Ο Ελευθέριος Βενιζέλος και η ψήφος των γυναικών στην Ελλάδα

Πριν από 91 χρόνια ακριβώς, στις 5 Φεβρουαρίου 1930, εκδόθηκε το Προεδρικό Διάταγμα με το οποίο οι Ελληνίδες αποκτούσαν δικαίωμα ψήφου στις δημοτικές και κοινοτικές εκλογές.

Η συνταγματική αυτή νίκη των γυναικών δεν ήρθε καθόλου εύκολα αλλά ούτε και ικανοποίησε πλήρως τα αιτήματά τους για πλήρη συμμετοχή τους στα κοινά, αφού για την κατάκτηση του δικαιώματος ψήφου στις βουλευτικές εκλογές έπρεπε να περάσουν ακόμα αρκετά χρόνια.

Η ομιλία του Ελευθέριου Βενιζέλου, ως πρωθυπουργού, στις 9 Ιουλίου 1929, φωτίζει το παρασκήνιο πίσω από την ιστορική απόφαση του 1930.

«ΕΛΕΥΘΕΡΟΝ ΒΗΜΑ», 9.7.1929, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

«Κατά το 1919 μου εγένετο μία ερώτησις από τον τότε βουλευτήν Κεφαλληνίας κ. Μπασιάν επί του ζητήματος και εξέφρασα τας ιδέας, τας οποίας είχα ως αρχηγός του κόμματος των φιλελευθέρων. Είπα δηλαδή ότι όσον αφορά τάς δημοτικάς και κοινοτικάς εκλογάς, νομίζω ότι το πράγμα είνε αρκετά ώριμον και ότι πρέπει να δώσωμεν εις τας γυναίκας το δικαίωμα της ψήφου, διότι είνε χρησιμώταται μετέχουσαι και εις το ζήτημα της υγείας, της φιλανθρωπίας, της εποπτείας των νοσοκομείων και των άλλων ζητημάτων».

»Λοιπόν θεωρώ ότι τουλάχιστον πρέπει να αρχίσωμεν από την παροχήν του δικαιώματος της ψήφου εις τας γυναίκας διά τας δημοτικάς εκλογάς, διότι εις μεν τας πόλεις αι γυναίκες είνε πολύ περισσότερον αγράμματοι από τους άνδρας, πρόκειται συνήθως περί τέτοιων ζητημάτων, τα οποία εγείρονται εις τα κοινοτικά συμβούλια, εις τα οποία αι γυναίκες με όλην την αγραμματοσύνην των έχουν ορθήν αντίληψιν και είμαι βέβαιος ότι θα λύουν τα ζητήματα εξ’ ίσου καλά, όσον τουλάχιστον και οι άνδρες».

Ο Βενιζέλος και η γυναικεία ψήφος

Στη συνέχεια της ομιλίας του ο Ελευθέριος Βενιζέλος δηλώνει για ποιους λόγους οι γυναίκες του 1930 δεν ήταν έτοιμες να ψηφίζουν στις βουλευτικές εκλογές.

«Εις τας πολιτικάς εκλογάς είμαι επιφυλακτικώτερος, διότι έχομεν το κακόν ότι οι άνδρες μετέχουν των εκλογών αυτών  ως ψηφοφόροι και αγράμματοι όντες. Δεν μπορούμε να γυρίσουμε πίσω ως προς αυτούς, ίσως όμως είνε πολύ να προσθέσωμεν ένα όγκον ακόμα αγραμμάτων εις τον σύλλογον των εκλογέων της Ελλάδος.

»Αληθινά δηλαδή δεν είμαι μακρυά από ότι ημπορούμεν και εκεί να δώσουμε το δικαίωμα της ψήφου, δεν είμαι όμως ακόμη ώριμος ούτε εγώ να το δεχθώ αυτό το πράγμα, τόσω μάλλον καθόσον νομίζω ότι τόσον αι ριζικαί μεταρρυθμίσεις δεν είνε ανάγκη να γίνωνται με τόσον αιφνιδιαστικόν τρόπον. Μπορούμε λοιπόν να προβώμεν σιγά – σιγά και να ίδετε τα αποτελέσματα.

»Οι συντηρητικώτεροι, οπουδήποτε και αν ευρίσκωνται, είμαι βέβαιος ότι θα καθησυχάσουν, όταν και μετά την παροχήν ψήφου εις τας γυναίκας ο ήλιος θα ανατέλλη και πάλιν εξ ανατολών και το φεγγάρι από το ίδιο μέρος.

»Δεν θα χαλάση τίποτε εις τον κόσμον αυτόν και θα το ιδούνε και εκείνοι οι οποίοι νομίζουν ότι τρέχουμε πολύ και εισάγομεν καινά δαιμόνια, τα οποία υπάρχει κίνδυνος να προκαλέσουν ανατροπάς.

(…)

»Είμεθα έτοιμοι να αναγνωρίσωμεν εις τας γυναίκας το δικαίωμα της ψήφου εις τας δημοτικάς και κοινοτικάς εκλογάς με την πεποίθησιν ότι η συμμετοχή των εις αυτάς θα είνε χρήσιμος, δι’ ωρισμένας ιδίως από τας λειτουργίας, αι οποίαι απόκεινται κατά τον νόμον εις τας δημοτικάς και κοινοτικάς αρχάς.

»Δια το άλλο ζήτημα της πολιτικής ψήφου είνε ζήτημα του μέλλοντος, δεν λέγω ότι είνε απωτάτου, έχομεν καιρόν το συζητήσωμεν, αλλά δι’ αυτό το ζήτημα η κυβέρνησις είνε έτοιμος να αναγνωρίση εις τας γυναίκας το δικαίωμα της ψήφου με την πεποίθησιν ότι εξυπηρετεί τα συμφέροντα της δημοτικής και κοινοτικής διοικήσεως. (Χειροκροτήματα)»

Οι πρώτες δημοτικές εκλογές στις οποίες ψήφισαν οι γυναίκες ήταν της Θεσσαλονίκης, τον Δεκεμβρίου 1930, ύστερα από την καθαίρεσεη του τότε Δημάρχου Νικόλαου Μάνου λόγω οικονομικών ατασθαλιών, και τον Φεβρουάριο του 1932, στον Πειραιά, ύστερα από τη φυλάκιση του τότε Δημάρχου, Τάκη Παναγιωτόπουλου, για υπεξαίρεση μεγάλου ποσού από τα ταμεία του Δήμου.

«ΕΛΕΥΘΕΡΟΝ ΒΗΜΑ», 29.2.1932, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Τελικά η πολιτική ψήφος αποδείχτηκε ζήτημα «απωτάτου μέλλοντος», καθώς χρειάστηκε να περάσουν 26 ακόμα χρόνια.

Το κείμενο βασίστηκε σε υλικό του Ιστορικού Αρχείου των εφημερίδων «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ».