Λύση για το εμβόλιο η κατάργηση της «πατέντας»;

Οι σημερινές ποσότητες εμβολίου δεν επαρκούν για την καταπολέμηση της πανδημίας. Για χώρες όπως η Ινδία και η Νότια Αφρική η λύση είναι απλή: Ας καταργηθούν, έστω και προσωρινά, οι ακριβές ευρεσιτεχνίες (πατέντες) με την οποία οι μεγάλες φαρμακοβιομηχανίες έχουν κατοχυρώσει την τεχνογνωσία τους για το εμβόλιο, παράγοντας συγκεκριμένες ποσότητες σε υψηλό κόστος. Αν γίνει αυτό, υποστηρίζουν οι ενδιαφερόμενες χώρες, θα μπορούν να παρασκευάζουν το εμβόλιο όλοι όσοι διαθέτουν την τεχνική δυνατότητα, σε πολύ χαμηλότερη τιμή.

Είναι πράγματι τόσο απλο; Η πρόταση θα συζητηθεί την Πέμπτη στα πλαίσια του Παγκοσμίου Οργανισμού Εμπορίου (ΠΟΕ) στη Γενεύη. Με βάση πάντως παλαιότερη συμφωνία για τον σεβασμό της πνευματικής ιδιοκτησίας στα εμπορικά προϊόντα (TRIPS) τα 164 κράτη-μέλη του ΠΟΕ δεσμεύονται να σεβαστούν κάθε ευρεσιτεχνία, που προστατεύει ένα προϊόν από απομιμήσεις. Η βασική αρχή είναι ότι μόνο εκείνος που διαθέτει την απαραίτητη πατέντα μπορεί να παράγει ένα συγκεκριμένο προϊόν.

«Αυτογκόλ» της Δύσης;

Αυτό σημαίνει ότι ο κάτοχος της πατέντας συναποφασίζει για την ποσότητα της παραγωγής και για το κέρδος. Μόνο που στη συγκεκριμένη περίπτωση, υποστηρίζει ο εκπρόσωπος της Ινδίας στον ΠΟΕ, οι πλούσιες χώρες της Δύσης έβαλαν «αυτογκόλ» με την επιμονή τους στην τήρηση της ευρεσιτεχνίας. Και αυτό γιατί, σύμφωνα πάντα με την επιχειρηματολογία της Ινδίας, «η αναστολή της πατέντας θα προκαλούσε αύξηση στην παγκόσμια παραγωγή με αποτέλεσμα να μπορούν όλοι να προμηθεύονται επαρκή ποσότητα εμβολίων σε λογικές τιμές».

Οι πλούσιες χώρες τάσσονται στο πλευρό της φαρμακοβιομηχανίας. «Ο σεβασμός της συμφωνίας TRIPS αποτελεί προϋπόθεση για να δραστηριοποιείται μία εταιρία όπως η BionTech στην έρευνα για το εμβόλιο», επισημαίνει δυτικός διπλωμάτης στη Γενεύη. «Η αναστολή της ευρεσιτεχνίας θα έστελνε εντελώς λάθος μήνυμα σε όλους», υποστηρίζει. Εντελώς διαφορετική άποψη εκφράζει η Κέιτ Έλντερ, συνεργάτις των «Γιατρών χωρίς Σύνορα» με ειδίκευση στους εμβολιασμούς. «Πρόκειται για απόλυτη υποκρισία των κυβερνήσεων εκείνων που συσσωρεύουν αποθέματα εμβολίων», υποστηρίζει. «Πρώτα σαρώνουν την αγορά και μετά θέλουν να εμποδίσουν τις φτωχότερες χώρες να παράγουν κι εκείνες το εμβόλιο. Πρόκειται για μία αντίληψη αποικιοκρατική και αποτρόπαια».

Το «κόκκινο πανί» της φαρμακοβιομηχανίας

Για τη φαρμακευτική βιομηχανία η κατάργηση της ευρεσιτεχνίας αποτελεί «κόκκινο πανί» και αυτό όχι μόνο στα εμβόλια. «Ακόμα και αν ανακαλούσαμε την πατέντα, δεν θα έφτανε ούτε μία επιπλέον δόση στους ενδιαφερόμενους», προειδοποιεί ο Τόμας Κούενο, γενικός διευθυντής του συνδέσμου IMFPA και υπενθυμίζει ότι μόνο η κατασκευή ενός εργοστασίου διαρκεί τρία έως πέντε χρόνια. Ο Ελληνοαμερικανός επικεφαλής της Pfizer Άλμπερτ Μπουρλά ξεκαθαρίζει ότι χωρίς ευρεσιτεχνίες η φαρμακευτική βιομηχανία δεν μπορεί να λειτουργήσει: «Μας δίνουν χρήματα για να βρίσκουμε λύσεις και για να γίνει αυτό, πρέπει να έχουμε και έσοδα», επισημαίνει. Ωστόσο, υποστηρίζει ο Μπουρλά, η φαρμακοβιομηχανία δεν επιδιώκει πάντα το μέγιστο δυνατό κέρδος, γι αυτό και οι τιμές των φαρμάκων στις πιο φτωχές χώρες είναι αισθητά χαμηλότερη. Σύμφωνα με πρόσφατη ανακοίνωση της εταιρείας, το εμβόλιο των BionTech/Pfizer θα αποφέρει στα ταμεία της περίπου 15 δισεκατομμύρια δολάρια για το 2021.

Για την Κέιτ Έλντερ από τους «Γιατρούς χωρίς Σύνορα» υπάρχει και ο αντίλογος που λέει ότι, για να αναπτύξει το εμβόλιο, η φαρμακοβιομηχανία έχει λάβει σημαντική χρηματοδότηση από πολλές κυβερνήσεις με χρήματα των φορολογουμένων, τα οποία «δεν προσφέρονται χωρίς αντάλλαγμα». Στην Ινδία και τη Νότια Κορέα οι «Γιατροί χωρίς Σύνορα» κινούνται νομικά κατά της Pfizer, που έχει μπλοκάρει την κυκλοφορία ενός φτηνού φαρμάκου κατά της πνευμονίας στις χώρες αυτές. Μπορούν να κερδίσουν την υπόθεση;

«Mission Impossible» υποστηρίζει δυτικός διπλωμάτης στη Γενεύη. Πάντως ο Γερμανός υποδιευθυντής του ΠΟΕ Καρλ Μπράουνερ θεωρεί ότι υπάρχουν δυνατότητες συνεργασίας, κάτι που αποδεικνύεται από το ότι ήδη σήμερα η ινδική φαρμακοβιομηχανίας Serum συνεργάζεται με την AstraZeneca για την παρασκευή του δικού της εμβολίου. «Με ή χωρίς τη συμφωνία TRIPS είναι ευτυχές γεγονός ότι έχουμε ήδη ένα παράδειγμα συνεργασίας για την Παρασκευή του εμβολίου ανάμεσα σε πάροχο τεχνογνωσίας από μία πλούσια βιομηχανική χώρα και παραγωγό ευρείας κλίμακας από μία αναπτυσσόμενη χώρα», επισημαίνει ο Γερμανός ειδικός.

Κριστιάνε Έλριχ (DPA)