Οσα φέρνει ο χρόνος…

Οβραβευμένος λοιμωξιολόγος δεν επέτρεπε αμφιβολίες. Εάν η Covid-19 είχε ενσκήψει στην ανθρωπότητα πενήντα χρόνια νωρίτερα, η ισπανική γρίπη θα είχε εξοβελιστεί από τις πρώτες σελίδες της ιατρικής ιστορίας του τελευταίου αιώνα. Τα θύματα, λόγω υψηλής μεταδοτικότητας, θα ήταν από τον κορωνοϊό απείρως περισσότερα. Αλλά η αντίδραση της παγκόσμιας κοινότητας σε όλα τα επίπεδα – κυβερνήσεις και κοινωνίες, συστήματα υγείας, ερευνητές και φαρμακοβιομηχανίες – έδειξε ότι στην εποχή της τέταρτης τεχνολογικής επανάστασης οι απαντήσεις μπορούν να είναι ρηξικέλευθες και σωτήριες. Μια καταστροφή βιβλικών διαστάσεων φαίνεται να έχει αποφευχθεί, επειδή οι επικοινωνίες είναι σήμερα ανοικτές, ο κόσμος ενημερωμένος και η ψηφιακή εποχή προσυπογράφει μια πρόοδο χωρίς προηγούμενο.
Ο αντίλογος, βέβαια, είναι ότι πριν από μισό ή έναν αιώνα οι μετακινήσεις του πληθυσμού ήταν περιορισμένες – συνεπώς και η διασπορά του κορωνοϊού θα ήταν αργή και θα χρειαζόταν περισσότερος χρόνος για να εξελιχθεί σε πανδημία. Αλλά και πάλι είναι αμφίβολο εάν η επιστήμη θα μπορούσε αρκετά γρήγορα να βρει τα κατάλληλα εμβόλια ή ακόμη και να εντοπίσει εγκαίρως τον ιό, πριν αναζητήσει αντίδοτο. Από την άλλη, όμως, μερικές δεκαετίες νωρίτερα, κανένα σύστημα υγείας σε καμία χώρα του κόσμου δεν θα μπορούσε να ανταποκριθεί στη μαζικότητα των νοσηλειών και, μάλιστα, σε επίπεδο εντατικής θεραπείας. Ο λοιμωξιολόγος είναι βέβαιος ότι μερικές δεκαετίες νωρίτερα ο κορωνοϊός θα εξελισσόταν σε παγκόσμιο εφιάλτη – σήμερα, παρά τον σημαντικό αριθμό θυμάτων, προκαλεί μια γενικευμένη ανησυχία κι έναν φόβο για τον χρονικό ορίζοντα και τις επιπτώσεις του μαζικού εγκλωβισμού.

Η αλήθεια είναι ότι έναν χρόνο νωρίτερα περιμέναμε τα πράγματα διαφορετικά – ακριβέστερα, περιμέναμε ότι σήμερα θα είχαμε ξεμπλέξει με τον κορωνοϊό και η πανδημία, η πρώτη πανδημία που αφήνει το αποτύπωμά της στις ζώσες γενιές, θα αποτελούσε ήδη ανάμνηση. Δεν εξελίχθηκε έτσι – και οι κοινωνίες δείχνουν ήδη κουρασμένες από την πρωτόγνωρη καραντίνα και το πιεστικό κλίμα που έχει δημιουργηθεί για την επόμενη μέρα. Υπάρχουν κλάδοι που προεξοφλούν πως η επιστροφή δεν θα είναι για όλους η ίδια – και η δική τους πίεση μεταφέρεται και στην πολιτική σκηνή.

Ο χώρος της εστίασης, για παράδειγμα, που μετράει σχεδόν έναν χρόνο σε συνθήκες λουκέτου, ουδείς μπορεί να διαβεβαιώσει ότι δεν θα αποδεκατισθεί. Με τις εκτιμήσεις να δείχνουν παράταση των απαγορεύσεων και για δεύτερο Πάσχα, η επιδοματική πολιτική δεν μπορεί να διασώσει όσες επιχειρήσεις τα έβγαζαν ήδη δύσκολα πέρα. Πολλοί πράκτορες ΠΡΟΠΟ, επίσης, είναι αμφίβολο εάν θα ξαναβρούν τον τζίρο που επέτρεπε την επιβίωσή τους – η επιστροφή στην κανονικότητα δεν θα ξαναφέρει πολλούς από τους πελάτες που έναν χρόνο μετά έμαθαν και βολεύτηκαν να στοιχηματίζουν ή να παίζουν τα προγνωστικά τους ιντερνετικά. Στο οικονομικό πεδίο, η επιστροφή θα έχει τα δικά της θύματα και οι κοινωνίες θα είναι αλλαγμένες.

Παραμένει ζητούμενο, ωστόσο, τι διδάγματα θα αφήσει σε συλλογικό επίπεδο αυτός ο χρόνος. Οι κοινωνίες θα εμφανίσουν μετά τη μεγάλη δοκιμασία τον καλύτερο εαυτό τους; Ή θα γίνουν ακόμη πιο σκληρές, σε έναν ανταγωνισμό που θα ξεκινήσει από τις γειτονιές και θα φτάσει στο πεδίο των εθνικών διενέξεων. Η πρόσφατη κοινή παρέμβαση των έξι ηγετών που δημοσίευσαν «ΤΑ ΝΕΑ» (με Μέρκελ, Μακρόν και τον γενικό γραμματέα του ΟΗΕ Γκουτέρες να βγαίνουν μπροστά) επιτρέπει μια σχετική αισιοδοξία, καθώς είναι σαφές ότι αντιλαμβάνονται αυτή την κρίση ως ευκαιρία για συνεργασία και αλληλεγγύη – που δεν πρέπει να χαθεί. Δεν πρόκειται για κίνηση που καταγράφηκε και δέκα χρόνια νωρίτερα, όταν η οικονομική κρίση δοκίμαζε κυβερνήσεις και κοινωνίες στον ευρωπαϊκό Νότο.

Αν κάτι επιπλέον μάθαμε στο 12μηνο της πανδημίας, είναι η προσαρμοστικότητα των κοινωνιών. Τον Φεβρουάριο του 2020 ουδείς μπορούσε να φανταστεί τον πλανήτη πίσω από μία μάσκα. Ούτε θα αποδεχόταν τις αποστάσεις ασφαλείας μεταξύ των ανθρώπων ως κανόνα επιβίωσης. Οι αντοχές μας – επιβεβαιώθηκε και με τον κορωνοϊό – είναι μεγαλύτερες…