Δήμαρχος Σαρωνικού: «Έχουμε ηθικό και πολιτικό χρέος προς την κοινωνία»

Τι γυρεύει ένας πτυχιούχος φιλοσοφικής, που μιλάει 5 ξένες γλώσσες με την τοπική αυτοδιοίκηση; «Είναι αυτή ακριβώς η σχέση με τους πολίτες που έχει οικοδομηθεί χρόνια τώρα στη βάση της αλήθειας και της αξιοπιστίας», μας δήλωσε στη συνέντευξη του ο δήμαρχος Σαρωνικού Πέτρος Φιλίππου.  Επιχειρώντας ένα ταξίδι στο χρόνο, διαπιστώσαμε πως ο Πέτρος Φιλίππου μάλλον γεννήθηκε για αυτή τη δουλειά, αφού ούτε λίγο ούτε πολύ εκλέγεται ανελλιπώς δήμαρχος Καλυβίων από το 1995 έως και το 2010 και μετά δήμαρχος του Καλλικρατικού δήμου Σαρωνικού. Με ένα διάλλειμα 5 χρόνων 2014-2019 που εκλέχθηκε αντιπεριφερειάρχης, επανήλθε ως διοικητικός ηγέτης στο δήμο Σαρωνικού. Όμως η ενασχόληση του με τα αυτοδιοικητικά δεν έμεινε στα στενά όρια της χώρας αλλά επεκτάθηκε και στα συλλογικά όργανα της Ευρώπης ως μέλος του συμβουλίου δήμων και περιφερειών του ευρωπαϊκού συμβουλίου αλλά και ιδρυτικό μέλος του αδελφοποιημένου δικτύου χωρών της Μεσογείου, μεταξύ άλλων.

Θα μπορούσε η συζήτηση μας να περιοριστεί στο δήμο Σαρωνικού, όμως θα ήταν κατά την άποψη μας μια χαμένη ευκαιρία αν δεν ρωτούσαμε βαθιά θεσμικά θέματα δεδομένης της πολύχρονης πορείας και εμπειρίας του. Αναφέρθηκε στην εποχή των μνημονίων σε σχέση με την κοινωνία και την αυτοδιοίκηση:«θυμίζω ότι η ελληνική κοινωνία έζησε τη μάστιγα των μνημονίων που προκάλεσε ανθρωπιστική κρίση, οικονομικό και κοινωνικό απαρτχάιντ. Να θυμίσω επίσης ότι θύμα των μνημονίων υπήρξε και η Τοπική Αυτοδιοίκηση με σοβαρότατη, ίσως εξαντλητική, μείωση των πόρων της που σε μία τριετία ξεπέρασε το 65% των θεσμοθετημένων πόρων της. Το γεγονός ότι παρά τις σοβαρές δυσκολίες που είχαν όλοι οι Δήμοι, κατάφεραν να αναπτύξουν δίκτυα αλληλεγγύης και προστασίας της κοινωνικής συνοχής συνιστά μέρος της υποχρέωσής μας, του ηθικού και πολιτικού μας χρέους απέναντι στην κοινωνία» δήλωσε μεταξύ άλλων.

Σε χώρες της ευρωπαϊκής ένωσης οι δήμοι συγκεντρώνουν πολύ περισσότερες αρμοδιότητες σε σχέση με την Ελλάδα. Για παράδειγμα αν οι δήμοι έχουν την ευθύνη των σχολείων, των νοσοκομείων κ.τ.λ. το υπάρχον προσωπικό και οι αναγκαίοι πόροι επαρκούν;

Η θεσμική οργάνωση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης στην Ευρώπη έχει εξελιχθεί από πολλά χρόνια στην κατεύθυνση του αποκεντρωμένου προς τις τοπικές διοικήσεις κράτους. Οι αρμοδιότητες, το επίπεδο αυτονομίας αλλά και οι διοικητικές βαθμίδες είναι θεσμικά κατοχυρωμένες προκειμένου να υπηρετηθεί το μοντέλο αυτό. Παρόλα αυτά ακόμη και μεταξύ των χωρών της Ε.Ε υπάρχει διαφοροποίηση στον σχεδιασμό αυτής της αναδιοργάνωσης, ανάλογα με τα ιδιαίτερα ταυτοτικά χαρακτηριστικά της κάθε χώρας. Στην Ελλάδα, της οποίας το διοικητικό μοντέλο είναι το πλέον συγκεντρωτικό από όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση,   ο στρατηγικός στόχος πρέπει να είναι η δημιουργία ενός δημοκρατικά διαρθρωμένου πολιτικού-διοικητικού συστήματος στην κατεύθυνση της αποκέντρωσης σε τρία επίπεδα.  Στο κεντρικό κράτος σε περισσότερο επιτελικό ρόλο, και στις Περιφέρειες και στους Δήμους,  με αποκέντρωση των αρμοδιοτήτων στις τοπικές διοικήσεις κοντά στον πολίτη, χωρίς βεβαίως το κράτος να απαλλαχθεί από τις υποχρεώσεις του στη δημόσια Υγεία και τη δημόσια Παιδεία. Ο σχεδιασμός όμως αυτός είναι αναγκαίο να συνοδεύεται με την κατανομή των απαραίτητων πόρων, με τη στελέχωση ανθρώπινου δυναμικού και με τα αντίστοιχα επενδυτικά μέσα. Στην Ελλάδα σήμερα η επιχορήγηση προς την αυτοδιοίκηση είναι η κατώτερη από όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση, δεν ξεπερνάει το 2,7% του ΑΕΠ, όταν ο μέσος ευρωπαϊκός όρος είναι πάνω από 17%. Η κατάσταση των δήμων όπως έχει αυτή τη στιγμή δεν μπορεί να υπηρετήσει αυτό το νέο μοντέλο.

Ο εισπρακτικός μηχανισμός των δήμων είναι επαρκής ώστε να διασφαλίζονται τα προβλεπόμενα έσοδα;  Σε συνέχεια, πιστεύετε πως με φορολογική αποκέντρωση, με απόδοση του ΕΝΦΙΑ οι δήμοι θα οδηγηθούν σε οικονομική αυτοτέλεια; 

Θα απαντήσω επικαλούμενος μια έρευνα της διαΝΕΟσις, η οποία θεωρεί μη ρεαλιστικό  το ενδεχόμενο να μεταφερθεί ο ΕΝΦΙΑ  στους δήμους, γιατί αν συνέβαινε αυτό θα ήταν πιθανό κάποιοι δήμοι να βρεθούν με πολύ περισσότερα ή πολύ λιγότερα έσοδα στη διάθεσή τους, αφού η φορολογική βάση του ΕΝΦΙΑ δεν κατανέμεται ισομερώς ανά δήμο. Βασιζόμενος λοιπόν σε αυτή τη μελέτη ισχυρίζομαι με βεβαιότητα ότι θα προκύψουν σοβαρές ανισότητες  μεταξύ δήμων, αφού οι δήμοι με υψηλές αξίες ακινήτων θα μπορούν να αυξήσουν τα έσοδά τους, ενώ οι δήμοι με χαμηλής αξίας ακίνητα προκειμένου να αποδίδουν στους δημότες τις προβλεπόμενες υπηρεσίες, θα αναγκαστούν  να αυξήσουν τη φορολογία προς αυτούς ή να εκχωρήσουν υπηρεσίες σε ιδιώτες, πράγμα το οποίο επίσης θα αυξήσει τη φορολογία των δημοτών.

Θα είναι καλό αν οι δημοτικές αρχές να αποκτήσουν απευθείας πρόσβαση σε χρηματοδοτικά εργαλεία, επενδυτικά σχήματα και στο ίδιο το ΕΣΠΑ;

Η απευθείας διαχείριση από τους Δήμους κονδυλίων του ΕΣΠΑ, ώστε να επιτυγχάνουμε μεγαλύτερη απορροφητικότητα αλλά και να ξεπερνάμε γρηγορότερα γραφειοκρατικές διαδικασίες είναι ένα πάγιο αίτημα της ΚΕΔΕ. Είναι αυτονόητο ότι είναι βαθιά δημοκρατικό ο κάθε δήμος να αποφασίζει ο ίδιος με τους δημότες του και για τους δημότες του και μάλιστα σε ένα θεσμικό πλαίσιο μεγαλύτερης συμμετοχής, διαβούλευσης και λογοδοσίας.

Ένα τέτοιο μοντέλο κατά το οποίο οι τοπικές διοικήσεις σε συνεργασία με την περιφέρεια και την κεντρική διοίκηση  συνδιαμόρφωσαν έναν οδικό αναπτυξιακό χάρτη  επιχειρήθηκε από την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ με την πραγματοποίηση 12 Περιφερειακών Συνεδρίων σε όλη την Ελλάδα. Για την Ανατολική Αττική το συνέδριο πραγματοποιήθηκε στο Λαύριο με τη συμμετοχή του τότε πρωθυπουργού Αλέξη Τσίπρα, της τοπικής αυτοδιοίκησης, κοινωνικών και παραγωγικών φορέων.

Πολλά από τα έργα υποδομής που σήμερα βλέπουμε είναι αποτέλεσμα αυτού του αποκεντρωμένου σχεδιασμού, τον οποίο θεωρώ πρότυπο, δημοκρατικό, σύγχρονο και πραγματικά αναγκαίο.

Η πολυδιάσπαση αρμοδιοτήτων δημιουργεί καθυστερήσεις. Σε περιπτώσεις δε ανθρωπιστικών κρίσεων, κοινωνικού αποκλεισμού, φτωχοποίησης το πρόβλημα γίνεται μείζονος σημασίας. Πιστεύετε πως θα έπρεπε ο ρόλος αυτό να ανήκει αποκλειστικά στις τοπικές διοικήσεις;

Όλο αυτό που περιγράφετε το έχουμε ζήσει και μάλιστα για μια ολόκληρη δεκαετία. Όχι μόνο η πολυδιάσπαση αρμοδιοτήτων αλλά και η αλληλοεπικάλυψη πολλών από αυτές έχουν δημιουργήσει ένα στρεβλό γραφειοκρατικό σύστημα διοίκησης που δημιουργεί τεράστια εμπόδια.

Από την άλλη  θυμίζω ότι η ελληνική κοινωνία έζησε τη μάστιγα των μνημονίων που προκάλεσε ανθρωπιστική κρίση, οικονομικό και κοινωνικό απαρτχάιντ. Να θυμίσω επίσης ότι θύμα των μνημονίων υπήρξε και η Τοπική Αυτοδιοίκηση με σοβαρότατη, ίσως εξαντλητική, μείωση των πόρων της που σε μία τριετία ξεπέρασε το 65% των θεσμοθετημένων πόρων της. Το γεγονός ότι παρά τις σοβαρές δυσκολίες που είχαν όλοι οι Δήμοι, κατάφεραν να αναπτύξουν δίκτυα αλληλεγγύης και προστασίας της κοινωνικής συνοχής συνιστά μέρος της υποχρέωσής μας, του ηθικού και πολιτικού μας χρέους απέναντι στην κοινωνία. Επαναλαμβάνω όμως ότι μεταφορά αρμοδιοτήτων χωρίς πόρους και ανθρώπινο δυναμικό είναι απλώς μια ανέντιμη μετάθεση της ευθύνης από την κεντρική διοίκηση στην τοπική αυτοδιοίκηση.

Κατά την άποψη σας η τοπική αυτοδιοίκηση θα λειτουργούσε πιο αποτελεσματικά εφόσον απλοποιούνταν οι διαδικασίες εξωτερικού ελέγχου και γενικότερα του συστήματος εποπτείας; Επίσης, πως οι λειτουργίες διαφάνειας και κοινωνικού ελέγχου θα μπορούσαν να είναι πιο αποδοτικές;

Από τη στιγμή που η αυτοδιοίκηση αποτελεί κομμάτι της διοικητικής οργάνωσης του κράτους είναι αυτονόητο ότι πρέπει να υπάρχει ένα θεσμικό πλαίσιο, ώστε να διαφυλάσσεται το δημόσιο συμφέρον από φαινόμενα κακοδιοίκησης. Από την άλλη οι Δήμοι ενώ καλούνται καθημερινά να λύσουν οποιοδήποτε πρόβλημα, στην πράξη είναι όμηροι της γραφειοκρατίας, της εξάρτησης από το κεντρικό κράτος και των αδιέξοδων της πολυνομίας και κυρίως ενός συστήματος ατέλειωτων ελέγχων από διαφορετικούς ελεγκτικούς μηχανισμούς.

Είναι αναγκαίο λοιπόν να επιλυθούν προβλήματα τα οποία μπλοκάρουν τη λειτουργία των δήμων, να ξεκαθαρίσει το τοπίο των αρμοδιοτήτων ανάμεσα στον πρώτο βαθμό και στον δεύτερο βαθμό αυτοδιοίκησης  και στο κεντρικό κράτος, να διασφαλιστεί η  ουσιαστική συμμετοχή της Τ.Α. στην αναπτυξιακή διαδικασία, να απλοποιηθούν και να ουσιαστικοποιηθούν οι διαδικασίες ελέγχου.

Στην περίοδο της κρίσης, η τοπική αυτοδιοίκηση, κράτησε όρθιες τις κοινωνίες. Ο κοινωνικός ρόλος των ΟΤΑ είναι για εσάς μείζονος σημασίας και πως σκοπεύετε να τον ενισχύσετε περαιτέρω;

Πράγματι έτσι είναι, το υπογράμμισα άλλωστε και πιο πάνω. Η Τοπική Αυτοδιοίκηση επωμίσθηκε μεγάλο μέρος της στήριξης της κοινωνίας και ίσως ήταν ο μόνος θεσμός που βρέθηκε τόσο κοντά και τόσο υποστηρικτικά στον πολίτη. Στο Δήμο Σαρωνικού διευρύνουμε διαρκώς τόσο τους τομείς της κοινωνικής μας πολιτικής, όσο και τον αριθμό των πολιτών στους οποίους απευθυνόμαστε. Στις δύο κοινωνικές μας δομές – η μία εξυπηρετεί τα Καλύβια και τον Κουβαρά και η άλλη για πρώτη φορά από φέτος όλες τις  παραλιακές κοινότητες. – δραστηριοποιούνται το κοινωνικό μας φαρμακείο, το κοινωνικό παντοπωλείο, το Βοήθεια στο σπίτι, το ΤΕΒΑ, το Κέντρο Κοινότητας, η δημοτική ιματιοθήκη και κάποιες υπηρεσίες της πρωτοβάθμιας υγείας παρουσία γιατρού, όπως και προγράμματα πρόληψης και ενημέρωσης. Ειδικά ο τομέας αυτός της κοινωνικής πολιτικής είναι κάτι που ποτέ δεν τελειώνει, αν συνυπολογίσουμε ταυτόχρονα και την κρίση λόγω της πανδημίας αντιλαμβανόμαστε ότι  είναι αναγκαίο να επεκτείνουμε διαρκώς τις κοινωνικές μας δράσεις και παρεμβάσεις.

Συμφωνείτε πως απαιτούνται ενέργειες, για την επανένταξη κοινωνικών ομάδων οι οποίες βιώνουν τα τελευταία χρόνια συνθήκες κοινωνικού αποκλεισμού ώστε να παρέχουν ευκαιρίες και κίνητρα συμμετοχής των δημοτών στην κοινωνία με συγκεκριμένο ρόλο και ευθύνες; Βέβαια,  αυτό προϋποθέτει  εκπαίδευση, κατάρτιση-επανακατάρτιση ανέργων και εργαζομένων, την δικτύωση με την αγορά εργασίας και πολλά άλλα. Επίσης, για τις ασθενέστερες οικονομικά ομάδες πληθυσμού τι πρόβλεψη έχετε κάνει;

Είναι μεγάλης έκτασης η ερώτηση που θέτετε και σαφώς δεν μπορεί να απαντηθεί στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων ενός δήμου. Ως προς το θεσμικό περιβάλλον της συμμετοχής των πολιτών σαφώς πρέπει διαρκώς να διευρύνεται όχι όμως μόνο στα λόγια, αλλά με ουσιαστικές παρεμβάσεις. Μην ξεχνάτε ότι σε ένα τέτοιο σκεπτικό δημοκρατικής συμμετοχής και εκπροσώπησης βασίστηκε και η απλή αναλογική, η οποία δυστυχώς και κακώς κατά την άποψή μου πετσοκόφτηκε από την παρούσα κυβέρνηση και με το νέο νόμο για την αυτοδιοίκηση καταργείται πλήρως. Σε ό,τι αφορά στο μεγάλο ζήτημα της επανένταξης εκείνων των ομάδων που βρέθηκαν κοινωνικά και παραγωγικά αποκλεισμένοι από την κρίση είναι ζήτημα κεντρικής πολιτικής επιλογής. Στο νεοφιλελεύθερο περιβάλλον που λειτουργεί η σημερινή κυβέρνηση φοβάμαι ότι όχι απλώς δεν υπάρχει καμία τέτοια πρόβλεψη, αλλά θα δούμε και στο άμεσο μέλλον νέα οικονομική περιθωριοποίηση των πιο αδύναμων κρίκων της παραγωγικής αλυσίδας. Εμείς ως δήμοι μόνον επιβοηθητικά μπορούμε να παρέμβουμε σε αυτές τις ομάδες και όχι καθοριστικά.

Στη θητεία σας ξεκλείδωσε η διαδικασία επίλυσης του αποχετευτικού ζητήματος στην παραλία Σαρωνικού. Πόσο σημαντική είναι η εξέλιξη αυτή κ. Φιλίππου ;

Πράγματι η επίλυση του αποχετευτικού σε συνεργασία με την ΕΥΔΑΠ, υπήρξε προτεραιότητα από τον Σεπτέμβρη του 2019 που ανέλαβα τη διοίκηση του Δήμου. Είναι πια ένα κερδισμένο στοίχημα αφού πριν λίγες μέρες εγκρίθηκε το Εθνικό Επιχειρησιακό Σχέδιο «Διαχείρισης Αστικών Λυμάτων Οικισμών Προτεραιότητας Οδηγίας 91/271/ΕΟΚ για την Περιφέρεια Αττικής, το οποίο προβλέπει την αποχέτευση του παραλιακού μετώπου του Δήμου Σαρωνικού (Λαγονήσι, Σαρωνίδα, Ανάβυσσος και Παλαιά Φώκαια) στο ΚΕΛ Κορωπίου – Παιανίας. Το καινοτόμο σε όλη αυτή την προσπάθεια είναι η επαναχρησιμοποίηση του νερού για τις αγροτικές ανάγκες της περιοχής των Μεσογείων.

Πρόκειται για μια ιδιαίτερα σημαντική εξέλιξη που επιλύει ένα χρόνιο πρόβλημα, ένα σπουδαίο αναπτυξιακό έργο, το οποίο θα αναβαθμίσει την ποιότητα ζωής των κατοίκων των παραπάνω περιοχών και θα βελτιώσει την καθημερινότητά τους.

Ο δήμος Σαρωνικού εκτός από το προφανές, δηλαδή τον τουρισμό, σε ποιους άλλους τομείς θα μπορούσε να επενδύσει; Γνωρίζουμε πως και η πρωτογενής παραγωγή είναι σημαντικός παράγοντας της περιοχής.

Είναι προφανές ότι πυλώνας της ανάπτυξής μας είναι ο τουρισμός, ο οποίος  προσπαθούμε να μην εξαντλείται μόνο στους καλοκαιρινούς μήνες, αφού ο δήμος μας εκτός από τη θάλασσα και τις παραλίες διαθέτει βουνό, δάση, μονοπάτια καθώς και μια πλούσια ιστορική, πολιτιστική και αρχιτεκτονική κληρονομιά  Στον δήμο μας, όπως και σε ολόκληρη την Ανατολική Αττική ο πρωτογενής τομέας που βασίζεται στην αμπελουργία, την ελαιοκομία, τη μελισσοκομία, την αλιεία και την κτηνοτροφία, επειδή ακριβώς αποτελεί σοβαρή αναπτυξιακή δραστηριότητα χρειάζεται μεγαλύτερη προσοχή και βοήθεια, περισσότερα κίνητρα. Ακριβώς πριν την πρώτη καραντίνα ετοιμάζαμε ένα αναπτυξιακό συνέδριο με σημείο αναφοράς τον Δήμο Σαρωνικού αλλά και όλους τους κοντινούς δήμους με στόχο να σχεδιάσουμε την επόμενη ημέρα. Αναγκαστήκαμε λόγω της κατάστασης να κρατήσουμε πίσω αυτή τη δράση, όμως αμέσως μόλις δοθεί αυτή η δυνατότητα ο σχεδιασμός θα γίνει με τη συμμετοχή όλων των εμπλεκομένων. Θα γίνει όχι για να μείνει στα χαρτιά αλλά για να υλοποιηθεί σε επίπεδο τοπικής αυτοδιοίκησης, περιφέρεια και κράτους.

Πόσο επλήγη η τοπική επιχειρηματικότητα λόγω της πανδημίας;

Στον δήμο μας δραστηριοποιούνται πολλές επιχειρήσεις επισιτισμού και φυσικά εμπόριο και λιανεμπόριο. Αντιλαμβάνεστε ότι είναι κλάδοι που επλήγησαν περισσότερο από κάθε άλλον. Ο δήμος μας προχώρησε από την πρώτη στιγμή στη λήψη άμεσων πρωτοβουλιών και έκτακτων μέτρων, ώστε να στηριχθούν όλοι όσοι έχουν αναστείλει την εργασία τους, όπως επίσης και οι ευπαθείς ομάδες. Η επόμενη ημέρα θα είναι πολύ δύσκολη και στον Δήμο Σαρωνικού. Χρειάζεται ένας σοβαρός κεντρικός σχεδιασμός, με μέτρα ελάφρυνσης και ενίσχυσης για να μη σβήσει η ραχοκοκαλιά της εθνικής μας οικονομίας. Χρειάζεται μια κυβέρνηση που να πιστεύει πραγματικά στη μικρομεσαία επιχειρηματικότητα, στην αποκεντρωμένη επιχειρηματικότητα και να διαθέτει την πολιτική βούληση να τη στηρίξει.

Τέλος, είναι καλό στην Ελλάδα να είναι κανείς δήμαρχος ή αποτελεί ρίσκο; Υπάρχει κάτι που σας φοβίζει περισσότερο και κάτι που σας ενδυναμώνει πολύ;

Είναι ευθύνη, μεγάλη, σοβαρή και καθημερινή. Ο μεγάλος φόβος είναι να μετατραπεί η αυτοδιοίκηση σε αποθετήριο αρμοδιοτήτων χωρίς τους ανάλογους πόρους. Αυτό που με ενδυναμώνει είναι ότι η σχέση μου με τον κόσμο δεν είναι περιστασιακή και ιδιοτελής, είναι βαθιά και ειλικρινής. Αυτό αποδείχθηκε άλλωστε και στις τελευταίες δημοτικές εκλογές. Νομίζω ότι ένας σημαντικός παράγοντας του αποτελέσματος πέρα από τα προγράμματα, πέρα από την  αυτοδιοικητική εμπειρία, πέρα από τις κομματικές ταυτότητες, είναι αυτή ακριβώς η σχέση με τους πολίτες που έχει οικοδομηθεί χρόνια τώρα στη βάση της αλήθειας και της αξιοπιστίας.