Ο Πούτιν «τρέμει» την οικονομία, όχι τον Ναβάλνι

Οι πιο πρόσφατες εξελίξεις δεν μπορούν να χαρακτηριστούν αρνητικές για την οικονομία της Ρωσίας. Αφενός η ανάκαμψη της τιμής του πετρελαίου στα υψηλότερα επίπεδα του τελευταίου ενός και πλέον έτους (η οποία σε μεγάλο βαθμό είναι τεχνητή και οφείλεται στη συμφωνία της Μόσχας με το Ριάντ για μείωση της παραγωγής) και, αφετέρου, η επιτυχία την οποία μοιάζει να έχει το εμβόλιο Sputnik-V, δημιουργούν την αισιοδοξία ότι τα χειρότερα έχουν περάσει – ή, έστω, ότι σύντομα θα αποτελούν παρελθόν.

Εάν το αισιόδοξο σενάριο επιβεβαιωθεί, τότε η υποχώρηση του ΑΕΠ κατά 4% το 2020, η αύξηση της ανεργίας στο υψηλότερο επίπεδο των τελευταίων 8 τουλάχιστον ετών και η έκρηξη της φτώχειας, θα δώσουν τη θέση τους σε μια ανοδική πορεία, που θα επιχειρήσει να γιατρέψει και τις βαθιές πληγές της πανδημίας.

Δεν φαίνεται, ωστόσο, να συμφωνούν όλοι με την συγκεκριμένη εκδοχή, την οποία ευλόγως προσπαθεί να προβάλει η κυβέρνηση του Βλαντιμίρ Πούτιν. Η Παγκόσμια Τράπεζα, για παράδειγμα, στην έκθεση του Δεκεμβρίου για τη ρωσική οικονομία, σημειώνει ξεκάθαρα πως «οι υφιστάμενοι κίνδυνοι είναι στενά δεμένοι με την προοπτική της επιδείνωσης».

Ένας, δύο, τρεις, πολλοί κίνδυνοι

Η παραπάνω εκτίμηση βασίζεται σε μια σειρά επιχειρήματα: Την ενδεχόμενη εμφάνιση τρίτου κύματος της πανδημίας, την (αναμενόμενη) επιδείνωση στους ισολογισμούς των τραπεζών εξαιτίας και των κόκκινων δανείων, ακόμη και τις πιθανές οικονομικές κυρώσεις εκ μέρους της ΕΕ – που αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους εμπορικούς εταίρους της Ρωσίας – με αφορμή την υπόθεση του Αλεξέι Ναβάλνι.

Εάν κάτι από όλα αυτά συμβεί, πολύ περισσότερο δε εάν συμβούν όλα μαζί, τότε τα πράγματα για τον Πούτιν, του οποίου η δημοτικότητα έχει ήδη αρχίσει να υποχωρεί, δεν θα είναι εύκολα. Ίσως δε και να επιβεβαιωθεί ο εκτίμηση που είχε κάνει κατά το πρώτο κύμα της πανδημίας ο καθηγητής της Ανώτατης Σχολής Οικονομικών της Μόσχας, Σεργκέι Μεντβέντεφ, μιλώντας στο Reuters, κάνοντας λόγο για «τη μεγαλύτερη πρόκληση που θα αντιμετωπίσει ο Πούτιν στα 20 χρόνια που βρίσκεται στην εξουσία».

«Το τοπίο έχει αλλάξει δραματικά. Η σταθερότητα έχει διαταραχθεί, ο Πούτιν είναι πολύ λιγότερο νομιμοποιημένος και η δυσφορία στις τάξεις των πολιτικών και επιχειρηματικών ελίτ είναι πιθανό να βράζει. Το καθεστώς θα μεταβεί σε πρόγραμμα επιβίωσης το επόμενο έτος, αναζητώντας εναγωνίως για εφεδρείες», έλεγε τότε χαρακτηριστικά. Την ίδια περίοδο, μάλιστα, κάποια στελέχη της αντιπολίτευσης έκαναν λόγο για τη σταδιακή διαμόρφωση μιας επαναστατικής κατάστασης στην κοινωνία, προβλέποντας πως «η καταστολή και η Εθνοφρουρά δεν θα καταφέρουν πολλά απέναντι στη γνήσια λαϊκή αγανάκτηση».

Αποτελούν, άραγε, όσα συμβαίνουν τις τελευταίες εβδομάδες, με αφορμή τη φυλάκιση και καταδίκη του Ναβάλνι, επιβεβαίωση εκείνων των προβλέψεων; Το μόνο βέβαιο είναι πως Κρεμλίνο και κυβέρνηση φοβούνται πως η κατάσταση μπορεί όντως να ξεφύγει από τον έλεγχό τους και, για τον λόγο αυτό, έχουν επιλέξει την τακτική της μηδενικής ανοχής και τη μαζική και προληπτική καταστολή.

Είναι σίγουρο, επίσης, πως η τροπή που θα πάρουν οι εξελίξεις δεν θα κριθεί πρωτίστως από την τύχη του Ναβάλνι ή οποιουδήποτε άλλου αντιπάλου του Πούτιν, αλλά σε ένα άλλο επίπεδο: Την οικονομία και την καθημερινή ζωή των Ρώσων που γίνεται ολοένα δυσκολότερη.

Στα όριά τους εκατομμύρια Ρώσοι

«Η αύξηση της ανεργίας και η μείωση των εισοδημάτων τροφοδοτούν τις διαμαρτυρίες για τον Ναβάλνι εντός της Ρωσίας», όπως εύστοχα σημείωνε ρεπορτάζ των Financial Times την Κυριακή, διαπιστώνοντας ότι «το βιοτικό επίπεδο υποχωρεί εν μέσω αναπτυξιακής στασιμότητας, αδύναμων επενδύσεων και κυβερνητικής λιτότητας».

Πράγματι, σύμφωνα με τα στοιχεία της εφημερίδας, το μέσο πραγματικό εισόδημα των Ρώσων μειώνεται διαρκώς τα τελευταία χρόνια, ενώ πέρυσι υποχώρησε κατά 3,4%. Έτσι, «το 2020 ο μέσος Ρώσος διέθετε 11% λιγότερα χρήματα στη διάθεσή του για να δαπανήσει σε σύγκριση με το 2013». Έτσι, η κατανάλωση των νοικοκυριών εμφανίστηκε το 2020 μειωμένη κατά 8,6%.

Και συνεχίζει το ρεπορτάζ: «Κατά τους πρώτους εννιά μήνες του έτους (2020), 19,6 εκατ. Ρώσοι ζούσαν κάτω από το όριο της φτώχειας (165 δολάρια μηνιαίως), αριθμός που αντιστοιχεί στο 13,3% του πληθυσμού». Υπενθυμίζει, επίσης, ότι «το 2018 ο Πούτιν είχε υποσχεθεί ότι ως το 2024 θα είχε περιορίσει κατά το ήμισυ τον αριθμό των Ρώσων που θεωρούνται επισήμως φτωχοί», ενώ πέρυσι έδωσε την υπόσχεση να αυξήσει το πραγματικό εισόδημα ως το 2030.

Η κυβέρνηση αποφάσισε, επίσης, να «παγώσει» ένα πακέτο επενδύσεων ύψους 360 δισ. δολαρίων, που στόχο είχε κατευθύνει κεφάλαια στις πιο φτωχές περιοχές της χώρας, επιλέγοντας άλλες παροχές. «Οι πολίτες έχουν φτάσει κυριολεκτικά στα άκρα, κοντά στο σημείο που θα κάνουν κραχ», σχολίασε ο Ελίνα Ριμπακόβα, αναπληρωτής επικεφαλής οικονομολόγος στο IIF. «Αυτό είναι το κόστος της δημιουργίας μιας Ρωσίας-φρουρίου», πρόσθεσε.

Σε όλα αυτά, πρέπει να προσθέσει κανείς και την αύξηση των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης και συνολικά του ασφαλιστικού που πέρασε η κυβέρνηση σχετικά πρόσφατα, προκαλώντας έντονες αντιδράσεις και αναγκάζοντας τον Πούτιν να πάρει την υπόθεση προσωπικά πάνω του.

Το συμπέρασμα είναι σαφές: Ό,τι συμβαίνει παντού, επιβεβαιώνεται και στη Ρωσία – είναι η οικονομία, ηλίθιοι! Εκεί θα κριθεί το πολιτικό μέλλον του Πούτιν, όσα σχέδια κι αν κάνει ο Ναβάλνι και όσο κι αν ο ίδιος ο «τσάρος» φρόντισε να αλλάξει το σύνταγμα ώστε να μπορεί να μείνει στην εξουσία ως το 2036.