Για να γίνει ένας λαός άξιος της ∆ημοκρατίας, πρέπει να πάψει πρώτα να πιστεύει στο χωροφύλακα. Να βλέπει σ’ αυτόν το σύμβολο της εξουσίας κι όχι την ενσάρκωσή της. Να μην τον κρίνει απαραίτητο στο κάθε του βήμα, επιτηρητή και παιδαγωγό. Ένας λαός άξιος της ∆ημοκρατίας δίνει εξετάσεις καθημερινά, όχι μονάχα μπροστά στην κάλπη· δίνει εξετάσεις στα πιο μικρά πράγματα της καθημερινής ζωής: σέβεται τη θέση του στην «ουρά», προσέχει να μην ενοχλεί το διπλανό του, πιστεύει πως έχει πρώτα καθήκοντα κι έπειτα δικαιώματα. Η κοινωνική αγωγή είναι αναγκαία προϋπόθεση της ∆ημοκρατίας. Όταν ακούω τους παραπάνω κυρίους να λένε πως τους χρειάζεται δικτατορία, χαμογελώ μέσα μου, παρ’ όλη μου την αθυμία, γιατί συλλογίζομαι πως δεν το καταλαβαίνουν τι λένε πραγματικά: ότι τους λείπει η αγωγή. Πώς μπορεί να νοηθεί ∆ημοκρατία δίχως το σεβασμό του διπλανού σου;

 Υπάρχει όμως κι ένα άλλο στάδιο βαρβαρότητας που πρέπει να ξεπεραστεί, για να είναι ένας λαός άξιος της Δημοκρατίας: το στάδιο του θαυμασμού προς τη βαναυσότητα. Η χοντρή πλάνη να την περνάει κανένας για δύναμη. Συναντούμε κοινωνικά σύνολα που δεν ξέρουν, δεν υποπτεύονται τι κρύβεται πίσω από τη βαναυσότητα: πόση ουσιαστική αδυναμία, πόση ανάγκη για άμυνα, πόση μεταμφιεσμένη μνησικακία, πόσα συμπλέγματα, πόση περιφρόνηση προς το ανθρώπινο γένος, πόσοι παράγοντες αστάθμητοι και σκοτεινοί. Η πραγματική δύναμη είναι κάτι πολύ πιο δύσκολα εξακριβώσιμο απ’ ό,τι πιστεύει ο κόσμος. Εμφανίζεται, αθόρυβη και σεμνή, εκεί που κανένας σχεδόν δεν το φαντάζεται: στο εργαστήρι του σοφού, στο κελλί του αγίου, στη φυλακή του επαναστάτη. Σπανιότατα στο προσκήνιο. Γιατί δύναμη ανθρώπου θα πει ένα και μόνο: δύναμη ψυχής. Κι αυτή φανερώνεται στη μοναξιά και στον κατατρεγμό, όχι στην αγορά και στο θρίαμβο.

Αρκεί να διαβάσει κανείς προσεκτικά τις δύο ανωτέρω παραγράφους ενός πολλάκις μνημονευθέντος και αναλυθέντος άρθρου που είχε συγγράψει ο Άγγελος Τερζάκης πριν από πολλές δεκαετίες, για να αντιληφθεί την ουσία των θεμάτων που απασχολούν σήμερα περισσότερο από οτιδήποτε άλλο την ελληνική κοινωνία.

Τόσο η φονική πανδημία με τις σοβαρότατες επιπτώσεις της όσο και το κύμα καταγγελιών και αποκαλύψεων αναφορικά με περιστατικά κακοποίησης και κατάχρησης εξουσίας σε διάφορα κοινωνικά πεδία έχουν έναν κοινό παρονομαστή, που αναδεικνύεται μέσα από το κείμενο του Άγγελου Τερζάκη υπό τον τίτλο «Έλεγχος της δημοκρατικής ιδέας».

Το εν λόγω κοινό στοιχείο τους δεν είναι άλλο από την ουσιαστική, αναπόδραστη διασύνδεσή τους με αρχές και αξίες που είναι συνυφασμένες με τη δημοκρατία ως πολίτευμα και ως τρόπο ζωής: αφενός την κοινωνική αγωγή και αφετέρου την κατηγορηματική απόρριψη της βαναυσότητας ως επίδειξης ισχύος.

Για να αντιμετωπιστεί με τη μέγιστη δυνατή ταχύτητα και αποτελεσματικότητα η μάστιγα της πανδημίας, απαιτείται προπάντων ο ανυπόκριτος σεβασμός των συνανθρώπων στον οποίον αναφέρεται ο Τερζάκης, κάτι που μεταφράζεται σε λήψη όλων ανεξαιρέτως των αναγκαίων μέτρων προστασίας από τη νόσο σε ατομικό επίπεδο, χωρίς φτηνές δικαιολογίες περί εκνευρισμού και κοπώσεως, χωρίς κανενός είδους «ναι μεν, αλλά».

Για να αντιμετωπιστεί με τη μέγιστη δυνατή ταχύτητα και αποτελεσματικότητα η μάστιγα της ενοχοποίησης των θυμάτων και της ατιμωρησίας των θυτών, απαιτείται προπάντων η ανάδειξη της ψυχικής δύναμης των μοναχικών και των κατατρεγμένων στην οποία αναφέρεται ο Τερζάκης, κι αυτό είναι κάτι στο οποίο οφείλουμε να ανταποκριθούμε άπαντες, χωρίς κανέναν απολύτως δισταγμό και με τις δυνάμεις που διαθέτει ασφαλώς ο καθένας μας.

Headlines