Οι «Απόστολοι του Κέιμπριτζ» και η σύγκρουση των φιλοσόφων

Αυτό που χαρακτηρίζει τα μεγάλα πανεπιστήμια και τα κάνει πραγματικά να ξεχωρίζουν δεν είναι τόσο τα ακαδημαϊκά τους προγράμματα και τα μαθήματα που διδάσκονται, όσο το προνόμιο της συναναστροφής και στενής επαφής με ξεχωριστές προσωπικότητες και ιδιαίτερους διανοητές σε επίπεδο καθημερινότητας. Ενας ιδιαίτερος τομέας δράσης στο επίπεδο αυτό είναι οι διάφορες λέσχες που λειτουργούν σε αυτά και που συγκεντρώνουν, ανάλογα με τον τομέα και τα ενδιαφέροντα, πραγματικά ζηλευτά μυαλά.

Το Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ πραγματικά ξεχωρίζει για τις λέσχες του. Μερικές λειτουργούν πάνω από έναν αιώνα κι έχουν φιλοξενήσει διανοητές με παγκόσμια εμβέλεια. Εχουν μάλιστα παίξει και ρόλο σε σημαντικές εξελίξεις και γεγονότα. Μια απο τις σημαντικότερες είναι η «μυστική» Λέσχη των Συζητήσεων (Conversazione Society), που είναι σε όλους γνωστή σαν «Οι Απόστολοι του Κέιμπριτζ». Το όνομά της οφείλεται στο γεγονός πως οι ιδρυτές της, το 1820, ήταν 12. Απαρτίζεται από προπτυχιακούς και μεταπτυχιακούς φοιτητές αλλά μετέχουν και πολλοί αξιωματούχοι του πανεπιστημίου και ορισμένων κολεγίων (κυρίως των Trinity, Christ, St John, Jesus και King’s). Τα μέλη της Λέσχης ονομάζονται «Απόστολοι», ενώ οι πτυχιούχοι που μετέχουν σαν πρώην μέλη, αφού προταθούν κι εκλεγούν, «Αγγελοι». Οι απλοί φοιτητές που δεν είναι ακόμη μέλη, αλλά είναι υπό δοκιμασία, καλούνται «Εμβρυα». Καλούνται σε γεύματα και δεξιώσεις χωρίς να ξέρουν πως αξιολογούνται απ’ όσους είναι μέλη.

Οι δεσμοί των μελών είναι πολύ στενοί και διατηρούνται σε όλη τους τη ζωή. Καθε εβδομάδα, συνήθως σαββατόβραδο, συγκεντρώνονται στο δωμάτιο του μέλους που κάνει για λίγη ώρα την εισήγηση για κάποιο θέμα και προσφέρει αναψυκτικά, καφέ και σάντουιτς και ακολουθεί συζήτηση. Γυναίκες έγιναν για πρώτη φορά δεκτές στα μέσα της δεκαετίας του ’70. Περίπου όταν έφευγα κι εγώ. Τα θέματα συζήτησης και οι συνακόλουθες ψηφοφορίες των παρόντων εγγράφονται σε έναν δερματόδετο τόμο που φυλάσσεται σε ένα μπαούλο που αποκαλείται «Κιβωτός». Κάθε λίγα χρόνια οργανώνεται σε κάποιο κολέγιο του πανεπιστημίου, σε απόλυτη μυστικότητα, ένα δείπνο των «Αποστόλων» με συμμετοχή των «Αγγέλων». Τα τελευταία χρόνια κάτι τέτοιο οργανώνεται και στο Λονδίνο.

Ανάμεσα στα μέλη έχουν υπάρξει διάσημα πρόσωπα, όπως ο Τζον Μάιναρντ Κέινς και οι φιλόσοφοι Μπέρντραντ Ράσελ, Χένρι Σίτζγουικ και ο περίφημος Λούντβιχ Βίντγκενσταϊν. Επίσης διάφοροι πολιτικοί. Οι «Απόστολοι» είχαν γίνει γνωστοί στις δεκαετίες του ’50 κι ’60, διότι εκεί είχαν δράσει στρατολογώντας συναδέλφους τους και οι γνωστοί «κατάσκοποι» Φίλμπι, Μπάρτζες, Μακ Λιν Κέρνκρος και Μπλαντ («οι 5 του Κέιμπριτζ»).

Γνωστότερη όμως είναι η ιστορία της «σύγκρουσης των φιλοσόφων» σε μια άλλη περιβόητη Λέσχη του Κέιμπριτζ, το «Κλαμπ των Ηθικών Επιστημών». Εκεί μετείχαν κυρίως φοιτητές και μελετητές της Φιλοσοφίας, που αντιδικούσαν κατά καιρούς έντονα για τα χαρακτηριστικά και σχετικά πλεονεκτήματα της κλασικής ή της γλωσσολογικής/αναλυτικής φιλοσοφίας. Οι συναθροίσεις ήταν ζωηρές και οι διαμάχες λεκτικά δηκτικές. Ο Βίτγκενσταϊν κυρίως, που είχε επιστρέψει δριμύτερος (κολέγιο Τrinity), σιχαινόταν την κλασική φιλοσοφία. Επέμενε πως αποτελούσε ανωμαλία η ασθένεια του μυαλού και αποκαλούσε τη σχετική Λέσχη – με μέλη τον Ράμσεϊ, τον Ράσελ κ.ά. – «οίκο ανοχής ή αποικία λεπρών»!

Φυσικό ήταν να υπάρξουν γεγονότα. Διάσημος έγινε ο διαπληκτισμός το 1946, στη διάρκεια μιας παρουσίασης (κολέγιο King’s) από τον Καρλ Πόπερ. Ο Βίτγκενσταϊν έξαλλος σήκωσε απειλητικά εναντίον του μια πυρωμένη λαβίδα του τζακιού. Και ρώτησε αν υπάρχει παράδειγμα ηθικού φιλοσοφικού στοχασμού. Ο Ράσελ φαίνεται να σχολίασε: «Να μην απειλεί κάποιος τον ομιλητή με τη λαβίδα του τζακιού». O Βίτγκενσταϊν νευριασμένος πέταξε αμέσως κάτω τη λαβίδα κι αποχώρησε, χτυπώντας την πόρτα πίσω του. Σήμερα η Λέσχη συνεδριάζει στο κολέγιο Newnham…