Η Σωζήτα Γκουντούνα μάς κάνει περήφανους στο Μανχάταν και στον κόσμο

Η πολιτιστική πλατφόρμα GREECE IN USA αποτελεί έναν οργανισμό παγκόσμιας εμβέλειας ο οποίος προάγει τον ελληνικό πολιτισμό στο εξωτερικό και προωθεί τη διεθνή πολιτιστική συνεργασία. Ιδρύθηκε στη Νέα Υόρκη από τη διεθνούς φήμης Ελληνίδα επίκουρη καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης CUNY Σωζήτα Γκουντούνα, μία από τις πλέον επιφανείς curators και ιστορικούς τέχνηςτης Αμερικής.

Το GREECE IN USA πραγματοποιεί ένα εντυπωσιακό άνοιγμα εν μέσω πανδημίας, εγκαινιάζοντας, με την υποστήριξη του Υπουργείου Πολιτισμού της Ελλάδας, την ομαδική έκθεση «The Right to Silence?» / «Το Δικαίωμα στη Σιωπή;» με θέμα το σωφρονιστικό σύστημα, τα καθεστώτα φυλάκισης και εγκλεισμού και τη μεταρρύθμιση της ποινικής δικαιοσύνης, σε διαφορετικά γεωγραφικά και πολιτικά πλαίσια. Η πρώτη φάση της έκθεσης παρουσιάζεται αυτή την περίοδο στο John Jay College of Criminal Justice, CUNY, City University of New York με τη συμμετοχή 43 Ελλήνων και Κύπριων Καλλιτεχνών, ενώ η δεύτερη παράλληλη δράση αναμένεται τον Φεβρουάριο στο «Undercurrent», έναν από τους επιδραστικότερους εκθεσιακούς χώρους παγκοσμίως με έδρα το Μπρούκλιν.

Συζητήσαμε, λοιπόν, με την κυρία Γκουντούνα μέσω Facetime τον ρόλο της τέχνης σε καιρό πανδημίας, την προσωπική της καθημερινότητα ανάμεσα σε υποχρεώσεις και έμπνευση, την Μπιενάλε της Νέας Υόρκης, τα αγαπημένα της μουσεία, την δράση του GREECE IN USA και αρκετά ακόμα… Προλάβαμε να αγγίξουμε μέχρι και το ρεμπέτικο τραγούδι. Αυτή η Ελληνίδα έχει κατορθώσει να αφαιρέσει τις σκουριές από το μυαλό της: τίποτε παλιακό και παρωχημένο στον τρόπο που αντιλαμβάνεται και δρα για τον ελληνικό πολιτισμό, πράγμα σπάνιο να συναντηθεί σε τοπικούς παράγοντες «πολιτισμού» και «τέχνης».

Καθώς μιλούσαμε, βράδυ για εμένα στην Αθήνα, μεσημέρι για εκείνη στη Νέα Υόρκη σκεφτόμουν τι υπέροχο πράγμα που είναι να είσαι η Σωζήτα, να ζεις στην Tribeca (την πιο hip συνοικία του Μανχάταν) και να ανασαίνεις με άξονα την δημιουργία πνευμόνων τέχνης, συλλογικοτήτων και ανταλλαγών ιδεών.

Το λες και όνειρο.

Για να φθάσει όμως ως εκεί, η Σωζήτα Γκουντούνα μελέτησε, δούλεψε και αγωνίστηκε σκληρά. Γι’ αυτό μας κάνει περήφανους-όχι επειδή είναι Ελληνίδα, αλλά επειδή η ελληνικότητα της ύπαρξης και της δράσης της αναβρύζει ανεπιτήδευτα και αυθεντικά.

Μια Ελληνίδα στη Νέα Υόρκη: πώς ήταν η πρώτη διανυκτέρευση της υπόλοιπης ζωής σας στην Αμερική; Και πώς αποφασίσατε να φύγετε  από την Ελλάδα;

Θυμάμαι την πρώτη μου διανυκτέρευση στη Νέα Υόρκη σ’ ένα διαμέρισμα που έμεινα όταν έφτασα μεσάνυκτα. Βρισκόταν απέναντι απο το ιστορικό Armory όπου έλαβε χώρα το «Armory Show» το 1913, μια απο τις σημαντικότερες εκθέσεις για τη Μοντέρνα τέχνη με τη συμμετοχή του Marcel Duchamp, Van Gogh, Gauguin, Cezanne, Picasso, Matisse, αισθανόμουν τόσο τυχερή!

Αυτό, όμως, που δεν θα ξεχάσω ποτέ ήταν η μέρα που διαπίστωσα τι σε κάνει πραγματικά Νεοϋορκέζο, η νύχτα δηλαδή που δεν είχα πού να μείνω – λόγω οικονομικών και άλλων συνθηκών – και που διανυκτέρευσα σε ολονύκτιο καφέ-εστιατόριο στην οδό Μπρόντγουεϊ. Η δύναμη που σου δίνει το μεταίχμιο της επιβίωσης, σε κάνει να κατανοήσεις καλύτερα αυτή την πόλη και κάποιες φορές να την κατακτήσεις με μια αίσθηση του κατεπείγοντος.

Ποια είναι ακριβώς η δουλειά του curator; Αν κανείς θέλει να ασχοληθεί με αυτό, από τι στάδια «πρέπει» να έχει περάσει πρώτα;

Η ιδιότητα της/του επιμελήτριας/η-αναθέτη είναι σχετικά νέα και υπάρχουν διαφορετικές σχολές σκέψεις για την επιμέλεια ανάλογα με τη γενιά και τον καλλιτεχνικό προσανατολισμό. Παλαιότερα, καλά πτυχία στην ιστορία της τέχνης, στην πολιτική ή στις κοινωνικές επιστήμες μπορούσαν να καλύπτουν μια ευρύτερη παιδεία για μια καλή καρίερα επιμελητή και οι περισσότεροι curator δεν διέθεταν εξειδικευμένες σπουδές στην επιμέλεια.

Σήμερα, παρέχονται διεθνώς εξαιρετικά μεταπτυχιακά στην επιμέλεια, επομένως, έπειτα από ένα καλό πρώτο πτυχίο μπορεί να υπάρχει εξειδίκευση σε συγκεκριμένους τομείς της επιμέλειας όπως ο δημόσιος χώρος, ψηφιακές τέχνες, περφόρμανς, πολιτική και τέχνη, ανθρωπολογία, περιβάλλον κ.α. στην Ελλάδα οι ανάλογες εκπαιδευτικά προγράμματα σχεδιάζονται αλλά δεν έχουν ακόμη εδραιωθεί. Η Μπιενάλε της Νέας Υόρκης Performa στην οποία εξειδικεύτηκα εστιάζει στην επιμελήτρια – παραγωγό – αναθέτρια και developer. Η  Performa με ενέπνευσε και για τη δημιουργία του Greece in USA. Η Μπιενάλε διεξάγεται  σε διαφορετικά σημεία στην πόλη, απο την Times Square και το τελωνείο της Νέας Υόρκης μέχρι το MoMA και το BAM.

Για ένα μήνα, το Performa αλλάζει τον τρόπο που βιώνουν οι Νεοϋορκέζοι την πόλη, ιδιαίτερα έπειτα απο την 11η Σεπτεμβρίου που μετασχημάτισε τη σχέση των κατοίκων με το δημόσιο χώρο. Η Μπιενάλε έχει ως στόχο να “επαναδιεκδικήσει” το δημόσιο χώρο αλλα και χώρους που άλλαξαν χρήση λόγω της επικράτησης του Real Estate.

 Αισθάνεστε, η ίδια, καλλιτέχνης;

Το δίπολο επιμελητή – καλλιτέχνη με έχει απασχολήσει πολύ. Συμμετέχουμε και οι δύο στη δημιουργική διαδικασία με συνθετική αλλά και αναλυτική προσέγγιση. Οι ρόλοι αλλάζουν στη σύγχρονη εποχή και όπως ο καλλιτέχνης γίνεται στοχαστής, ακόμη και «επιστήμονας,» με την έννοια της ανίχνευσης και επαλήθευσης ασύμμετρων γνώσεων, ο επιμελητής καλείται να είναι και “metteur en scene,” όπως θα λέγαμε στα γαλλικά και χρησιμοποιώ αυτόν τον όρο για να δώσω την πιο διευρυμένη διάσταση της επιμέλειας.

Αντιλαμβάνομαι την επιμέλεια ως μια πρακτική που βασίζεται σε επιστημονικές- τεχνολογικές και φιλοσοφικές εξελίξεις για να συλλάβει νέες χρονικές και χωρικές αλληλεπιδράσεις, νέες μορφές καλλιτεχνικών παρεμβάσεων, ώστε να ξεδιπλώσει το ευρύ φάσμα των επιστημονικών, θεωρητικών και καλλιτεχνικών θέσεων που περιλαμβάνουν τις σχέσεις μεταξύ εικαστικού / δραματουργού / επιμελητή, θεατή / καλλιτέχνη, παράστασης/ εκδήλωσης / έκθεσης και παρέμβασης / πολιτιστικής παραγωγής.

Οι καλλιτεχνικές δράσεις της πλατφόρμας Greece in USA θα αφορούν κυρίως στα εικαστικά  ή και άλλους τομείς της τέχνης;

Το Greece in USA επιδιώκει να παρουσιάσει όλες τις πτυχές της πολιτιστικής παραγωγής καθώς και της πολιτιστικής έρευνας. Εστιάζουμε στα εικαστικά, στις παραστατικές τέχνες, στον πειραματικό κινηματογράφο, τον κινηματογράφο, τα νέα μέσα, την αρχιτεκτονική και το χορό. Συλλαμβάνουμε και παρουσιάζουμε σε συνεργασία και με άλλους επιμελητές πρωτότυπα καλλιτεχνικά προγράμματα πάνω σε συγκεκριμένες θεματικές και αναθέτουμε σε καλλιτέχνες να δημιουργήσουν νέα έργα πάνω σ’ αυτές ή συνεργαζόμαστε μαζί τους πάνω σε υπάρχοντα έργα.

Ο μη κερδοσκοπικός φορέας αναπτύσσει παραγωγές που ανταποκρίνονται στις ανάγκες των δημόσιων ή ιδιωτικών ιδρυμάτων και χώρων (επιτόπια-site specific) και των νέων και ενδιάμεσων μέσων (new media & intermedia). Η προώθηση της διεθνούς ανταλλαγής πρακτικών και γνώσεων στις τέχνες, της διερεύνησης των μεθόδων που χρησιμοποιούνται στις θεατρικές και επιμελητικές πρακτικές και των σημείων διασταύρωσης μεταξύ των τεχνών, της κοινωνίας και της δημόσιας σφαίρας μέσω παρεμβάσεων, συλλογικών δράσεων, εκπαιδευτικών προγραμμάτων και δημοσιεύσεων, βρίσκεται στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος του Greece in USA.

Ανάμεσα στους στόχους της πλατφόρμας αναφέρεται και ο εξής: «Να υποστηρίξουμε τις εμπνευσμένες πολιτιστικές πρακτικές της Ελλάδας, καλωσορίζοντας και καλλιεργώντας νέες ιδέες και επιδράσεις». Αυτό υποσχέθηκαν και διάφορα ιδρύματα στην Ελλάδα, όπως Νιάρχος και Ωνάση, όμως διάφοροι νέοι Έλληνες καλλιτέχνες αισθάνονται συνεχώς παραγκωνισμένοι. Δηλαδή, η Μόνικα, ας πούμε, και ο Μαραβέγιας δεν είναι κάτι «νέο και επιδραστικό». Πώς αντιλαμβάνεστε την δέσμευσή σας σε έναν στόχο σαν αυτόν;

Στόχος μας είναι να δημιουργηθεί ένας τρίτος δρόμος για την πολιτιστική διπλωματία μεταξύ του κράτους και των μεγάλων ιδρυμάτων που θα βρίσκεται πάντοτε σε αγαστή συνεργασία με τους φορείς, τα ιδρύματα και τα υπουργεία πολιτισμού και εξωτερικών. Έχω εργαστεί ως σύμβουλος του Ιδρύματος Ωνάση στη Νέα Υόρκη (είμαι Ωνάσης Scholar από το 2002) και εκτιμώ το έργο του οργανισμού.

Η Στέγη έχει συμβάλλει εξαιρετικά στην διάχυση του σύγχρονου πολιτισμού στη Ελληνική επικράτεια και διεθνώς και παρατηρούμε ότι φορείς όπως π.χ. η Μπιενάλε της Αθήνας δεν μπορούν να επιβιώσουν χωρίς την στήριξη του ιδρύματος. Σχεδόν υποκαθιστά το κράτος και για αυτό έχει τεράστια ευθύνη για τις επιλογές του.

Ένας φορέας όπως το Ωνάση έχει εξαιρετικές δυνατότητες  αυτό όμως δεν σημαίνει ότι δε θα υπάρχει πάντοτε έδαφος να καλυφθεί στην προβολή των σύγχρονων καλλιτεχνών, με διαφορετική ευαισθησία και φροντίδα, απ’ ό, τι η χαρτογράφηση και διαχείριση των διεργασιών της σύγχρονης σκηνής από έναν οργανισμό που είναι «too big to fail.»

Ποιο είναι το μεγάλο, αδιαπραγμάτευτο κοινό σημείο των εικαστικών και των παραστατικών τεχνών, κατά την άποψή σας;

Θα έλεγα ότι είναι η παρουσία στον παρόντα χρόνο. Βέβαια, στην μετά-Covid19 εποχή, η φυσική παρουσία δεν είναι αδιαπραγμάτευτη στην πρόσληψη της τέχνης. Όμως, η διαμεσολαβημένη (mediated) παρουσία στον παρόντα χρόνο είναι απαραίτητη για την πρόσληψη και των εικαστικών και των παραστατικών τεχνών.

Πιο συγκεκριμένα, ο καμβάς ή ο εικαστικός τρισδιάστατος χώρος, όπως και το θέατρο, είναι μοντέλα για την κατανόηση του προβλήματος της έντασης μεταξύ της πραγματικότητας και της αναπαράστασης. Το αδιαπραγμάτευτο κοινό τους σημείο είναι η διευρεύνηση της αναπαράστασης που γίνεται κατανοητή ως διαδικασία και όχι ως δεδομένος, παγιωμένος συσχετισμος.

Στο βιβλίο  μου «Beckett’s Breath» επιχειρώ να εξετάσω αυτές τις σχέσεις όπως ξετυλίγονται σε σχέση με τη χρονικότητα, την υλικότητα και την πλαστικότητα στις τέχνες. Το βιβλίο παρουσιάζει διατομεακά ευρύματα γύρω από τη φύση και τις αισθητικές δυνατότητες της αναπνοής, την ελάχιστη προϋπόθεση της ύπαρξης, στη διεπαφή μεταξύ των εικαστικών και παραστατικών τεχνών.

Ο πολιτισμός απαξιώθηκε από το ελληνικό κράτος στην περίοδο των lockdowns-όχι ότι κανείς είναι δυνατό να βιοπορίζεται από την τέχνη του σε αυτή τη χώρα, ακόμα και σε νορμάλ συνθήκες. Ποια η άποψή σας, αν το παρακολουθήσατε, για το κίνημα Support Art Workers;

Δεν μπόρεσα να παρακολουθήσω εκτενώς το κίνημα, παρα μόνο από το διαδίκτυο, αλλά με ενθουσίασε ο τρόπος δικτύωσης, ο ακτιβισμός και η μαζική κινητοποίηση. Νομίζω, κάτι αντίστοιχο ως προς τη ζύμωση καλλιτεχνών με κοινά οράματα είχε επιτευχθεί στο Σύνταγμα κατά τη διάρκεια του κινήματος των αγανακτισμένων αλλά δεν είχε πάρει μια πιο συγκεκριμένη μορφή με συμμετοχή στα συνδικαλιστικά όργανα.

Ελπίζω να μη χαθεί η ευκαιρία με το Support Art Workers για συμμετοχή στη λήψη αποφάσεων που συχνά γίνεται μέσα από τους συνδικαλιστικούς φορείς (Καλλιτεχνικό Επιμελητήριο, Σ. Ε. Η κ.α.) ή με ένα ισχυρό και δυναμικό φορέα-πλατφόρμα που θα φανταστεί πώς αυτοί οι προϋπάρχοντες φορείς μπορεί να αντικατασταθούν ή να ενισχυθούν.

Βλέπετε συνδρομητικά κανάλια και, αν ναι, υπάρχουν κάποιες σειρές με τις οποίες έχετε κολλήσει εσχάτως;

Βλέπω το Netflix και έχω παρακολουθήσει πρόσφατα  σειρές όπως Gumbit’s Queen, Bridgeton, Lupin και ξεκίνησα και το The Dig (φαίνεται από τις επιλογές λίγη νοσταλγία για το Λονδίνο), αλλά συνήθως δεν κολλάω με τις σειρές. Με συναρπάζει πιο πολύ η δομή και η «χρονικότητα» μιας ταινίας και για αυτό όταν με κρατήσει περισσότερο απ’ ό,τι πρέπει το Netflix αλλάζω σε Criterionchannel.com.

Ποιο είναι συνήθως το πρώτο πράγμα που κάνετε τα πρωινά και ποιο το τελευταίο πριν πέσετε για ύπνο, σε ένα πλαίσιο καθημερινότητας και «ρουτίνας» σας;

Το πρώτο που κάνω είναι ένα καφέ (ή τον έχω κάνει από την προηγούμενο βράδυ) για να μπορέσω να σηκωθώ από τις ολονυκτίες και να πάω στο γραφείο και το τελευταίο να κλείσω το λάπτοπ έπειτα από την ενασχόληση με τη δεύτερη δουλειά μου, με background ήχους μιας ταινίας ή podcast.  Τα σαββατοκύριακα ελπίζω σε λίγες ή πολλές αγκαλιές.

Πιστεύετε ότι η τέχνη πρέπει να στρατεύεται στην εποχή της, να είναι σχολιαστική και καταγγελτική ή, είναι καλύτερο ο δημιουργός πριν εκφραστεί να πάρει απόσταση, σαν μια απόπειρα να καταστήσει ο ίδιος το έργο του διαχρονικό;

Πιστεύω στη «ζωντανή» τέχνη και στην «πεθαμένη» τέχνη. Νομίζω ότι ο Πήτερ Μπρούκ παραμένει αξεπέραστος στη θεωρία του στο βιβλίο «The Empty Space» όταν μιλά για τις τέσσερις κατηγορίες: «Πεθαμένο», «Ιερό», «Σκληρό» και «Άμεσο» θέατρο. Κατ’ επέκταση, είτε στρατεύεται, είτε δεν στρατεύεται, μας ενδιαφέρει η τέχνη που δεν είναι νεκρή. Η στράτευση έχει αναφορές στις μεγάλες πολιτικές διεργασίες και στη σχέση πολιτικής και τέχνης σε καταλυτικές περιόδους όπως ας πούμε στη Ρώσικη επανάσταση.

Στην Ελλάδα ποιητές, συγγραφείς και καλλιτέχνες όπως ο Ρίτσος, ο Κατράκης και πολλοί άλλοι στρατεύτηκαν με εξαιρετική επίδραση στην κοινωνία. Στη σύγχρονη εποχή, όταν καλλιτέχνες, αλλά και επιμελητές, χρησιμοποιούν την πολιτική και την κοινωνική ευαισθησία ως μέσο για να δικαιολογήσουν την ύπαρξη του έργου τους θεωρώ ότι συχνά οδηγούνται σε τέλμα.

Παράλληλα, όμως, στη σύγχρονη εποχή εάν η/ο καλλιτέχνης-στοχαστής δεν διαπραγματεύεται τα περιβαλλοντολογικά και κοινωνικά ζητήματα σύντομα θα διαπιστώσει ότι το έργο της/του θα αποσιωποιηθεί. Η επίφαση είναι το πρόβλημα σε όλες τις εκφάνσεις του πολιτισμού και της ζωής.

Ποιο είναι το αγαπημένο σας μουσείο στον κόσμο;

Αν εξαιρέσουμε το Μουσείο Ανθρωπολογίας στο Μεξικό, θα έλεγα ότι πιθανώς το αγαπημένο μου μουσείο-κόσμημα, λόγω του μεγέθους, αλλά και των εκθεμάτων και της ιστορίας του είναι το Μουσείο Foundling που βρισκόταν δίπλα στο σπίτι μου στο Λονδίνο. Το Foundling ιδρύθηκε αρχικά ως νοσοκομείο το 1739 από τον φιλάνθρωπο Thomas Coram για τη φροντίδα μωρών που κινδυνεύουν να εγκαταλειφθούν και παραμένει φιλανθρωπικό ίδρυμα.

Παράλληλα, όμως, είναι εκθεσιακός χώρος και φιλοξενεί εξαιρετικές εκθέσεις σύγχρονης τέχνης όπως η έκθεση με τους Mat Collishaw, Tracey Emin και Paula Rego. Οι καλλιτέχνες είχαν εμπλακεί σε έναν δραματικό οπτικό διάλογο σχετικά με την ιστορία και τα θέματα του Μουσείου, που ήταν το πρώτο ίδρυμα της Βρετανίας για εγκαταλελειμμένα παιδιά. Αυτή η μοναδική έκθεση συνεχίζει την κληρονομιά που ξεκίνησε ο William Hogarth τον δέκατο όγδοο αιώνα, προσκαλώντας κορυφαίους καλλιτέχνες της εποχής να δείξουν νέο έργο στο Ίδρυμα, ευαισθητοποιώντας τις αποτυχίες της κοινωνίας απέναντι σε ευάλωτα παιδιά και μητέρες.

Μεταξύ των καλλιτεχνών που υποστήριξαν το Νοσοκομείο ήταν ο William Hogarth και ο συνθέτης George Frideric Handel. Οι Συλλογές του Μουσείου περιλαμβάνουν πίνακες ζωγραφικής, σχέδια, εκτυπώσεις και γλυπτά που δημιουργήθηκαν και δωρίστηκαν από τον Hogarth και άλλους.

Destroy The Prison

 Η πρώτη ομαδική έκθεση της πλατφόρμας που ιδρύσατε θα διερευνήσει το σωφρονιστικό σύστημα προκειμένου να εξεταστεί εάν η τέχνη και η αισθητική μπορεί να σπάσει τη σιωπή σχετικά με τα κρίσιμα πολιτικά ζητήματα, όπως η μαζική φυλάκιση και η μεταρρύθμιση της ποινικής δικαιοσύνης. Πώς ήρθε η απόφαση/έμπνευση για αυτό το θέμα, το εξαιρετικά λεπτό, δύσκολο, προκλητικό;

Το θέμα της έκθεσης που επιμελούμαι βασίζεται σε μια αντιστροφή: με ενδιαφέρουν τα παράδοξα, όταν φωτίζουν τη διερεύνηση των νοημάτων. Σε αυτή την περίπτωση πρόκειται για τα περίφημα “Miranda Rights” που ως Έλληνες συναντάμε κυρίως στις Αμερικάνικες αστυνομικές ταινίες. Μου έκανε πάντα εντύπωση η έκφραση «έχετε το δικαίωμα να παραμείνετε σιωπηλή/ός».

Η σιωπή μετασχηματίζεται σε δικαίωμα όταν αυτά που μπορεί να ειπωθούν είναι επιβαρυντικά για τον πολίτη μιας ευνομούμενης δημοκρατίας. Το παράδοξο όμως έγκειται στο ότι κάποιοι πολίτες παραμένουν πάντα σιωπηλοί διότι δεν τους δίδεται η δυνατότητα διατύπωσης λόγου που συνεπάγεται με το δικαίωμα της ελευθερίας της γνώμης και της έκφρασης.

Στην ομαδική έκθεση, τα “Miranda Rights” αποκτούν μια μεταφορική υπόσταση ως προς τη διερεύνηση ηθικών ζητημάτων, αλλά και αισθητικών μορφών και καλλιτεχνικών μέσων, αν υποθέσουμε ότι η σιωπή αποτελεί το επιστέγασμα της αφαίρεσης. Παράλληλα, βρεθήκαμε αντιμέτωποι με τον εγκλεισμό της πανδημίας, οπότε όσο και αν είναι ευαίσθητοι οι παραλληλισμοί αποκτούμε μεγαλύτερη κατανόηση ως προς το ζήτημα της μαζικής φυλάκισης.

Ποια είναι η Σωζήτα Γκουντούνα; Όλα μοιάζουν γοητευτικά και σπάνια επάνω σας. Ας ξεκινήσουμε από το όνομα και ας φθάσουμε στο πολυσέλιδο βιογραφικό…

Ποιά είναι άραγε; Και εγώ αναρωτιέμαι όταν συλλαμβάνω τη Σωζήτα να συνομιλεί με τον εαυτό της. Προσπαθώ να συνομιλώ συχνά μαζί της ως ένα είδος περισυλλογής και αυτοσυνείδησης. Το όνομα μου προέρχεται από το «Σώζω» διότι σώθηκα στη γέννα και επειδή η μαμά μου είχε έναν αγαπημένο ανιψιό τον Σώζο. Ο  Άγιος Σώζων είναι πολιούχος Αίγινας, Λήμνου και Πάτμου νομίζω. Παράλληλα, η γιαγιά μου ήταν Σωτηρία οπότε το παιδί γλίτωσε από το αυστηρό όνομα… Όσο για τον βίο και πολιτεία μου προσπαθώ να είναι επίσης σε διάλογο, ο βίος (ο τρόπος να βιώνω πραγματικά τη ζωή) και το υπαρξιακό και κοινωνικό νόημά της (η πολιτεία).

Θα επιστρέφατε ποτέ μόνιμα στην Ελλάδα;

Η ζωή μου έχει εξελιχθεί με τέτοιο τρόπο που καλώς ή κακώς δεν ξέρω αν μπορώ να σκεφτώ οτιδήποτε με μια μονιμότητα. Η τωρινή συνθήκη και η εκ νέου υπενθύμιση του πόσο ευάλωτοι είμαστε, σωματικά, αλλα και ψυχικά ενισχύει αυτή την άποψη.

Θα σκεφτόσαστε ποτέ να πολιτευτείτε σε Ελλάδα ή Αμερική;

Θα μπορούσα να πολιτευτώ εάν η Ελλάδα αποκτούσε ένα εμπνευσμένο, σύγχρονο, δυναμικό και μαχητικό οικολογικό κόμμα, αλλά ένα τέτοιο διευρυμένο κίνημα θα πρέπει να το δημιουργήσουμε οι ίδιοι. Δεν μπορούμε να φαντασιωνόμαστε ιδανικές συνθήκες στις όποιες θα καλεστούμε να συμμετάσχουμε διότι σε αυτή την περίπτωση ένας τέτοιος χώρος δε θα μας καλύπτει. Οι ζυμώσεις διαμορφώνουν την πολιτική.

Έχω πάντως διεκδικήσει την ψήφο στην τοπική αυτοδιοίκηση στην Ύδρα, έπειτα από την ενεργή συμμετοχή μου, από το 1988, στον οικολογικό Σύλλογο της Ύδρας, με σκοπό την προστασία του περιβάλλοντος και της ελληνικής πολιτιστικής κληρονομιάς στους ευρύτερους τομείς της αρχαιολογίας, των παραδοσιακών οικισμών και των υποβρυχίων αρχαιοτήτων.

Όσον αφορά στην οικολογία, το φάσμα των δραστηριοτήτων του Συλλόγου καλύπτει την προστασία των φυσικών αποθεμάτων, της πανίδας και τη μεσογειακή φώκια Monachous-Monachous, η οποία ζει και αναπαράγεται στο Μυρτώο Πέλαγος και στο ανατολικό τμήμα της Πελοποννήσου. Το 2011 επιμελήθηκα στην Ύδρα το πρότζεκτ “Eleventh Plateau” με στόχο τη διερεύνηση των τρόπων με τους οποίους μπορεί η τέχνη να αφυπνίσει σε σχέση με την πολιτική οικολογία, στο άρθρο θα μπορέσετε να βρείτε περισσότερες πληροφορίες εδώ.

Μιας που αναφερθήκαμε στην πολιτική, η εκλογή του Μπάιντεν ή, καλύτερα, η αποχώρηση του Τραμπ ανοίγει κάποιους καινούργιους ορίζοντες στην Αμερική και της σχέσεις της με την Ελλάδα;

Πράγματι, ο όρος πολιτική οικολογία θα έπρεπε να αναφέρεται στους τρόπους με τους οποίους μπορεί η πολιτική να εξαγνιστεί (καθαρίσει) από τον κυνισμό του οπορτουνισμού ορισμένων κοινωνών του πολιτικού λόγου.

Η διπλωματία της Αμερικής σε σχέση με την Ελλάδα εξαρτάται πολύ από τις εκάστοτε σχέσεις της με την Τουρκία.  Αυτήν την στιγμή, φαντάζομαι ότι οι συσχετισμοί περιπλέκονται ακόμη περισσότερο. Στην πολιτική τίποτε δεν είναι ακριβώς όπως φαίνεται, αλλά  πιστεύω ότι ο Μπάιντεν είναι ένας παράγοντας μεγαλύτερης σταθερότητας τουλάχιστον σε σχέση με τον Τραμπ.

Πώς οραματίζεστε/προφητεύετε την παραγωγή και την κατανάλωση της Τέχνης ως προϊόντος  τα επόμενα χρόνια, με τον Covid να έχει αλλάξει ιδιοσυγκρασίες και να έχει επηρεάσει την δημιουργικότητα του καλλιτέχνη, αλλά και την διάθεση του κοινού; Θέατρα, συναυλίες, μουσικοί του δρόμου…;

Νομίζω θα πραγματοποιηθεί η ολική αλλαγή παραδείγματος, αλλά για τους λάθους λόγους. Εννοώ ότι περιμέναμε την αλλαγή παραδείγματος στον τρόπο πρόσληψης του πολιτιστικού αγαθού, αλλά τώρα γίνεται επιβεβλημένα λόγω της πανδημίας και δεν ξέρω πού θα μας οδηγήσει αυτή η περιπέτεια. Η τέχνη θα έπρεπε να είναι κοινό αγαθό και η μόνη θετική ευκαιρία που μας δίδεται λόγω πανδημίας είναι να αντιληφθούμε την κοινωνική δύναμη της τέχνης διευρύνοντας τους τρόπους θέασης στο δημόσιο χώρο.

Βλέπω θετικά τις πρόσφατες προσκλήσεις του Υπουργείου για προτάσεις για δράσεις. Οι πόλεις θα πρέπει να γίνουν μουσεία χωρίς τοίχους κατά τη διάρκεια της πανδημίας παρουσιάζοντας δράσεις, χάπενινγκ, περφόρμανς, συναυλίες και όλες τις πολιτιστικές δραστηριότητες κάτω από τον ελληνικό ήλιο και το φεγγάρι.

Τι σας έλειψε περισσότερο -εσάς προσωπικά- όλους αυτούς τους δύσκολους μήνες, τους χωρίς αγκαλιές;

Οι γονείς μου και οι φίλοι μου, έχω πάνω απο ένα χρόνο να ταξιδέψω στην Ελλάδα και είναι αρκετά σκληρό.

Ποιο βιβλίο βρίσκεται αυτή τη στιγμή στο κομοδίνο σας;

Στο κομοδίνο μου έχω το βιβλίο του Marc Lamont Hill “We Still Here: Pandemic, Policing, Protest, & Possibility.» Θαυμάζω τους συγγραφείς που κατάφεραν να στοχαστούν πάνω στην περίοδο που διανύουμε με ευστοχία και κριτική σκέψη. Το βιβλίο πραγματεύεται την εξέγερση του 2020 που σηματοδότησε μια νέα πορεία για το κίνημα “Black Lives Matter.”

Οι βάναυσες δολοφονίες των Ahmaud Arbery, George Floyd και Breonna Taylor, και οι αμέτρητες άλλες αδικίες, μεγάλες και μικρές, ήταν αυτές που άναψαν τη σπίθα του μεγαλύτερου κινήματος διαμαρτυρίας στην ιστορία των ΗΠΑ. Ο Hill εξετάζει κριτικά τις «προϋπάρχουσες συνθήκες» που μας οδήγησαν σε αυτή τη στιγμή κρίσης και αναταραχής κατά τη διάρκεια της πανδημίας.

Θα σκεφτόσαστε να κάνετε κάτι για το διαχρονικά παραγνωρισμένο στην Ελλάδα Ρεμπέτικο Τραγούδι μέσω της πλατφόρμας; Εσείς τι μουσική ακούτε συνήθως στο αυτοκίνητο ή τα μεσημέρια της Κυριακής;

Θα με ενδιέφερε πολύ αρχικά η διοργάνωση ενός συνεδρίου με συμμετοχή συγκροτημάτων απο την Αθήνα ώστε να γίνει μια ενημερωμένη χαρτογράφηση για το Ρεμπέτικο, σε συνεργασία με τις Σχολές νεοελληνικών σπουδών π.χ του Πανεπιστημίου Columbia, και που να αναδεικνύει τη σχέση του Ρεμπέτικου με την προσφυγική ιστορία της Ελλάδας και τα αντίστοιχα μουσικά ρεύματα στην Ευρώπη και την Αμερική που δεν είναι τόσο γνωστά στο Αμερικάνικο κοινό. Το ρεμπέτικο και η ιστορία του χρειάζεται πιθανώς να βγεί από τα σπίτια και την Αστόρια και να βρεθεί σε μια πιο κοινή θέα και σε ένα πιο σύγχρονο πλαίσιο σε πολιτιστικά κέντρα όπως το BAM (Brooklyn Academy of Music) και αντίστοιχους χώρους.

Είχα την τύχη μικρή να παρακολουθήσω τον Γιώργο Κατσαρό ή Θεολογίτη, πριν το θάνατο του. Είναι αμυδρή η μνήμη αλλά νομίζω πως ήταν στο Λυκαβηττό σε μεγάλη κατάνυξη. Έχω την τύχη, επίσης, να έχω φίλο τον Χάρη Λογοθέτη, πρώην φοιτητή της ΑΣΟΕ από εκείνους που παρατούν τη σχολή, που μου έμαθε για το κλαρίνο, τον Βασιλόπουλο, Σαλέα κ.α. και με τον οποίο έχουμε βρεθεί σε υπέροχα πανηγύρια από τα Τζουμέρκα μέχρι τα Κρέστενα και πολλά άλλα. Είχα επίσης την τύχη να είμαι φίλη του Κωσταντή Λούκου που ο ιστορικός πατέρας του δίδασκε την ιστορία του Ρεμπέτικου στο Πανεπιστήμιο της Κρήτης.  Έχω, επίσης, την τύχη να έχω φίλο τον Ed Emery διοργανωτή των συνεδρίων για το Ρεμπέτικο στην Ύδρα.

Στο Λονδίνο ο Ed με τον Παύλο Μελά και την μπάντα του «Moo Soo Too» έκαναν jams στα πάρτυ μου και ο Πάρης Γραβουνιώτης είχε προσπαθήσει να προβάλει θεσμικά αυτό το είδος μουσικής στο Λονδίνο. Επομένως, αγαπώ πολύ το ρεμπέτικο και με ενδιαφέρει πολύ η σύγχρονη προβολή του, όπως προβάλλονται τα Blues, τα πορτογαλλικά Fado και άλλα ήδη «υπόγειας» αστικής μουσικής. Δεν ξέρω να οδηγώ, αλλά στις βόλτες μου κάποιες Κυριακές στα τρένα από τη Νέα Υόρκη στη Φιλαδέλφια δεν ξεχνώ να ακούσω Μπέλλου, Παπαωάννου, Βαμβακάρη και Τσιτσάνη.