Μήδεια : Δικαιοσύνη δεν υπάρχει στα μάτια του κόσμου

Με αφορμή την επικείμενη έλευση της κακοκαιρίας που έλαβε την ονομασία Μήδεια, μια συνοπτική παρουσίαση του περίφημου μύθου της Μήδειας και ένα απόσπασμα της ομώνυμης τραγωδίας του Ευριπίδη.

Ο μύθος της Μήδειας

Όταν ο Ιάσων έφθασε από την Ιωλκό στην Κολχίδα για να πάρει το χρυσόμαλλο δέρας, η Μήδεια, κόρη του βασιλιά Αιήτη και ιέρεια της Αρτέμιδος – Εκάτης με μαγικές ικανότητες, του πρόσφερε σημαντική βοήθεια, καθώς τον ερωτεύτηκε παράφορα.

Μάλιστα, αφού πρώτα έσφαξε και κομμάτιασε τον αδελφό της Άψυρτο, η Μήδεια ακολούθησε τον Ιάσονα στο ταξίδι της επιστροφής, αποκόπτοντας κάθε δεσμό με τους δικούς της και την πατρίδα της.

Μετά το θάνατο του βασιλιά της Ιωλκού Πελία, τον οποίον προκάλεσε με πανουργία η Μήδεια, εκείνη και ο Ιάσων αναγκάστηκαν να καταφύγουν στην Κόρινθο, όπου ζούσαν εξόριστοι μαζί με τα δύο παιδιά τους.

Όμως, όταν ο Ιάσων αποφάσισε να εγκαταλείψει τη Μήδεια, για να νυμφευτεί τη Γλαύκη (ή Κρέουσα), κόρη του βασιλιά της Κορίνθου Κρέοντος, η επικίνδυνη μάγισσα θέλησε να πάρει εκδίκηση σκοτώνοντας και τους τρεις, δηλαδή τον Ιάσονα, τον Κρέοντα και την κόρη αυτού.

Έχοντας εξασφαλίσει δολίως άσυλο από το βασιλιά της Αθήνας Αιγέα, η Μήδεια έβαλε σε εφαρμογή το σχέδιό της για τον αφανισμό του οίκου του Κρέοντος και το φόνο των παιδιών της.

Πρώτοι βρήκαν φρικτό τέλος ο Κρέων και η κόρη του, ενώ στη συνέχεια, για να εκδικηθεί τον Ιάσονα, η Μήδεια σκότωσε τα παιδιά της και απομακρύνθηκε με φτερωτό άρμα, το οποίο έδωσε στην εγγονή του ο Ήλιος.

Σύμφωνα λοιπόν με τη μυθολογία, η Μήδεια είναι μια επικίνδυνη μάγισσα, η οποία, κάνοντας χρήση των τρομερών ικανοτήτων της (ξόρκια, προστατευτικές αλοιφές, μαντική, μαγικές τελετουργίες, βλέμμα που μαγνητίζει, πρόκληση ύπνου), υπόσχεται την αναπαραγωγή, καθώς και αιώνια νιότη και αθανασία, χωρίς να διστάζει να προβαίνει σε αποτρόπαιες πράξεις (δηλητηριάζει και φονεύει ή βάζει άλλους να φονεύουν).

Ο μύθος της Μήδειας, ο οποίος εμφανίζει την ιέρεια-μάγισσα με δικαιοδοσία σε ζητήματα ζωής και θανάτου, ανάγεται κατά τα φαινόμενα στη λατρεία της φύσης (θάνατος – αναγέννηση) και σε χθόνια τελετουργικά.

Η «Μήδεια» του Ευριπίδη

Το απόσπασμα που ακολουθεί από την τραγωδία του Ευριπίδη «Μήδεια» (έτος διδασκαλίας το 431 π.Χ.) περιλαμβάνει την πρώτη ρήση της Μήδειας επί σκηνής (προηγουμένως ακουγόταν να θρηνεί από μέσα), η οποία συνιστά τον αντίλογο των γυναικών, μια πολύ ενδιαφέρουσα μαρτυρία για τη θέση της γυναίκας (ιδίως σε σχέση με το γάμο) και για την αντιπαράθεση των φύλων.

ΜΗΔΕΙΑ

Γυναίκες Κορίνθιες. Από το σπίτι βγήκα

τη μομφή σας να αποφύγω.

Γνωρίζω ανθρώπους πολλούς υπερήφανους

άλλους κρυμμένους κι άλλους έξω στο δρόμο.

Άλλοι πάλι εξαιτίας του ήσυχου βίου τους

κακό απόκτησαν όνομα και ραθυμία.

Δικαιοσύνη δεν υπάρχει στα μάτια του κόσμου.

Προτού βαθιά ερευνήσουν τι κρύβεις στα σπλάχνα σου

με μίσος σε βλέπουν

δίχως σε τίποτε να έχουν αδικηθεί.

Χρέος του ξένου είναι βεβαίως

με την πόλη εντελώς να συντάσσεται.

Ούτε επαινώ τον αυθάδη εκείνο αστό

που πικραίνει τους συμπολίτες του με αλαζονεία.

Εμένα όμως τι χτύπημα απρόσμενο με βρήκε

και τη ζωή μου χάλασε.

Χάνομαι, φίλες.

Αφήνω τις χαρές του βίου μου και πρέπει να πεθάνω.

Ήταν για μένα η ζωή μου όλη ο Ιάσων.

Καλά το γνωρίζει κι ο ίδιος.

Τώρα βρέθηκε να ᾽ναι ο χειρότερος όλων ο άντρας μου.

Από όλα τα έμψυχα όντα, τα νοήμονα

εμείς οι γυναίκες είμαστε το αθλιότερο φύτρο.

Πρώτα με χρήματα άφθονα πρέπει

τον άντρα μας να αγοράζουμε

κι αφέντη στο κορμί μας επιβάλλουμε.

Χειρότερο άλλο κακό δεν υπάρχει.

Κι είναι εδώ η αγωνία η μεγαλύτερη,

αν πήρες άντρα χρηστό ή άχρηστο.

Για τις γυναίκες βέβαια τιμητικό το διαζύγιο δεν είναι.

Ούτε μπορείς να αποφεύγεις τον άντρα σου.

Κι αν ευρεθείς σε άλλες συνήθειες και νόμους

πρέπει να γίνεις μάντης

για όσα δεν σου έμαθε το πατρικό σου

πώς δηλαδή καλύτερα το σύζυγό σου να υπηρετείς.

Κι αν όλα τούτα επιτύχουμε με κόπο

κι ο άντρας μας συζεί μαζί μας

χωρίς να νιώθει βάρος το ζυγό του γάμου,

αξιοζήλευτη ζωή περνούμε.

Αλλιώς ο θάνατος μάς πρέπει.

Ο άντρας αν βαρεθεί μέσα στο σπίτι του

βγαίνει έξω και της καρδιάς το βάρος ελαφρώνει

κοντά σε φίλους και σε συνομήλικους.

Λένε οι άντρες πως εμείς ακίνδυνη ζωή

στο σπίτι ζούμε ενώ εκείνοι πολεμούν στη μάχη.

Ανόητοι άντρες.

Τρεις φορές θα προτιμούσα σε ώρα μάχης

δίπλα στην ασπίδα να σταθώ

από το να γεννήσω μια φορά.

Όμως τα λόγια τούτα σε μένα μοναχά ταιριάζουν.

Εσύ έχεις πόλη, σπίτι πατρικό,

του βίου την απόλαυση, τη συντροφιά των φίλων.

Εγώ είμαι έρημη. Χωρίς πατρίδα

από τον άντρα μου ταπεινωμένη,

λάφυρο από γη βαρβαρική.

Ούτε μητέρα, ούτε αδελφό, συγγενή κανένα

δεν έχω λιμάνι στη συμφορά μου αυτή.

Μια χάρη ωστόσο να σου ζητήσω επιθυμώ:

αν κάποιο τρόπο, κάποιο τέχνασμα εξευρεθεί

τον άντρα μου για τα τόσα εγκλήματα να αντιπληρώσω,

σιωπή τότε!

Γεμάτη βέβαια είναι από φόβο η γυναίκα.

Στα χέρια αδύναμη, τα όπλα αποστρέφεται.

Αν όμως βρεθεί στην κλίνη της αδικημένη

πνεύμα πιο αιμοβόρο απ᾽ αυτή δεν υπάρχει.

(μετάφραση Γιώργης Γιατρομανωλάκης, πηγή: greek-language.gr)

*Στη φωτογραφία του παρόντος άρθρου απεικονίζεται η Μήδεια κατά το βρετανό ζωγράφο Frederick Sandys (πηγή: Athenaeum).