Εργαλεία από χειρωνακτικά επαγγέλματα στην εντυπωσιακή συλλογή του Χ. Ζαρδαλίδη

Έχουν περάσει από εκατοντάδες χέρια τεχνιτών και με τη βοήθειά τους δημιουργήθηκαν έργα τέχνης, λεπτεπίλεπτα κοσμήματα, αξιόπλοες βάρκες, σχεδιάστηκαν σπίτια, επιδιορθώθηκαν ρολόγια και αποτέλεσαν πολύτιμο σύμμαχο στο ιατρικό έργο.

Τα εργαλεία και η χρήση τους, που αποτέλεσαν ένα σημαντικό βήμα στην ανθρώπινη εξέλιξη, γοήτευαν πάντα τον Χρήστο Ζαρδαλίδη, συνταξιούχο δημόσιο υπάλληλο στη Θεσσαλονίκη, ο οποίος τα συλλέγει ανελλιπώς τα τελευταία 35 χρόνια και έχει πλέον στην κατοχή του έναν σημαντικό αριθμό.

«Μαζεύω παλιά εργαλεία ορμώμενος από την αγάπη που είχε ο πατέρας μου σ’ αυτά. Έτσι ξεκίνησα πριν από τρεις δεκαετίες να συλλέγω εργαλεία που χρησιμοποιούσαν οι σιδεράδες, οι ξυλουργοί, οι καραβομαραγκοί, οι μηχανικοί, οι αργυροχρυσοχόοι, οι ωρολογοποιοί, οι ράφτες, οι φαρμακοποιοί, οι γιατροί. Μαζεύω ό,τι μού δημιουργεί ιδιαίτερη εντύπωση και αφορά σε επαγγέλματα χειρωνακτικής εργασίας» αναφέρει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο κ. Ζαρδαλίδης. Όπως εξηγεί, η συλλογή του περιλαμβάνει περισσότερα από 500 εργαλεία περασμένων δεκαετιών, από Έλληνες και ξένους τεχνίτες, με ιδιαιτερότητες κατασκευαστικές και με πολλά να θεωρούνται έργα τέχνης.

«Είναι τα μέταλλά τους φτιαγμένα με τέτοιον τρόπο, που ακόμη και σήμερα πολλοί τα χρησιμοποιούν σαν οδηγούς για τα καινούργια εργαλεία. Επιπλέον, πολλά εργαλεία που είναι σκαλιστά ή κατασκευασμένα από μπρούτζο, μπορούν να είναι σήμερα διακοσμητικά, όπως τα αμονάκια αργυροχρυσοχοΐας, που από μόνα τους είναι μικρά έργα τέχνης», σημειώνει ο κ. Ζαρδαλίδης.

Στον μικρό χώρο που έχει καταφέρει να «στριμώξει» ένα μέρος της συλλογής του, ο συλλέκτης δείχνει με περηφάνια μερικά από τα πιο σπάνια αποκτήματά του. Κρατάει ένα μικρό μπρούτζινο εργαλείο, στο μέγεθος μικρού κουτιού, που δύσκολα αντιλαμβάνεσαι τη χρήση του.

«Είναι μηχάνημα φλεβικής διατομής -“σικυόσχαστο” το αποκαλούσαν- χρονολογείται περίπου στο 1880 και είναι σπάνιο. Ιδιαίτερα συλλεκτικά είναι και δύο χειροποίητα περίτεχνα μαχαίρια που έχω από το Αφγανιστάν και συγκαταλέγονται στις αρχές του αιώνα, με λαβές από κόκκαλο ζώου», λέει ο κ. Ζαρδαλίδης κρατώντας στα χέρια του επιλεκτικά κάποια από τα αντικείμενα της συλλογής του. Διευκρινίζει, μάλιστα, ότι η χρονολογική ταυτοποίηση αλλά και η χρήση των αντικειμένων είναι δύσκολη υπόθεση και απαιτεί έρευνα, ενώ πολλές φορές δεν έχει αποτέλεσμα.

«Έχω ένα εργαλείο με ακτίνες που βρήκα στην Ελλάδα αλλά δεν γνωρίζω πού ακριβώς χρησίμευε. Πιθανολογώ ότι το είχαν οι ψαράδες για να αφαιρούν τα αγκάθια από τους αχινούς αλλά και πάλι δεν είμαι σίγουρος αφού δεν έχω βρει πουθενά, παρόμοιό του», λέει.

Από τη συλλογή του δεν θα μπορούσαν φυσικά να λείπουν «βασικά εργαλεία της λίθινης εποχής, δηλαδή σμίλη, σφυρί, κατσαβίδι» με ξύλινες λάβες, που ήταν κάποιες φορές «custom made» για να ταιριάζουν απόλυτα στο χέρι του τεχνίτη! Στις προθήκες του συλλέκτη υπάρχουν ακόμα παλιοί «μπάτες» (σφυριά κρέατος) και μπαλτάδες, κασετίνες με βαρίδια από ζυγαριές χρυσοχόων, είδη ραπτικής, κουμπάσες (διαβήτες σημαδέματος), εργαλεία που χρησιμοποιούσαν οι καραβομαραγκοί και οι βαρελοποιοί ενώ δύο τεράστια πριόνια με ξύλινες λαβές κρέμονται στους τοίχους. «Τα πριόνια με τη μαλακή αλλά κοφτερή λάμα, τα δίπλωναν με προσοχή και τα φόρτωναν σε γαϊδούρια για να πάνε στο δάσος να κόψουν ξύλα», εξηγεί ο κ. Ζαρδαλίδης.

Ξεχωριστή θέση στη συλλογή του έχουν και τα σιδηροδρομικά είδη, κυρίως από τους Σιδηρόδρομους Ελληνικού Κράτους (Σ.Ε.Κ.), ένα νομικό πρόσωπο δημοσίου δικαίου στην Ελλάδα, το οποίο ιδρύθηκε το 1920 και εκμεταλλευόταν τους ελληνικούς σιδηροδρόμους, έως το 1970. «Έχω φανάρια τρένων, τασάκια που ήταν τοποθετημένα μέσα στα βαγόνια, καρφιά σημάνσεως ράγας για την αλλαγή τροχιάς και από τις αρχές του αιώνα, μια ακυρωτική μηχανή εισιτηρίων», καταλήγει.