SatNOGS : Ελληνική υπογραφή στο μεγαλύτερο δίκτυο λήψης δορυφορικών δεδομένων

Το  2014 μια ομάδα νέων ανθρώπων στην Ελλάδα βρέθηκε μπροστά σε ένα δίλημμα, που ελάχιστοι θα αντιμετωπίσουν στη ζωή τους: ένας από αυτούς μπορούσε να γίνει επιβάτης εμπορικής διαστημικής πτήσης αμέσως μόλις τα ταξίδια για ιδιώτες στο Διάστημα γίνουν πραγματικότητα, ή όλη η ομάδα μαζί, θα μπορούσε να έχει στη διάθεσή της 200.000 δολάρια για να τα επενδύσει σε έναν σκοπό, από τον οποίο θα μπορούσαν να ωφεληθούν πολλοί άνθρωποι παγκοσμίως.

Η ομάδα είχε μόλις κερδίσει το πρώτο βραβείο σε παγκόσμιο διαγωνισμό της Hackaday.com, προτείνοντας τη δημιουργία του SatNOGS, ενός ανοιχτού δικτύου επίγειων δορυφορικών σταθμών, από το οποίο θα μπορούσε να αντλεί δεδομένα οποιοσδήποτε το επιθυμεί, σε οποιαδήποτε περιοχή του πλανήτη. Η ιδέα τους κέρδισε τις εντυπώσεις και το πρώτο βραβείο ήταν είτε ένα εισιτήριο για εμπορική διαστημική πτήση είτε 200.000 δολάρια.

«Δεδομένου ότι το εισιτήριο ήταν ένα και δεν μπορούσαμε να χωρέσουμε όλοι σε μια διαστημική πτήση (γελάει), αλλά κυρίως λαμβάνοντας υπόψη ότι θέλαμε να κάνουμε κάτι, από το οποίο δεν θα ωφελούμασταν μόνο εμείς, αλλά πολλοί άνθρωποι, διαλέξαμε τα 200.000 δολάρια. Για τη διαχείριση των 200.000 δολαρίων δημιουργήθηκε (το 2015) ο μη κερδοσκοπικός οργανισμός «Libre Space Foundation», με στόχο τη δημιουργία διαστημικής τεχνολογίας ανοιχτού λογισμικού, ανοιχτής σχεδίασης και παραγωγής ανοιχτών δεδομένων» εξηγεί στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο αντιπρόεδρος του Libre Space Foundation, Ελευθέριος Κοσμάς.

Προσθέτει πως οι άνθρωποι της ομάδας -ο «σκληρός πυρήνας» της αποτελείται από περίπου 30 άτομα στην Ελλάδα και το εξωτερικό, αλλά οι εθελοντές συνεργάτες της είναι εκατοντάδες- έχουν σήμερα τη δυνατότητα όχι απλά να δημιουργούν κάτι προσβάσιμο σε όλους, αλλά και να συνεργάζονται με προσωπικότητες του χώρου του Διαστήματος, που προκαλούν δέος.

Το μεγαλύτερο δίκτυο λήψης δορυφορικών δεδομένων παγκοσμίως είναι ανοιχτό -και η δημιουργία του άρχισε στην Ελλάδα

Σήμερα, το δίκτυο SatNOGS αριθμεί περίπου 400 επίγειους δορυφορικούς σταθμούς σε 50 χώρες, με τη συμμετοχή οργανισμών, πανεπιστημίων και εθελοντών εντός κι εκτός Ελλάδας, που παρέχουν δεδομένα τηλεμετρίας σε ερευνητικές αποστολές.

«Είναι το μεγαλύτερο δίκτυο λήψης δορυφορικών δεδομένων παγκοσμίως, έχοντας στοιχίσει σημαντικά λιγότερο από προσπάθειες κλειστού χαρακτήρα πολλαπλάσιου προϋπολογισμού. Ουσιαστικά δίνουμε σε όποιον το επιθυμεί -είτε ερασιτέχνη είτε πανεπιστήμιο- σχέδια και οδηγίες για κεραιοσυστήματα και δημιουργία επίγειων δορυφορικών σταθμών. Στη συνέχεια, οποιοσδήποτε θέλει μπορεί να αντλήσει δωρεάν και ανοιχτά αυτά τα δεδομένα» εξηγεί.

Πανδημία και …πικοδορυφόροι

Το SatNOGS δεν είναι το μόνο επίτευγμα του Libre Space Foundation, το οποίο -σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Πατρών- παρέδωσε το 2016 τον UPSat, τον πρώτο ανοιχτής σχεδίασης και ανοιχτού λογισμικού δορυφόρο, που ολοκλήρωσε την αποστολή του το 2018, όταν (βάσει σχεδιασμού) κάηκε στην ατμόσφαιρα πάνω από τον Ειρηνικό Ωκεανό.

Κατά το πανδημικό 2020, η ομάδα του Libre Space Foundation σχεδίασε και κατασκεύασε δύο πικοδορυφόρους, τους Qubik-1 και 2, στοχεύοντας στη διεξαγωγή πειραμάτων εντοπισμού δορυφόρων, καθώς και το PicoBus, καινοτόμο σύστημα τροχιακής απελευθέρωσης μικρών δορυφόρων.

«Στο τέλος Οκτωβρίου, στο hackerspace της Αθήνας, ενσωματώσαμε στο PicoBus τους δύο δικούς μας δορυφόρους και τέσσερις ισπανικούς, στο πλαίσιο συμμετοχής μας στην πρώτη εκτόξευση της «Firefly Alpha» στις ΗΠΑ μέσα στο 2021, όταν οι συνθήκες, λόγω πανδημίας, το επιτρέψουν» εξηγεί.

Δύσκολη πρόσβαση σε πεδία δοκιμών

Στο έργο του ιδρύματος, έχουν προκληθεί καθυστερήσεις και αναβολές από τους περιορισμούς λόγω πανδημίας στις μετακινήσεις εντός και εκτός Ελλάδας, που δυσχεραίνουν την πρόσβαση σε πεδία δοκιμών -όχι μόνο για τους δικούς του δορυφόρους, αλλά και για τις ομάδες φοιτητών που στηρίζει.

«Στην Ελλάδα, στηρίζουμε ομάδες φοιτητών με δραστηριότητες ερευνητικής πυραυλικής και μπαλονιών μεγάλου υψομέτρου. Η μετακίνηση εθελοντών, συμμετεχόντων κι εξοπλισμού για δοκιμές και εκτοξεύσεις (διεξαγωγή εκτοξεύσεων εκπαιδευτικών και ερευνητικών πυραύλων, π.χ. στην Κωπαΐδα) έχει αναβληθεί. Σημαντική είναι επίσης η διενέργεια εργαστηριακών δοκιμών μηχανικών δονήσεων, θερμικού κύκλου και ηλεκτρομαγνητικών πεδίων. Παλαιότερα χρησιμοποιήθηκαν εγκαταστάσεις της Eλληνικής Aεροπορικής Bιομηχανίας (ΕΑΒ), ενώ πρόσφατα χρησιμοποιήθηκαν εγκαταστάσεις του Ινστιτούτου Ηλεκτρονικής Δομής και Λέιζερ του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας (ΙΤΕ) στην Κρήτη, του Ισπανικού Εθνικού Ινστιτούτου Αεροδιαστημικής Τεχνολογίας και του Εργαστηρίου Νανο-δορυφόρων του Πολυτεχνείου Καταλονίας. Η πρόσβαση είναι δύσκολη πλέον» λέει.

Πανδημία ίσον γραφειοκρατία

Η Covid-19 προκαλεί δυσκολίες και στη χρηματοδότηση της δράσης του Ιδρύματος, καθώς λόγω απομακρυσμένης εργασίας έχουν δημιουργηθεί αρρυθμίες σε πολλούς οργανισμούς και εταιρείες, με αποτέλεσμα οι γραφειοκρατικές καθυστερήσεις να έχουν αυξηθεί.

«Χρηματοδοτούμαστε προτείνοντας έργα σε οργανισμούς και φορείς της διαστημικής βιομηχανίας. Αυτή τη στιγμή προτάσεις γίνονται, διαγωνισμοί γίνονται, αλλά λόγω remote working και παρά τις προσπάθειες των οργανισμών για ομαλή λειτουργία, οι διαδικασίες επηρεάζονται. Έχουμε τώρα σε αναμονή δύο-τρεις νέες προτάσεις προς έγκριση για χρηματοδότηση, αλλά η πανδημία έχει προκαλέσει προβλήματα και σε προτάσεις που βρίσκονταν σε πιο ώριμο στάδιο, οι οποίες επανεξετάζονται με τα νέα δεδομένα» εξηγεί ο κ.Κοσμάς.

Υπενθυμίζει πως το έργο του Libre Space Foundation χρηματοδοτείται μέσω της συμμετοχής σε δραστηριότητες ανάπτυξης τεχνολογιών διαστημικών υπηρεσιών (Ευρωπαϊκή Διαστημική Υπηρεσία-ESA) και συνεργασιών με επιστημονικά ιδρύματα (π.χ, το Κέντρο Αστροφυσικής Harvard-Smithsonian, με το οποίο υλοποιούνται κοινές πρωτοβουλίες, χρηματοδοτούμενες από το Ίδρυμα Sloan) και με επιχειρήσεις αεροδιαστημικής.