ΑΠΘ : Πώς μετακινείται το έδαφος από τους σεισμούς

Από το ηφαίστειο της Σαντορίνης μέχρι τη Διώρυγα του Σουέζ και από την σεισμογενή Ινδονησία μέχρι το Μεξικό, διαθέτουμε πλέον πληροφορίες που έρχονται από δορυφόρους 700 χιλιόμετρα πάνω από τη Γη σχετικά με τις μετακινήσεις του εδάφους, που προκαλούνται από σεισμούς, κατολισθήσεις, καθιζήσεις, ηφαιστειακές εκρήξεις. Παράλληλα, οι δορυφόροι αποτυπώνουν εδαφικές παραμορφώσεις και από μεγάλα τεχνικά έργα ή ακόμη και την αστάθεια κτιρίων!

Επιστήμονες του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ), σε συνεργασία  με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Διαστήματος (EΟΔ) και συναδέλφους τους από άλλες χώρες της Ευρώπης κατάφεραν να δημιουργήσουν μία διαδικτυακή υπηρεσία, μέσω της οποίας υπολογίζονται οι ακριβείς μετρήσεις εδαφικών μικρο-μετακινήσεων από δορυφορικά δεδομένα, με τη λεγόμενη τεχνική της Συμβολομετρίας Σταθερών Ανακλαστήρων (Persistent Scatterer Interferometry – PSI).

Οι εικόνες που έρχονται από τους δορυφόρους βοηθούν τους επιστήμονες να αναγνωρίσουν τις παραμορφώσεις του εδάφους, όπως την κλίση ενός ρήγματος, την εξέλιξή του, και να εντοπίσουν τους γεωκινδύνους ακόμη και μέσα σε αστικό ιστό. Τα δεδομένα που προκύπτουν από την επεξεργασία των εικόνων και των αλγορίθμων είναι διαθέσιμα μέσω ενός εύχρηστου εργαλείου σε ερευνητές, στην Πολιτεία, στις υπηρεσίες Πολιτικής Προστασίας και σε κάθε ενδιαφερόμενο που ασχολείται με την εξέλιξη των γεωλογικών φαινομένων.

Η υπηρεσία, η οποία αναπτύχθηκε από ομάδα με επικεφαλής τον επίκουρο καθηγητή του Τμήματος Γεωλογίας του ΑΠΘ Μιχάλη Φουμέλη και φέρει την ονομασία «SNAPPING» (Surface motioN mAPPING), αξιοποίησε δορυφορικά δεδομένα ραντάρ από τη δορυφορική αποστολή Copernicus Sentinel-1. Είναι διαθέσιμη μέσω της πλατφόρμας GEP (Geohazards Exploitation Platform), η οποία αποτελεί μία πρωτοβουλία του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος και χρησιμοποιείται παγκοσμίως από περισσότερους από 80 οργανισμούς σε 32 χώρες.

Σημειώνεται ότι η μεθοδολογία αυτή έχει αναπτυχθεί τα τελευταία χρόνια και δίνει ακρίβειες χιλιοστών από απόσταση 700 χιλιόμετρων, όπου βρίσκεται ο δορυφόρος στο διάστημα. Πρόκειται για μία τεχνική, η οποία δεν είναι σε πειραματικό επίπεδο, αλλά έχει δοκιμαστεί. Όσο για τις μετρήσεις των εδαφικών μετακινήσεων, «πιάνουν» ετήσια ταχύτητα ενός σημείου της τάξης του 1-2 χιλιοστών ανά έτος!

Έπειτα από πολλές επιτυχείς δοκιμές και βελτιστοποιήσεις, η υπηρεσία βρίσκεται πλέον σε πλήρη λειτουργία. Μάλιστα, στον πρόσφατο σεισμό στη Σάμο καταγράφηκε μέσω της υπηρεσίας η μετακίνηση του εδάφους και η εξέλιξη της εδαφικής παραμόρφωσης στον χρόνο, ενώ δόθηκαν σημαντικές πληροφορίες για το ρήγμα που προκάλεσε τον σεισμό, τη μετασεισμική δραστηριότητα, καθώς και για σημαντικά δευτερογενή φαινόμενα, όπως κατολισθήσεις.