Η επικίνδυνη πλευρά του ανεξάρτητου internet

Ένας τρόπος να υπολογίσεις την ποιότητα της ζωής ενός ανθρώπου, είναι μετρώντας τις ανατροπές που καταφέρνουν να χωρέσουν στον… επικήδειό του. Και βάσει αυτής της ιδιότυπης μέτρησης, κανείς δεν μπορεί να υποστηρίξει ότι ο Τζον Πέρι Μπάρλοου δεν έζησε μια γεμάτη ζωή. Η νεκρολογία του στους Times της Νέας Υόρκης, πριν από τρία χρόνια, ξεκινούσε με την εξής φράση:

Ο Τζον Πέρι Μπάρλοου, πρώην βοσκός, Ρεπουμπλικάνος πολιτικός και στιχουργός των Grateful Dead, που η αγάπη του για τους ανοιχτούς χώρους και την ελεύθερη έκφραση τον μεταμόρφωσε στον μεγαλύτερο υπέρμαχο του ελεύθερου internet, απεβίωσε την Τετάρτη στο σπίτι του στο Σαν Φρανσίσκο. Ήταν 70 ετών.

Όμως αυτό που πραγματικά έδωσε στον Μπάρλοου μια θέση στο διαδικτυακό Πάνθεον, είναι ένα κείμενο που έγραψε πριν από 25 χρόνια. Στην πραγματικότητα, ήταν απλώς ένα e-mail που είχε απευθύνει σε 600 φίλους του, με τον τίτλο: «Μια Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας για τον Κυβερνοχώρο». Έκτοτε, αποτελεί το «Άγιο Δισκοπότηρο» της τεχνολογικής ουτοπίας, της τεχνολογικής αποστασιοποίησης και της τεχνολογικής υπεροψίας.

Μπορείτε να τον παρακολουθήσετε να το διαβάζει στο παρακάτω βίντεο:

Εκείνη την εποχή, διαβάστηκε σαν μανιφέστο που καλούσε σε μια νέα γενιά ηγετών, που θα κατάφερναν να παντρέψουν τις φιλοδοξίες της υποκουλτούρας των ‘60s με την ραγδαία τεχνολογική ανάπτυξη των ‘90s. Σήμερα, μοιάζει περισσότερο με το εκμαγείο που παρήγαγε μεγάλο μέρος των σημερινών οικονομικών, πολιτικών και ενημερωτικών παραμορφώσεων.

Ανήκετε στο παρελθόν

«Κυβερνήσεις του Βιομηχανοποιημένου Κόσμου, εσείς οι κουρασμένοι γίγαντες από σάρκα και ατσάλι, έρχομαι από τον Κυβερνοχώρο, τη νέα κατοικία του Νου. Εκ μέρους του μέλλοντος, ζητώ από εσάς που ανήκετε στο παρελθόν να μας αφήσετε ήσυχους. Δεν είστε καλοδεχούμενοι ανάμεσά μας. Δεν έχετε καμία εξουσία στα μέρη που συγκεντρωνόμαστε.

Δεν έχουμε εκλεγμένη κυβέρνηση, ούτε προβλέπεται να αποκτήσουμε κάποια, επομένως η μόνη εξουσία που έχω όταν σας απευθύνομαι, είναι ακριβώς η ίδια με την οποία μιλά πάντα η ίδια η ελευθερία. Ανακηρύσσω τον παγκόσμιο κοινωνικό χώρο που οικοδομούμε εκ φύσεως ελεύθερο από την τυραννία που επιχειρείτε να επιβάλετε επάνω μας. Δεν έχετε κανένα ηθικό δικαίωμα να μας εξουσιάσετε, ούτε κατέχετε κάποια μέθοδο καταστολής που θα είχαμε πραγματικούς λόγους να φοβόμαστε.

Οι κυβερνήσεις αντλούν τις δίκαιες εξουσίες τους από τη συναίνεση των κυβερνώμενων. Δεν έχετε ζητήσει, ούτε έχετε λάβει τη δική μας. Δεν σας έχουμε καλέσει. Δεν μας γνωρίζετε, ούτε γνωρίζετε τον κόσμο μας. Ο κυβερνοχώρος δεν έχει σύνορα. Μην πιστέψετε ότι θα μπορέσετε να τα υψώσετε, λες και πρόκειται για κάποιο έργο υποδομής. Δεν μπορείτε. Είναι μια φυσική δύναμη που ενισχύεται μέσα από τις συλλογικές μας δράσεις».

Όταν ο Μπάρλοου έγραφε αυτές τις σειρές, στο Ντάβος, ανήκε σε μια ελίτ που μόλις είχε αποκτήσει δύναμη, καθώς καταλάβαινε την τεχνολογία και μπορούσε να την αξιοποιήσει προς το συμφέρον του. Προφανώς και δεν ήθελε να του πει κανείς τι μπορεί ή τι δεν μπορεί να κάνει.

Και δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι το διαδίκτυο ήταν έργο υποδομής, το οποίο δημιουργήθηκε, χρηματοδοτήθηκε και οικοδομήθηκε από εθνικές κυβερνήσεις.

Ο δικός μας κόσμος είναι διαφορετικός

«Ισχυρίζεστε ότι έχουμε προβλήματα που πρέπει να τα λύσετε εσείς. Χρησιμοποιείτε αυτό τον ισχυρισμό ως δικαιολογία για να εισβάλετε στους χώρους μας. Πολλά από αυτά τα προβλήματα δεν υφίστανται. Όπου υπάρχουν πραγματικές συγκρούσεις, όπου υπάρχουν λάθη, εμείς θα τα εντοπίσουμε και θα τα αντιμετωπίσουμε με ίδια μέσα. Οικοδομούμε το δικό μας Κοινωνικό Συμβόλαιο. Ο τρόπος διακυβέρνησης θα γεννηθεί σύμφωνα με τους όρους του δικού μας κόσμου, όχι του δικού σας. Ο δικός μας κόσμος είναι διαφορετικός».

Ποιο είναι, όμως, το συλλογικό υποκείμενο που αναφέρεται ξανά και ξανά σε αυτό το κείμενο; Στην κοσμοθεωρία του «ελευθεριακού» -με την αμερικανική έννοια του όρου- Μπάρλοου, εξουσία μπορεί να αποτελέσει μόνο η Βιομηχανία ή η Κυβέρνηση –και, όπως αποδείχθηκε, στο ανοιχτό περιβάλλον του internet, εταιρείες αξίας τρισεκατομμυρίων δολαρίων, κατέληξαν να μοιράζονται όλο τον έλεγχο. Αν η Google ή η Facebook προκαλούν «πραγματικές συγκρούσεις» ή κάνουν «αληθινά λάθη», με ποιο μηχανισμό μπορεί να τις καταπολεμήσει ένας απλός χρήστης με μόνο όπλο του το κινητό του;

Ένας κόσμος γεμάτος αντιφάσεις

«Δημιουργούμε έναν κόσμο στον οποίο μπορούν να εισέλθουν όλοι, χωρίς προνόμια και προκαταλήψεις βάσει της φυλής, της οικονομικής δύναμης, της στρατιωτικής ισχύος ή του τόπου γέννησης.

Δημιουργούμε έναν κόσμο όπου ο καθένας, όποιος και αν είναι και οπουδήποτε και αν βρίσκεται, μπορεί να εκφράσει τι απόψεις του ή της, όσο μοναδικές και αν είναι, χωρίς να φοβάται ότι θα τον φιμώσουν ή θα τον εξαναγκάσουν να συμμορφωθεί».

Ο Μπάρλοου δεν φαίνεται να αντιλαμβάνεται ότι αναφέρεται σε δύο αντικρουόμενα ιδανικά. Αν δεν υφίσταται φυλετική προκατάληψη στον Κυβερνοχώρο, τότε θα πρέπει να υπάρχουν περιορισμοί που να φιμώνουν, για παράδειγμα, τους νεοναζί, δεν είναι έτσι;

Το όραμα του… Τζέφερσον

«Στις ΗΠΑ, έχετε δημιουργήσει πλέον μια νομοθεσία, τον Μεταρρυθμιστικό Νόμο για τις Τηλεπικοινωνίες, που αποκηρύσσει το ίδιο σας το Σύνταγμα και προσβάλλει τα όνειρα του Τζέφερσον, του Ουάσινγκτον, του Μιλ, του Μάντισον, του ΝτεΤοκβίλ και του Μπράνταϊς. Αυτά τα όνειρα πρέπει τώρα να ξαναγεννηθούν μέσα μας».

Φυσικά, η ειρωνεία έγκειται στο γεγονός ότι το άρθρο του συγκεκριμένου νόμου του 1996 που τίθεται σήμερα υπό αμφισβήτηση είναι το υπ’ αριθμόν 230. Εκείνο δηλαδή που προστατεύει τα συμφέροντα των εταιρειών τεχνολογίας, απαλλάσσοντάς τες από τη λογοδοσία για εγκλήματα που πραγματοποιήθηκαν από χρήστες τους στο εσωτερικό της πλατφόρμας τους.

Αυτόχθονες και μετανάστες

«Σας τρομάζουν τα ίδια σας τα παιδιά, επειδή είναι αυτόχθονες σε έναν κόσμο στον οποίο εσείς θα είστε πάντα μετανάστες. Επειδή τα φοβάστε, εμπιστεύεστε τις γραφειοκρατίες σας με τις γονεϊκές ευθύνες που τρέμετε να αναλάβετε μόνοι σας. Στον κόσμο μας, όλα τα αισθήματα και οι εκφράσεις της ανθρώπινης φύσης, από τις χυδαίες μέχρι τις αγγελικές, είναι μέρος ενός τέλειου όλου, της παγκόσμιας συζήτησης που αποτελείται από bits»

Σήμερα, αυτό το είδος της ελευθεριακότητας του διαδικτύου, παραμένει στη μόδα σε πολλές γωνιές της βιομηχανίας τεχνολογίας. Όμως για το ευρύ κοινό, η λάμψη αυτή έχει ξεθωριάσει. Όλο και περισσότεροι άνθρωποι αποδέχονται ότι οι ανεξέλεγκτοι χώροι δημιουργούν αυτό που οι οικονομολόγοι αποκαλούν αρνητικές εξωτερικότητες. Ουσιαστικά, πρόκειται για τις περιπτώσεις κατά τις οποίες η άσκηση του δικαιώματος ενός ανθρώπου αποτρέπει την άσκηση των δικαιωμάτων κάποιου άλλου –για παράδειγμα, ένας άνθρωπος που ασκεί το δικαίωμα να καπνίσει, συγκρούεται με το δικαίωμα ενός άλλου να μην εισπνέει καπνό.

Δεν είμαστε όλοι εξίσου ελεύθεροι

Η νεκρολογία των Times επισημαίνει ότι οι ελευθεριακές –και πάλι, με την δεξιά έννοια του όρου- ιδέες του Μπάρλοου, προκύπτουν εν μέρει ως αποτέλεσμα των παιδικών του χρόνων σε ράντσο στο Ουαϊόμινγκ. «Υπάρχουν πολλές ομοιότητες ανάμεσα στον κυβερνοχώρο και τον ανοιχτό χώρο. Υπάρχει μεγάλο περιθώριο να ορίσεις τον εαυτό σου. Μπορείς κυριολεκτικά να εφεύρεις τον εαυτό σου», έγραφε ο Φρεντ Τέρνερ στο βιβλίο του From Counterculture to Cuberculture.

Και μπορεί ένα ράντσο να ακούγεται σαν ένα μέρος που ορίζεται από την ατομική πρωτοβουλία και την απόσταση από τις «Κυβερνήσεις του Βιομηχανικού Κόσμου», όμως αυτή η ρομαντική αντίληψη απέχει παρασάγγας από την πραγματικότητα. Αυτά τα χωράφια έχουν εκκαθαριστεί από τους προηγούμενους, ιθαγενείς καλλιεργητές τους από τις στρατιωτικές δυνάμεις των ΗΠΑ. Αυτά τα χωράφια έχουν αποκτήσει κατοίκους χάρη στους ομοσπονδιακά ελεγχόμενους σιδηροδρόμους, ο ορυκτός πλούτος τους έχει ξεριζωθεί από το χώμα βάσει κυβερνητικών συμβάσεων. Το πρώτο σύνταγμα του Ουαϊόμινγκ αναφέρει ότι όλες οι πηγές νερού «στο εξής θεωρούνται ιδιοκτησία της πολιτείας», ενώ πάνω από το 40% της πολιτείας ανήκει ακόμη στην ομοσπονδιακή κυβέρνηση. Ο λόγος που ακόμη μπορεί κανείς να απολαύσει την ανέγγιχτη ομορφιά του Γέλοουστοουν, του Γκραντ Τέτον ή τον Μπίγκχορν Κάνιον, είναι επειδή κάποτε η κυβέρνηση ανακοίνωσε ότι κανείς δεν θα μπορούσε να εξορύξει σε αυτά τα σημεία, καταστρέφοντας το φυσικό τοπίο.

Το 1995, έναν χρόνο πριν τη διακήρυξη του Μπάρλοου, ο Ρίτσαρντ Μπάρμπρουκ και ο Άντι Κάμερον αποκάλεσαν αυτό το μείγμα «ελευθεριακής πολιτικής, αισθητικής της αντικουλτούρας και τεχνο-ουτοπικών οραμάτων», την Ιδεολογία της Καλιφόρνια. Και αυτή η ιδεολογία έχει παίξει κεντρικό ρόλο στη διαμόρφωση του κόσμου μας όπως τον γνωρίζουμε σήμερα –τόσο συχνά θετικό, όσο και αρνητικό.

Με πληροφορίες από Nieman Lab