Ποια είναι τα όρια στα social media – Ο παράλληλος κόσμος και το Fight Club

Φανταστείτε τις ζωές όλων να είναι κλεισμένες σε ψηφιακές «φούσκες» όπου ο καθένας αισθάνεται προστατευμένος και άρχων του χώρου του. Δημιουργεί την ψηφιακή persona του, συνήθως διαφορετική από την πραγματική ζωή, συμμετέχει σε μια «παγκόσμια οικογένεια» και πολλές φορές διαμορφώνει την καθημερινότητά του και τις αποφάσεις του ανάλογα με την ενασχόλησή του.
Αν δεν καταλάβατε, πρόκειται για τον κόσμο των κοινωνικών δικτύων, το Facebook, το Τwitter, το Instagram κι όλες εκείνες τις διαδραστικές πλατφόρμες όπου ο καθένας μπορεί να στήνει το δικό του Fight Club σε μια διαρκή μάχη με τους… αόρατους, γνωστούς και άγνωστους διαδικτυακούς φίλους κι αντιπάλους.

Κι όμως, τα social media έχουν διεισδύσει τόσο βαθιά στη ζωή μας που πλέον έχουν χαθεί τα όρια μεταξύ της πραγματικής και της εικονικής.

Μάλιστα, κύριο χαρακτηριστικό είναι ότι οι περσόνες που δημιουργούνται είναι «ο έτερος εγώ». Δηλαδή διαφορετικά μπορούν να συμπεριφέρονται στη ζωή τους και διαφορετικά στα κοινωνικά δίκτυα. Πολλές φορές μπερδεύοντας τους δύο κόσμους. Για παράδειγμα, κάποιος γράφει απόψεις διαφορετικές από αυτές που θα έλεγε στην πραγματικότητα, προφανώς για να μην εκτεθεί.

Εκεί που γίνεται «πάρτι» είναι στα σχόλια, όπου η κατάσταση έχει ξεφύγει. Και δεν μιλάμε μόνο για τα λεγόμενα «τζάνκια», τους εθισμένους στα social media. Ούτε για τους πληρωμένους κομματικούς στρατούς των τρολ ή τους επαγγελματίες συκοφάντες. Μιλάμε και για πολύ γνωστούς πολιτικούς, δημοσιογράφους και επιχειρηματίες που περνούν ώρες μπροστά από το ψηφιακό «παράθυρο» ενός κινητού τηλεφώνου ή ενός υπολογιστή.

Και που έχουν αντικαταστήσει την κανονικότητα της ζωής τους με τον ψηφιακό κόσμο που «τρέφεται» από σχόλια, απαντήσεις, κριτικές και κατά κύριο λόγο τσακωμούς και ύβρεις.

Ποια είναι, όμως, τα όρια στα κοινωνικά δίκτυα; Πού ξεκινά ένας απλός σχολιασμός της πραγματικής ζωής ή της… εικονικής πραγματικότητας; Και πόσο επηρεάζει την εργασία μας και τις αποφάσεις μας; Ειδικοί στον χώρο των social media κάνουν λόγο για ένα φαινόμενο που παίρνει διαστάσεις. Είναι ο εθισμός στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης που φέρνει τα πάνω κάτω στον κόσμο μας.

Απώλεια συνείδησης

Η πρώτη βασική επίπτωση της διαρκούς ενασχόλησης με τα social media είναι η… απώλεια συνείδησης. Πολλοί είναι εκείνοι που πλέον μπερδεύουν την πραγματικότητα με τον ψηφιακό κόσμο. Πιστεύουν σε fake news, αντιδρούν σε ειδήσεις αμφιβόλου αξιοπιστίας, διαμορφώνουν τη ζωή τους ανάλογα με το τι διαβάσουν στον «τεχνητό κόσμο». Πόσοι και πόσοι δεν έχουν γίνει αρνητές των εμβολίων και του κορονωϊού επειδή διάβασαν ότι μπορεί να τους αλλάξει το DNA ή ότι ο ιός είναι μια απλή γρίπη; Και πόσοι δεν ξεγελάστηκαν από μια fake ανάρτηση ή μια στημένη φωτογραφία και αντέδρασαν με οργή για κάτι που τελικά αποδείχθηκε ψεύτικο;

Ακόμη και πολιτικοί «την πάτησαν» με μια είδηση που δεν διασταύρωσαν και έκαναν like ή την κοινοποίησαν;

Καλλιέργεια μίσους

Η δεύτερη επίπτωση είναι η καλλιέργεια του μίσους. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχουν γίνει «αρένα» χωρίς όρους και κανόνες. Αγνωστοι χρήστες και ψεύτικα προφίλ μπλέκονται με κανονικούς ανθρώπους, «σκοτώνονται» με όπλο το πληκτρολόγιο. Σπιλώνουν προσωπικότητες, χτίζουν μισαλλόδοξα τείχη, ενισχύουν τον ρατσισμό και πολλές φορές διατυπώνουν φασιστικές ιδέες που οδηγούν σε υποκίνηση μίσους βάρος ατόμων ή κοινωνικών ομάδων. Μετανάστες, Τούρκοι, ομοφυλόφιλοι, δεξιοί ή αριστεροί γίνονται βορά στους χρήστες που βγάζουν χολή. Διότι, άλλο η κριτική σε ένα άρθρο, μια άποψη, μια φωτογραφία κι άλλο ο οχετός μίσους που είναι πλέον σύνηθες φαινόμενο και δεν μπορεί να ανακοπεί.

Ξεκαθάρισμα λογαριασμών

Και η τρίτη επίπτωση, που συνδέεται με τη δεύτερη, είναι το «ξεκαθάρισμα λογαριασμών». Ακόμη και πρώην φίλων, συντρόφων, συνοδοιπόρων. Τα social media, λόγω της ραγδαίας εξάπλωσής τους και της αλληλεπίδρασης, μπορούν να μετατραπούν σε «φονικά όπλα» μέσω της συκοφάντησης. Το Facebook αλλά και το Τwitter αντικαθιστούν το κουτσομπολιό στα σοκάκια, μόνο που η ανωνυμία βγάζει στην επιφάνεια και πολύ ταπεινά ένστικτα. Κι όχι μόνο. Αντικατέστησαν την επικοινωνία εκ του σύνεγγυς ή διά τηλεφώνου και οι ευχές πλέον είναι ένα μήνυμα στα δίκτυα. Ακόμη και οι ερωτικές σχέσεις έχουν αντικατασταθεί. Η εξομολόγηση, το πάθος, ο τσακωμός είναι πλέον δουλειά του… πληκτρολογίου και όλες οι αποφάσεις λαμβάνονται ανάλογα με τα post, τα like, τις «φατσούλες» των emojis.

O κόσμος αλλάζει, τα social media έχουν και τα καλά τους. Ομως, όταν χάνονται τα όρια και σβήνουν οι διαχωριστικές γραμμές με την πραγματική ζωή, τότε ο κίνδυνος είναι τεράστιος.