Ενα στοίχημα για το μέλλον της κοινωνίας

Ηταν αρχές Μαρτίου του 1995, όταν ο διευθυντής του τεχνολογικού περιοδικού «Wired» Κέβιν Κέλι πήγε στο διαμέρισμα του συγγραφέα Κιρκπάτρικ Σέιλ, στη Νέα Υόρκη, για μια συνέντευξη. Ομως είχε και έναν άλλο σκοπό. Ο Κέλι είχε διαβάσει το βιβλίο του Σέιλ «Επαναστάτες ενάντια στο μέλλον» που είχε κυκλοφορήσει εκείνες τις ημέρες. Αναφερόταν στην ιστορία των Λουδιτών, ενός εργατικού κινήματος του 19ου αιώνα ενάντια στις μηχανές της Βιομηχανικής Επανάστασης. Πριν κατασταλεί η εξέγερσή τους και οι επικεφαλής τους απαγχονιστούν, κατέστρεψαν αρκετά μηχανήματα τα οποία πίστευαν ότι τους μετέτρεπαν σε γρανάζια μιας απάνθρωπης μηχανής μαζικής παραγωγής.

Εκείνη την περίοδο, στις αρχές του 1995, η Amazon λειτουργούσε μόλις έναν χρόνο, η Apple είχε προβλήματα, η Microsoft δεν είχε κυκλοφορήσει ακόμα τα Windows 95 και σχεδόν κανείς δεν είχε κινητό τηλέφωνο. Ο Σέιλ, ο οποίος έγραφε βιβλία προτρέποντας στην επιστροφή σε μια λιγότερο περίπλοκη οικονομία, πίστευε ότι η τεχνολογία των υπολογιστών θα έκανε τη ζωή χειρότερη για τους ανθρώπους. Μάλιστα σε μια εκδήλωση εκείνο τον Ιανουάριο επιτέθηκε σε έναν υπολογιστή ΙΒΜ με ένα σφυρί και τον κατέστρεψε.

Στον Κέλι δεν άρεσε καθόλου το βιβλίο του Σέιλ, οι απόψεις του πρόσβαλλαν την αίσθηση που είχε εκείνος για τον κόσμο. Ετσι, όταν εμφανίστηκε στην πόρτα του συγγραφέα, είχε στο μυαλό του ένα σχέδιο για να αποδείξει πόσο λανθασμένες ήταν οι ιδέες του Σέιλ. Μόλις ξεκίνησε η συζήτηση, άρχισαν και οι διαφωνίες: για τα πιεστήρια που καταστρέφουν τα δάση και για το πόσες θέσεις εργασίας καταστρέφονται από την τεχνολογία. Ο Κέλι αντέτεινε ότι η τεχνολογία βοηθά στη δημιουργία νέων πραγμάτων και νέων συνθηκών ζωής. Ο Σέιλ πίστευε ότι η κοινωνία βρισκόταν στο χείλος της καταστροφής. «Η Ιστορία είναι γεμάτη από πολιτισμούς που κατέρρευσαν και κατόπιν οι άνθρωποι αλλαξαν τρόπο ζωής» έλεγε. «Ελπίζω να καταρρεύσει ο δικός μας πολιτισμός μέσα σε μερικές δεκαετίες».

Κέβιν Κέλι

Αυτό περίμενε ο Κέλι, που πίστευε ακριβώς το αντίθετο, ότι δηλαδή σε μερικές δεκαετίες η κοινωνία θα ήταν σε πολύ καλύτερη κατάσταση. «Δηλαδή πότε λέτε να γίνει αυτό;» ρώτησε τον συγγραφέα, ο οποίος το σκέφτηκε για λίγο. «Ας πούμε το 2020» απάντησε. Και ποιοι ήταν οι παράγοντες που θα αποδείκνυαν αυτή την κατάρρευση; «Τρεις,» είπε ο Σέιλ: «Μια οικονομική καταστροφή που θα διέλυε το δολάριο προκαλώντας ύφεση χειρότερη από εκείνη του ’30, μια εξέγερση των φτωχών εναντίον των πλουσίων και αρκετές περιβαλλοντικές καταστροφές».

«Θέλεις να βάλουμε στοίχημα;» ρώτησε ο Κέλι. «Βεβαίως» είπε ο Σέιλ. Ο Κέιλ είχε προετοιμαστεί, είχε έρθει με μια επιταγή 1.000 δολαρίων. «Βάζω στοίχημα 1.000 δολάρια» είπε στον συνομιλητή του, «ότι το 2020 δεν θα είμαστε καν κοντά στις καταστροφές που περιγράφεις». Ο Σέιλ δεν είχε 1.000 δολάρια στον τραπεζικό του λογαριασμό, αλλά σκέφτηκε ότι το 2020 αυτά τα χρήματα θα αξίζουν πολύ λιγότερα. Και συμφώνησαν να τα δώσουν σε ανθρωπιστική οργάνωση.

Είκοσι πέντε χρόνια αργότερα, εκείνο που τότε φάνταζε μακρινό είναι το παρόν μας. Ο πλανήτης είναι σε καραντίνα και η πανδημία έχει προκαλέσει οικονομική ύφεση. Οι ανισότητες είναι στο χειρότερο σημείο τους εδώ και έναν αιώνα. Η Αυστραλία, η Καλιφόρνια και μεγάλα μέρη της Ευρώπης καίγονταν το καλοκαίρι. Ποιος έχει κερδίσει το στοίχημα;

Ο Ουίλιαμ Πάτρικ, εκδότης του βιβλίου του Σέιλ για τους Λουδίτες και του βιβλίου του Κέλι «Το αναπόφευκτο» για την επέλαση των ρομπότ και της τεχνητής νοημοσύνη, κλήθηκε να αποφασίσει. Το διακύβευμα ήταν πολύ μεγαλύτερο από τα χρήματα: η αντιπαράθεση μεταξύ δύο εντελώς διαφορετικών απόψεων για τη φύση της προόδου. Σε μια εποχή κλιματικής κρίσης, πανδημίας και επιθετικού καπιταλισμού δικαιολογείται ακόμα η αισιοδοξία για το μέλλον της ανθρωπότητας;

Κιρκπάτρικ Σέιλ

Οι δύο άνδρες δεν μιλούσαν όλα αυτά τα χρόνια αλλά κανείς τους δεν ξέχασε το στοίχημα. Ο Ουίλιαμ Πάτρικ θα καθόριζε τον νικητή στις 31 Δεκεμβρίου. Οι δύο άνδρες έγραψαν ένα κομμάτι παρουσιάζοντας τις θέσεις τους. Οταν έβαλαν το στοίχημα, θεωρούσαν ότι το 2020 ο νικητής θα ήταν προφανής. Ομως η πανδημία, οι οικονομικές επιπτώσεις και η κλιματική κρίση έχουν περιπλέξει την κατάσταση. Στις αρχές Δεκεμβρίου ο Πάτρικ άρχισε να γράφει την απόφασή του. Σκέφτηκε ότι πρέπει να εξετάσει ξεχωριστά καθέναν από τους τρεις τομείς που είχαν οριστεί.

Οικονομική κατάρρευση

Ο Σέιλ προέβλεπε ότι το δολάριο και τα άλλα μεγάλα νομίσματα θα ήταν χωρίς αξία το 2020. Ο Πάτρικ σημείωσε ότι o δείκτης Dow Jones έχει φτάσει τις 30.000 ενώ νέα νομίσματα όπως το Bitcoin σημειώνουν επιτυχία. «Δεν υπάρχει συγκριση εδώ» έγραψε ο Πάτρικ.

Στον πρώτο γύρο κέρδισε ο Κέλι.

2. Παγκόσμια περιβαλλοντική καταστροφή

Ο Κέλι ισχυρίστηκε πως, παρότι η κλιματική αλλαγή απειλεί τον πλανήτη, οι ζωές μας δεν έχουν αλλάξει σημαντικά. «Εάν βρισκόμαστε μπροστά στην καταστροφή, αυτό δεν το δείχνει η ζωή των 7 δισεκατομμυρίων κατοίκων του πλανήτη» έγραψε. Ομως ο Πάτρικ δεν πείστηκε. «Με φωτιές, πλημμύρες και άνοδο της στάθμης της θάλασσας μεγάλοι πληθυσμοί εγκαταλείπουν τις εστίες τους, νέοι ιοί και ασθένειες εμφανίζονται, οι πάγοι λιώνουν. Το 2020 είχαμε τη χειρότερη εποχή τυφώνων και ταυτόχρονα την πιο θερμή χρονιά. Είναι δύσκολο να πούμε ότι δεν βρισκόμαστε κοντά σε μια παγκόσμια περιβαλλοντική καταστροφή» έγραψε ο Πάτρικ στην απόφασή του.

Δεύτερος γύρος υπέρ του Σέιλ.

3. Ανισότητες

Οι στατιστικές που είχαμε πριν από την πανδημία για τις ανισότητες στον πλανήτη μεταξύ φτωχών και πλουσίων είναι ήδη απογοητευτικές. Πόσω μάλλον όταν τελειώσει η πανδημία που έχει προκαλέσει μεγάλη οικονομική ύφεση. Ο Πάτρικ όμως σημειώνει ότι στις δυόμισι δεκαετίες που μεσολάβησαν σημειώθηκε εντυπωσιακή οικονομική ανάπτυξη που έχει αλλάξει μεταξύ άλλων χωρών την Κίνα και την Ινδία. Από την άλλη περιγράφει πολλά περιστατικά κοινωνικής αναταραχής, ακόμα και στις ΗΠΑ πρόσφατα, και τίποτα δεν δείχνει ότι αυτά θα μειωθούν.

Αυτός ο γύρος λήγει σε ισοπαλία, με τον Σέιλ να έχει ένα μικρό πλεονέκτημα.

Το συμπέρασμα

Το στοίχημα τελικά καταλήγει, μάλλον, σε ισοπαλία. Ομως ο Πάτρικ έλαβε υπόψη του ότι ο Σέιλ σε εκείνη τη συνάντηση πριν από 25 χρόνια ανέφερε ότι θα συμβούν και οι τρεις καταστροφές. Μόνο μια πρόβλεψη υλοποιήθηκε, στην άλλη οι δύο άνδρες ήταν ισοπαλία και στην τρίτη έχασε. Ετσι στις 31 Δεκεμβρίου ο Πάτρικ ανακήρυξε νικητή τον Κέλι. «Ομως», έγραψε στο μέιλ με το οποίο ανακοίνωσε την απόφασή του, «πραγματικά δεν υπάρχει κανένας λόγος χαράς».