Η τιμή του ψωμιού στην Τουρκία και οι φόβοι του Ερντογάν

Γράφει ο Φίλιππος Σαββίδης*

«Ψωμί για όλους». Αυτό το σύνθημα, με τον έναν ή τον άλλον τρόπο, συμβολίζει τους κοινωνικούς αγώνες ενάντια στη φτώχια και την εξαθλίωση. Οι στίχοι του Τζέιμς Οπενχαϊμ στο ποίημα – τραγούδι «Ψωμί και τριαντάφυλλα», που δημοσιεύτηκε στην Αμερική το 1911, αποτύπωσαν τον αγώνα των γυναικών για να κατοχυρώσουν το δικαίωμα στην ψήφο και στην αξιοπρεπή διαβίωση. Το ψωμί έγινε αργότερα σύμβολο αντίστασης στα ολοκληρωτικά κομμουνιστικά καθεστώτα της Σοβιετικής Ενωσης και της Ανατολικής Ευρώπης. Στην Ελλάδα, το «Ψωμί – Παιδεία – Ελευθερία» ήταν το κυρίαρχο σύνθημα στην εξέγερση του Πολυτεχνείου.

Στην Τουρκία σήμερα η τιμή του ψωμιού, η οποία έχει αυξηθεί κατακόρυφα, συμβολίζει τη βαθιά οικονομική κρίση που αντιμετωπίζει η χώρα και απειλεί την κυριαρχία του τούρκου προέδρου στο πολιτικό σκηνικό. Οι κοινωνικές αντιδράσεις τόσο για τις συνέπειες της οικονομικής κρίσης όσο και για τον αυταρχικό χαρακτήρα της διακυβέρνησης Ερντογάν εκφράζονται ποικιλοτρόπως όπως δείχνουν οι δυναμικές αντιδράσεις των φοιτητών στις προσπάθειες ελέγχου των πανεπιστημίων.

Ο πληθωρισμός στην Τουρκία ξεπέρασε τον Ιανουάριο το 9,5%, το υψηλότερο ποσοστό από το 2014. Οι τιμές στα είδη ανάγκης έχουν σημειώσει αλματώδη αύξηση. Μόνο το φαγητό καταγράφει αύξηση σχεδόν 12%. Ο κεντρικός τραπεζίτης της χώρας εκτιμά ότι το ποσοστό του πληθωρισμού στο φαγητό το 2021 θα αγγίξει το 9%. Στην Κωνσταντινούπολη, η τιμή του ψωμιού έχει αυξηθεί κατά 25%!

Ολα αυτά προκαλούν εσωτερικές πολιτικές αναταράξεις και πυροδοτούν την αμφισβήτηση του Ρετζέπ  Ταγίπ Ερντογάν και του συνασπισμού που τον στηρίζει. Δεν είναι τυχαίο ότι η μεγάλη πλειονότητα των νέων ψηφοφόρων γυρνούν την πλάτη στον Ερντογάν ενώ οι «Τίγρεις της Ανατολίας», δηλαδή η συντηρητική επιχειρηματική ελίτ που στήριξε και επωφελήθηκε από τη διακυβέρνηση του AKP, αποστασιοποιείται από τις προεδρικές επιλογές. Παράλληλα, στο κυβερνών AKP διακρίνονται οι διαφορετικές τάσεις μεταξύ των σκληροπυρηνικών (που εκφράζει ο υπουργός Εσωτερικών Σουλεϊμάν Σοϊλού) και των μετριοπαθών (που εκφράζουν οι υπουργοί Εξωτερικών και Αμυνας Μεβλούτ Τσαβούσογλου και Χουλουσί Ακάρ).

Πιεσμένος ο Σουλτάνος

Μέσα σε αυτό το κλίμα πολιτικής αμφισβήτησης, οικονομικής κρίσης και κοινωνικής αναταραχής ο τούρκος πρόεδρος νιώθει πιεσμένος και από τις εξελίξεις στο διεθνές και περιφερειακό πεδίο με αποτέλεσμα να αντιδρά σπασμωδικά και να εγκαταλείπει, κατά διαστήματα, τον πραγματισμό. Η εκλογή Μπάιντεν στις ΗΠΑ και η καθυστέρηση στην ανάπτυξη νέων καναλιών επικοινωνίας Αγκυρας – Ουάσιγκτον προκαλεί αμηχανία στον Ερντογάν. Την ίδια ώρα, το «Σύνδρομο των Σεβρών», η αίσθηση ότι οι γείτονες της Τουρκίας θέλουν να την αποκλείσουν από περιφερειακές συνεργασίες και η εντύπωση ότι παίκτες, όπως το Ισραήλ, παίζουν ένα διπλό εξοπλιστικό παιχνίδι με την Τουρκία και την Ελλάδα εκνευρίζουν τον τούρκο πρόεδρο.

Ενδεχόμενη οικονομική κατάρρευση της Τουρκίας θα έχει αλυσιδωτές αρνητικές πολιτικές και οικονομικές συνέπειες, όχι μόνο στο εσωτερικό της Τουρκίας αλλά και στην περιφέρειά της, συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας. Επομένως, η ανάκαμψη της τουρκικής οικονομίας συμφέρει την Ελλάδα και μπορεί να έχει θετικό αντίκτυπο σε όλο το πλέγμα των ελληνοτουρκικών σχέσεων.

Ολα τα πιο πάνω δικαιώνουν την επιλογή του έλληνα Πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη να μη «σηκώσει το γάντι» που του έριξε ο Ερντογάν. Επιβεβαιώνουν ότι η ψυχραιμία, η αποφασιστικότητα και η τακτική των χαμηλών τόνων κάθε άλλο παρά εξευμενισμός της Τουρκίας είναι. Τα ελληνικά συμφέροντα εξυπηρετούνται παραμένοντας προσηλωμένοι στην ενεργητική πολιτική του διαλόγου και της λύσης των προβλημάτων με την Τουρκία κάνοντας όλα όσα πρέπει για να συνεχιστούν απρόσκοπτα και για όσο χρειαστεί οι διερευνητικές συνομιλίες. Τελικός στόχος παραμένει η κατάληξη σε αμοιβαία αποδεκτή συμφωνία ή την κοινή προσφυγή στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης.

O Φίλιππος Σαββίδης είναι πολιτικός επιστήμονας – διεθνολόγος