Γράφει ο Brockes Emma

Ο Μπιλ Γκέιτς κάνει την εμφάνισή του μέσω βιντεοδιάσκεψης από το γραφείο του στο Σιάτλ – προφανώς μέσω της Microsoft Teams και όχι του Zoom. Κάθεται, κάπως εκκεντρικά, αρκετά μακριά από την κάμερα, πίσω από ένα μεγάλο γραφείο σε σχήμα νεφρού, στη μια πλευρά του οποίου βρίσκεται ο διευθυντής επικοινωνίας του.

Ο 65χρονος αποπνέει τον αέρα του μεγαλείου και της ήπιας μακροθυμίας που συνοδεύει έναν άνθρωπο ο οποίος συνοδεύεται από τη φήμη του εξυπνότερου από όλους. Σε αντίθεση με τους Ελον Μασκ και Λάρι Ελισον αυτού του κόσμου, πάντως, ο Γκέιτς θεωρείται λογικός, μη βολεμένος, μετριοπαθής και ως κάποιος που έχει ορκιστεί να μην καταστρέψει τα παιδιά του με μια ανεξάντλητη κληρονομιά, ούτε να σπαταλήσει ενέργεια για να φτάσει τον Αρη. Ο Γκέιτς έχει κερδίσει τη φήμη του καλού δισεκατομμυριούχου, ο οποίος διαθέτει μια περιουσία μέσω του ιδρύματός του, καλύπτοντας έτσι αυτό που οι επικριτές του θα χαρακτήριζαν ως το μεγαλύτερο ελάττωμά του: την αδιαμφισβήτητη πίστη στην πρόοδο ως αποτέλεσμα της καπιταλιστικής ανάπτυξης.

Ολα αυτά τα στοιχεία συνδυάζονται στο νέο βιβλίο του «Πώς να αποφύγουμε μια κλιματική καταστροφή» που κυκλοφορεί σήμερα και το οποίο, όπως μου είπε, προήλθε μέσα από δύο στοιχεία: Αφενός, το ενδιαφέρον του στις επιστήμες και, αφετέρου, την πρόκληση η οποία βρέθηκε μπροστά του και δεν μπόρεσε να της αντισταθεί – το δαιμονικά δύσκολο πρόβλημα της εξεύρεσης τρόπου για να συνεχιστεί η παγκόσμια ανάπτυξη ενόσω θα μειώνονται οι εκπομπές (αερίων).

Υπάρχει βεβαίως και ένα άλλο, μεγαλύτερο εμπόδιο στον δρόμο προς τις μηδενικές εκπομπές, το οποίο έχει να κάνει με την πολιτική πρόκληση – ένα μέρος της οποίας συνίσταται και στην προσπάθεια των ακτιβιστών να περιορίσουν την έκθεσή τους στις κριτικές περί υποκρισίας. Ο ίδιος, άλλωστε, αγαπά τα ιδιωτικά αεροπλάνα – τα χαρακτηρίζει δε ως την «ένοχη απόλαυσή» του.

Είναι κάτι που, όπως εύκολα μπορεί κανείς να φανταστεί, δεν αποτελεί το πιο ισχυρό του όπλο. Αυτό που κάνει, όμως, είναι να μας βομβαρδίζει με στοιχεία και απόψεις ειδικών. Παρ’ όλα αυτά, το βιβλίο του είναι αναγκαίο να διαβαστεί.

Οι προκλήσεις

Το πιο καταθλιπτικό του τμήμα είναι αυτό που αφορά τις προκλήσεις τις οποίες έχουμε μπροστά μας, τις οποίες ο Γκέιτς χαρακτηρίζει ως εξαιρετικά επείγουσες. Υπογραμμίζει δε έναν αριθμό: 51 δισ. Πρόκειται για τους τόνους των αερίων του θερμοκηπίου που εκπέμπονται παγκοσμίως κάθε χρόνο, τους οποίους οφείλουμε να μηδενίσουμε ως το 2050. Και το πρώτο βήμα προς αυτή την κατεύθυνση είναι να κατανοήσουμε τι είναι αυτό που καλούμαστε να διαχειριστούμε.

Για παράδειγμα, ο κλάδος των μεταφορών, στον οποίο επικεντρώνεται το ενδιαφέρον, αναλογεί μόλις στο 16% των εκπομπών. Οπως τονίζει, ναι μεν το μέλλον της αυτοκίνησης βρίσκεται στα ηλεκτρικά οχήματα, όμως εάν ο ηλεκτρισμός παράγεται από μονάδες με πρώτη ύλη άνθρακα, τότε η στροφή έχει περιορισμένη αξία. Ετσι, το μόνο που θα μπορούσε να εξουδετερώσει το κλιματικό αποτύπωμα των μεταφορών θα ήταν κάθε όχημα να κινείται από ένα καύσιμο με μηδενικές εκπομπές. Μια λύση που προτείνει ο ίδιος είναι το καθαρό υδρογόνο.

Η αντίληψη που έχει ο Γκέιτς για τον εαυτό του μοιάζει να είναι άρρηκτα δεμένη με την επιτυχία του ως επιχειρηματία – ανεξαρτήτως του πόσο φιλάνθρωπος είναι κάποιος, από ένα σημείο και μετά η επιχειρηματική τάξη είναι πιστή μόνο στον εαυτό της. Ομως, δεν χωρεί αμφιβολία ότι ανησυχεί πολύ για τις ανισότητες. «Είναι οι πλούσιες χώρες που ευθύνονται για το σύνολο των εκπομπών, όμως είναι οι φτωχές αυτές που θα υποφέρουν. Αυτή η παγκόσμια αδικία μπορεί να σε τρελάνει» λέει.

Παρ’ όλα αυτά, έρχεται συχνά σε αντιπαράθεση με άλλους ακτιβιστές του περιβάλλοντος, κυρίως από τον χώρο της Αριστεράς. Απορρίπτει κατηγορηματικά την πρόταση για ένα Πράσινο New Deal, που στηρίζεται από την Αλεξάντρια Οκάσιο-Κορτέζ και θέτει τον στόχο του μηδενισμού του αποτυπώματος άνθρακα σε μία δεκαετία. «Πρόκειται για μύθο. Είναι σαν να λέμε ότι τα εμβόλια δεν λειτουργούν – είναι μια μορφή άρνησης της επιστήμης. Γιατί να διασπείρουμε φαντασιώσεις στους ανθρώπους;».

Είναι πειρασμός να διαβάσει κανείς την αισθητική του Γκέιτς – σαφής, λειτουργική, αλλεργική σε οτιδήποτε δεν εξυπηρετεί τους στόχους του – ως το κλειδί της επιτυχίας του ή τουλάχιστον ως εξίσου σημαντική με τη μοναδική του ιδιοφυΐα. Ομως, χρειάστηκε να κλείσει τα 40 για να αρχίσει να σκέφτεται τη φιλανθρωπία, έστω κι αν ήταν παρούσα όσο ήταν μικρός. Η μητέρα του Μέρι, η οποία εργαζόταν σε φιλανθρωπικά ιδρύματα, είχε πει κατά τον γάμο του με τη Μελίντα: «Από αυτούς στους οποίους δίνονται πολλά αναμένονται και πολλά».

Την ίδια στιγμή, ο ίδιος προειδοποιεί ότι η εμπειρία της πανδημίας μάς προσφέρει «ισχυρές αναλογίες» με το τι θα συμβεί εάν δεν αντιμετωπίσουμε την επείγουσα κατάσταση με την κλιματική αλλαγή. «Δεν υπάρχει εδώ κάτι απλό, όπως ένα εμβόλιο που θα δώσει τέλος στον εφιάλτη. Μιλάμε για αντικατάσταση κάθε μονάδας παραγωγής τσιμέντου και χάλυβα, όλων όσων γίνονται με τον ηλεκτρισμό και τις μεταφορές, ακόμη και της τροφής. Είναι κάτι ευρύτερο και ο χρόνος για να κάνουμε αυτά τα πράγματα είναι πολύ μεγαλύτερος».

Υποθέτω, βεβαίως, ότι οι πάντες πιστεύουν πως κάθε άνθρωπος με τον πλούτο του Γκέιτς διαθέτει ένα προσωπικό σχέδιο διάσωσης: Εναν μυστικό πύραυλο ή ένα θωρακισμένο νησί ή τουλάχιστον ένα απρόσβλητο καταφύγιο. «Οχι, δεν έχω τίποτα τέτοιο. Δεν είμαι μετρ της επιβίωσης» λέει και ισχυρίζεται ότι η δική του εκδοχή για την επιβίωση είναι η καινοτομία. Υπάρχει, όμως, ένας και μοναδικός κλάδος στον οποίο η καινοτομία θα μπορούσε να μας σώσει; «Κατά βάση όχι» απαντά. «Δεν υπάρχει μια ανακάλυψη η οποία μπορεί να δώσει λύση σε όλα αυτά τα ζητήματα», έστω κι αν «κάνα δυο πράγματα είναι ψηλά σε προτεραιότητα. Ομως, εάν ασχοληθούμε με τα κορυφαία στη λίστα, τότε θα έχουμε πολύ μεγάλο πρόβλημα» λέει με μια ηρεμία που προκαλεί κάτι σαν τρόμο.

INFO

Το βιβλίο του Μπιλ Γκέιτς με τίτλο «How To Avoid A Climate Disaster: The Solutions We Have And The Breakthroughs We Need» κυκλοφορεί  από τις 16 Φεβρουαρίου

Headlines