Μετέωρα: Η φωτογραφία στην ταυτότητα της Ελλάδας

Γράφει η Αθανασία Παπαδημητρίου

Τα Μετέωρα έγιναν παγκοσμίως γνωστά όταν τον Οκτώβριο του 1980, πλήθος ηθοποιών και τεχνικών, κατέφθασαν στην περιοχή για τα γυρίσματα της ταινίας του Τζέημς Μποντ «Για τα μάτια σου μόνο», με πρωταγωνιστή τον Ρότζερ Μουρ.

Η σφοδρή, τότε, αντίδραση των μοναχών και η γενικότερη στάση αρκετών πολιτών, είχε προκαλέσει κατάπληξη στην εταιρεία παραγωγής, η οποία και προσπαθούσε, εις μάτην, να κατανοήσει το τι ακριβώς συμβαίνει.

Τέσσερις δεκαετίες μετά, η δικαίωση της εταιρείας και των συντελεστών της ταινίας, είναι απόλυτη. Μην ξεχνάμε ότι στη χώρα μας, πλέον, έχουμε δημιουργήσει -και σωστά- ολόκληρο Οργανισμό για την προσέλκυση και τη διευκόλυνση κινηματογραφικών παραγωγών. Άλλωστε, ήταν ουκ ολίγες οι ανάλογες παραγωγές που διαφήμισαν την πατρίδα μας στην οικουμένη!

Ας επιστρέψουμε, όμως, στα «αιωρούμενα μοναστήρια», στα Μετέωρα.

Σύμφωνα με το υπουργείο Πολιτισμού, η ονομασία Μετέωρα είναι νεότερη και δεν αναφέρεται από τους αρχαίους συγγραφείς. Το όνομά τους το οφείλουν στον Άγιο Αθανάσιο τον Μετεωρίτη, κτήτορα της μονής της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος (Μεγάλο Μετέωρο), ο οποίος ονόμασε έτσι τον «πλατύ λίθο›, στον οποίο ανέβηκε για πρώτη φορά το 1344. Σύμφωνα με την επικρατούσα άποψη, οι πρώτοι αναχωρητές εγκαταστάθηκαν στην περιοχή το 12 αι. Στα μέσα του 14ου αι. ο μοναχός Νείλος συγκέντρωσε τους μοναχούς που ζούσαν απομονωμένοι σε σπηλιές των βράχων, γύρω από την σκήτη της Δούπιανης οργανώνοντας έτσι τον μοναχισμό στα Μετέωρα.

Η κατάκτηση της Θεσσαλίας από τους Οθωμανούς Τούρκους (1393) και η βαθμιαία κατάρρευση και τελική πτώση της βυζαντινής αυτοκρατορίας επέφεραν κατά το 15ο αι. μια κάμψη στη μοναστική ζωή των Μετεώρων.

Κατά το τελευταίο τέταρτο του 15ου αι. παρατηρείται μια ανάκαμψη, που σηματοδοτείται από τη ίδρυση της μονής της Αγίας Τριάδας (1475/76) και την τοιχογράφηση του παλαιού καθολικού του Μεγάλου Μετεώρου (1483).

Η ακμή των Μετεώρων θα συντελεστεί τον επόμενο αιώνα, κατά τον οποίο ιδρύονται νέα μοναστήρια, ανεγείρονται νέα καθολικά και άλλα μοναστηριακά κτίσματα, τα περισσότερα από τα οποία κοσμούνται με εξαιρετικής τέχνης αγιογραφίες.

Κατά την περίοδο της τουρκοκρατίας στη Θεσσαλία (1393-1881) τα μετεωρίτικα μοναστήρια λειτούργησαν ως τόποι ελπίδας. Στις αρχές του 19ου αι. τα στρατεύματα του Αλή-Πασά, επέφεραν καταστροφές και λεηλασίες σε πολλά από αυτά (Μονή Υπαπαντής, Μονή Αγίου Δημητρίου κ. ά.).

Τα έξι επισκέψιμα μοναστήρια των Μετεώρων, είναι σήμερα αναστηλωμένα και με συντηρημένο στο μεγαλύτερο μέρος τους τον τοιχογραφικό τους διάκοσμο. Το 1989 η Unesco ενέγραψε τα Μετέωρα στον κατάλογο των Μνημείων της Παγκόσμιας Κληρονομιάς, ως ένα ιδιαίτερης σημασίας πολιτιστικό και φυσικό αγαθό.

Τα επισκέψιμα Μετέωρα

• Η μονή του Αγίου Νικολάου του Άσμενος ή Αναπαυσά
• Η μονή του Ρουσάνου ή Αρσάνη
• Η μονή της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος,
• Η μονή των Αγίων Πάντων ή Βαρλαάμ
• Η μονή της Αγίας Τριάδος
• Η μονή του Αγίου Στεφάνου

Διατηρούνται επίσης σε κατάσταση τέτοια που μπορεί κανείς να τα επισκεφθεί υπό ορισμένες προϋποθέσεις τα εξής μοναστήρια:

• Μονή της Υπαπαντής
• Μονή Αγίου Νικολάου Μπάντοβα
• Η Δούπιανη, σήμερα ναός της Ζωοδόχου Πηγής
• Μονή Αγίου Γεωργίου του Μανδηλά
• Μονή του Αγίου Πνεύματος ή μονή των Ταξιαρχών Μιχαήλ και Γαβριήλ

Τα παγκοσμίως διάσημα πια Μετέωρα, προσελκύουν κάθε χρόνο χιλιάδες επισκέπτες και προσκυνητές, αποτελώντας, εκτός από ένα ζωντανό πολιτιστικό και φυσικό μνημείο, πηγή πλούτου για την ευρύτερη περιοχή.

Και δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι ακόμη και σε συνθήκες πανδημίας το ενδιαφέρον των επισκεπτών παραμένει μεγάλο, καθώς υποψήφιοι τουρίστες απ’ την Ελλάδα και από κάθε γωνιά του πλανήτη ενδιαφέρονται, ρωτάνε, ενημερώνονται, θέλουν να επιστεφθούν τα Μετέωρα.

Οι επαγγελματίες του τουριστικού κλάδου προετοιμάζονται και κάνουν το καλύτερο δυνατό, ώστε να περιοριστούν οι απώλειες στο ελάχιστο, όσο αυτό είναι εφικτό, ευελπιστώντας σε ένα καλύτερο καλοκαίρι απ’ το περσυνό.

Τα Μετέωρα, πάντως, ως το δεύτερο, μετά το Άγιο όρος, μεγαλύτερο και με συνεχή παρουσία από την εποχή της εγκατάστασης των πρώτων ασκητών μέχρι σήμερα μοναστικό σύνολο, δικαίως διεκδικούν ρόλο φωτογραφίας στη σύγχρονη ταυτότητα της χώρας μας, αφού συνδυάζουν μοναδικά το μαγευτικό της εικόνας που καθηλώνει, προκαλώντας το δέος, με τη φυσική καλλονή της ευρύτερης περιοχής των Τρικάλων.

«Διατηρητέο και Προστατευόμενο Μνημείο της Ανθρωπότητας», από την UNESCO, «τόπος ιερός, αναλλοίωτος και απαραβίαστος», κατά το ελληνικό κράτος, τα Μετέωρα ήταν, είναι και θα είναι η εικόνα που από μόνη της συγκλονίζει για όλα όσα στη θέαση και στη σκέψη προκαλεί, για όλα όσα συμβολίζει, για όλα όσα ως έννοιες μεταφέρει.