Γιατί η NASA ελπίζει να βρει ενδείξεις ζωής στον κρατήρα Τζέζερο

Λίγες ημέρες μετά την έναρξη του νέου αρειανού έτους στις 7 Φεβρουαρίου, ένα νέο πυρηνοκίνητο ρομπότ της NASA προσεδαφίστηκε την Πέμπτη στον κόκκινο πλανήτη με πρωτεύουσα αποστολή την αναζήτηση ενδείξεων αρχαίας ζωής.

Η έρευνα θα ξεκινήσει από τη λεκάνη του κρατήρα Τζέζερο λίγο βόρεια του αρειανού ισημερινού -δορυφορικές παρατηρήσεις προηγούμενων αποστολών έχουν δείξει ότι η ερημική σήμερα λεκάνη ήταν κάποτε γεμάτη νερό.

Στη Γη, όπου υπάρχει νερό υπάρχει και ζωή. Το ίδιο δεν αποκλείεται να ισχύει για τον Άρη.

To δέλτρα ενός αποξηραμένου πια ποταμού διακρίνεται σε αυτή την ψευδοχρωματική εικόνα του κρατήρα Τζέζερο (NASA/JPL-Caltech)

Χαμένος παράδεισος

Προηγούμενες αποστολές της NASA έχουν δείξει, σχεδόν πέρα από κάθε αμφιβολία, ότι ο κόκκινος πλανήτης δεν ήταν πάντα η παγωμένη έρημος που βλέπουμε σήμερα.

Πριν από περίπου 4,1 εκατομμύρια χρόνια, ηφαιστειακές εκρήξεις γέμισαν την ατμόσφαιρα με διοξείδιο του άνθρακα, το οποίο λειτούργησε ως αέριο του θερμοκηπίου και κράτησε την ατμόσφαιρα αρκετά ζεστή ώστε να επιτρέπει την παρουσία υγρού νερού στην επιφάνεια.

Στρογγυλεμένα βότσαλα, στρώματα ιζημάτων και ορυκτά που σχηματίζονται μόνο παρουσία νερού δείχνουν ότι ο Άρης καλυπτόταν κάποτε από μεγάλες θάλασσες,  ή ακόμα και από έναν ωκεανό που καταλάμβανε γύρω στο ένα τρίτο του πλανήτη στο βόρειο ημισφαίριο.

Βόσταλα που φωτογράφισε στον Άρη το προηγούμενο ρομπότ Curiosity. Πρέπει να λειάνθηκαν από τρεχούμενο νερό (NASA/JPL-Caltech/MSSS)

Ο Άρης ήταν θερμός και υγρός όταν οι πρώτες μορφές ζωής εμφανίστηκαν στη Γη πριν από τουλάχιστον 3,5 δισεκατομμύρια χρόνια. Και ό,τι συνέβαινε τότε στον δικό μας πλανήτη δεν αποκλείεται να συνέβαινε και στον Άρη.

Ακόμα και σήμερα, ορατοί όγκοι νερού υπάρχουν στον βόρειο πόλο του πλανήτη υπό μορφή πάγου. Πάγος νερού πιστεύεται επίσης ότι κρύβεται στο υπέδαφος και ίσως περιστασιακά υγροποιείται και αναβλύζει στην επιφάνεια, όμως μαρτυρούν φρέσκα ρυάκια που εντοπίζονται από δορυφόρους.

Τα δέλτα του Τζέζερο

Οι πρώτες αποστολές που αναζήτησαν σημεία ζωής στον Άρη ήταν τα δίδυμα σκάφη Viking της δεκαετίας του 1970.

Τώρα είναι η σειρά του Perseverance, ενός εξάτροχου ρομπότ που προσεδαφίστηκε μέσα στη λεκάνη του Τζέζερο (παίρνει το όνομα μιας λίμνης στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη) ενός κρατήρα του βόρειου ημισφαιρίου με διάμετρο 50 χιλιόμετρα.

Δισεκατομμύρια χρόνια πριν, ο κρατήρας πλημμύρισε και μετατράπηκε σε λίμνη από το νερό δύο ποταμών που χύνονταν στο βόρειο και το δυτικό χείλος της λεκάνης. Τα ποτάμια απέθεσαν ιζήματα και σχημάτισαν ένα εκτεταμένο δέλτα σε σχήμα βεντάλιας, όμοιο με τις εκβολές των γήινων ποταμών.

H πιθανή διαδρομή που θα ακολουθήσει το Perseverance στη λεκάνη του Τζέζερο (NASA/JPL-Caltech)

Τα ιζήματα του κρατήρα έχουν πάχος έως και ένα χιλιόμετρο, ένδειξη ότι η ροή νερού μπορεί να συνεχιζόταν για δεκάδες εκατομμύρια χρόνια.

Επιπλέον, δορυφορικές παρατηρήσεις δείχνουν ότι γύρω από τον κρατήρα υπάρχουν αποθέσεις ανθρακικών αλάτων, οι οποίες σχηματίζονται στη Γη μόνο όπου ρέει νερό.

«Πιστεύουμε ότι τα καλύτερα σημεία για την αναζήτηση βιοϋπογραφών είναι η λεκάνη του Τζέζερο ή τα ιζήματα της ακτής που φέρουν μια κρούστα ανθρακικών αλάτων, μέσα στα οποία διατηρούνται ορισμένα απολιθώματα στη Γη» λέει ο Κεν Ουίλιφορντ του JPL.

Στην καλύτερη περίπτωση, το Perseverance θα ανιχνεύσει οργανικές ενώσεις που ενδεχομένως μετέφεραν στον κρατήρα τα εξαφανισμένα πια ποτάμια, ή θα φωτογραφίσει απολιθώματα εξαφανισμένων μικροοργανισμών.

Στρωματόλιθοι

Ένας είδος σχηματισμού που θα αναζητήσουν οι αστροβιολόγοι της αποστολής είναι οι λεγόμενοι στρωματόλιθοι, μια από τις πρώτες μορφές ζωής που εμφανίστηκαν στη Γη. Πρόκειται για στρογυλλεμένους «βράχους» που σχηματίζονται στρώμα προς στρώμα από φωτοσυνθετικά κυανοβακτήρια.

Ο Ουίλιφορντ τόνισε πάντως ότι παρόμοιοι σχηματισμοί μπορούν να δημιουργηθούν και από άσχετες, γεωλογικές διαδικασίες.

Ακόμα κι αν το Perseverence ανακαλύψει πιθανές ενδείξεις ζωής, η σημασία των ευρημάτων θα πρέπει να επιβεβαιωθεί με μπαράζ εργαστηριακών αναλύσεων, τις οποίες δεν μπορεί να φέρει εις πέρας το ρομπότ.

Σύγχροινο στρωματόλιθοι στην Αυστραλία. Σχηματίστηκαν από κυανοβακτήρια, μια από τις πρώτες μορφές ζωές στη Γη (Paul Harrison)

Για τον λόγο αυτό ο ρομποτικός γεωλόγος θα τοποθετήσει τα πλέον υποσχόμενα δείγματα σε αποστειρωμένους σωλήνες, τους οποίους απλά θα αφήσει στην επιφάνεια.

Τα δείγματα θα συλλεχθούν από ευρω-αμερικανική αποστολή που προγραμματίζεται να αναχωρήσει το 2029 με αποστολή να παραλάβει τους σωλήνες και να τους φέρει στη Γη.

«Έχουμε πλέον ισχυρές ενδείξεις ότι ο κρατήρας Τζέζερο διέθετε κάποτε τα συστατικά της ζωής. Ακόμα κι αν τα δείγματα που θα μεταφερθούν στη Γη δείξουν ότι η λίμνη ήταν ακατοίκητη, θα έχουμε μάθει κάτι σημαντικό για τη ζωή στο Σύμπαν» επισημαίνει ο Ουίλιφορντ.

«Είτε ο Άρης ήταν κάποτε ζωντανός ή όχι, έχει μεγάλη σημασία να κατανοήσουμε πώς οι βραχώδεις πλανήτες σαν τον δικό μας σχηματίζονται και εξελίσσονται. Γιατί ο δικός μας πλανήτης παρέμεινε φιλόξενος ενώ ο Άρης μετατράπηκε σε ερημότοπο;» λέει ο ερευνητής.

Ας ελπίσουμε ότι τους επόμενους μήνες τα ερωτήματα θα απαντηθούν.