Πέρσι, την ίδια εποχή, η 22χρονη Φιλέ Λασώ, που σπουδάζει διοίκηση επιχειρήσεων στη Γαλλία, ήταν γεμάτη ελπίδα, καθώς ονειρευόταν μια καριέρα στη μουσική βιομηχανία. Μετά ήρθε η πανδημία και η νεαρή κοπέλα έχασε τη δουλειά της ως σερβιτόρα και αναγκάστηκε να επιστρέψει στο σπίτι των γονιών της.

Τώρα παλεύει να ονειρευτεί ένα μέλλον μετά από μήνες περιορισμών. Όπως εξηγεί στους Times της Νέας Υόρκης, η μοναξιά και η απόγνωση την κρατούν ξύπνια τις νύχτες: «Κοιτάζω το ταβάνι και αισθάνομαι έναν κόμπο στο λαιμό μου. Ποτέ στο παρελθόν δεν σκεφτόμουν τόσο συχνά την αυτοκτονία».

«Η πανδημία μοιάζει με ένα απότομο τέλος των ζωών μας», προσθέτει. «Μας κάνει να αισθανόμαστε τόσο άσχημα, που πιάνω τον εαυτό μου να αναρωτιέται, τι νόημα έχει;»

Καθώς όλα δείχνουν ότι οι περιορισμοί, τα κλειστά καταστήματα και τα lockdown θα συνεχίσουν να αποτελούν την ευρωπαϊκή πραγματικότητα μέχρι και την άνοιξη -αν όχι και μέχρι το καλοκαίρι- οι ειδικοί ψυχικής υγείας εκφράζουν όλο και μεγαλύτερες ανησυχίες για την ψυχολογία των νεαρών ατόμων που, όπως λένε, ανήκουν στους σφοδρότερα πληγέντες από την αίσθηση της αβεβαιότητας που έχει επιφέρει η πανδημία.

Όντες τελευταίοι στη σειρά για το εμβόλιο και με τα σχολεία και τα πανεπιστήμια να παραμένοθυν κλειστά, οι νέοι έχουν κάνει τις μεγαλύτερες θυσίες για την προστασία των ηλικιωμένων και των ευπαθών, που κινδυνεύουν περισσότερο σε περίπτωση λοίμωξης. Ίσως, όμως, έχουμε υπερεκτιμήσει τις αντοχές των νέων, τονίζουν οι ψυχολόγοι.

Αντιμέτωποι με τους περιορισμούς της κοινωνικής τους ζωής και την αυξημένη αβεβαιότητα σε ένα στάδιο της ζωής τους στο οποίο το μέλλον ήδη φαντάζει θολό και επικίνδυνο, πολλοί νέοι υποφέρουν από την ολοένα και εντεινόμενη αίσθηση ότι χάνουν τα πολύτιμα -και «καλύτερά»- τους χρόνια.

Σε όλο τον κόσμο, οι νέοι έχουν χάσει οικονομικές ευκαιρίες, παραδοσιακά ορόσημα ενηλικίωσης και έχουν ξεχάσει τις σχέσεις τους, σε μια περίοδο κατά την οποία ακόμη διαμορφώνουν την προσωπικότητά τους

«Πολλοί αισθάνονται ότι δεν πληρώνουν το τίμημα της πανδημίας, αλλά των μέτρων για την αντιμετώπισή της», τονίζει ο Δρ. Νίκολας Φτρανκ επικεφαλής ψυχιατρικού δικτύου στη Λυόν της Γαλλίας, μιλώντας στους Times της Νέας Υόρκης. Σε έρευνα που εκπονήθηκε σε δείγμα 30.000 ατόμων στη διάρκεια της άνοιξης, οι νέοι βρίσκονταν στη χειρότερη κατάσταση από όλους σε ό,τι αφορά την ψυχική τους υγεία, σημείωσε.

Στην Ιταλία και την Ολλανδία, ορισμένες παιδοψυχιατρικές κλινικές έχουν αγγίξει την πληρότητά τους. Στη Γαλλία, όπου το τίμημα της πανδημίας επί της ψυχικής υγείας των πολιτών έχει γίνει θέμα στα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων, οι ειδικοί παροτρύνουν τις αρχές να ανοίξουν και πάλι τα σχολεία προκειμένου να καταπολεμηθεί η μοναξιά. Και στη Βρετανία, ορισμένοι ψυχολόγοι δηλώνουν ότι έχουν συστήσει σε πελάτες τους να παραβιάσουν τα μέτρα του lockdown για να μην καταρρεύσουν.

Στις ΗΠΑ, το 25% των ατόμων ηλικίας 18-24 ετών αναφέρουν ότι έχουν σκεφτεί σοβαρά την αυτοκτονία, σύμφωνα με πρόσφατη έκθεση. Στη Λατινική Αμερική και την Καραϊβική, έρευνα της UNISEF σε δείγμα 8.000 νέων διαπίστωσε ότι πάνω από το 25% έχει βιώσει άγχος και το 15% κατάθλιψη.

Και σε μια μελέτη που εκπόνησε φέτος ο Διεθνής Οργανισμός Εργασίας σε 112 χώρες, ανακάλυψε ότι τα δύο τρίτα των ατόμων 18-29 ετών υποφέρουν από άγχος και κατάθλιψη.

Οι μακροχρόνιες επιπτώσεις επί των ποσοστών αυτοκτονίας, της κατάθλιψης και του άγχους παραμένουν προς το παρόν άγνωστες, όμως σε συνεντεύξεις, δέκα ειδικοί υγείας από ευρωπαϊκές χώρες παρουσιάζουν μια σκοτεινή εικόνα μιας κρίσης που, όπως λένε, θα έπρεπε να αντιμετωπίζεται με αντίστοιχη σοβαρότητα με εκείνη που επιφυλάσσουμε στον ιό.

«Βρισκόμαστε εν μέσω μιας πανδημίας ψυχικής υγείας και δεν πιστεύω ότι πλησιάζουμε καν στο να την αντιμετωπίσουμε με τον αρμόζοντα σεβασμό», τονίζει ο Αρκέιντιους Κίλενταλ, ένας ψυχοθεραπευτής από το Λονδίνο που είδε τους νεαρούς πελάτες του να διπλασιάζονται στη διάρκεια των τελευταίων μηνών.

Μια παρατεταμένη παύση

Πολλές ευρωπαϊκές χώρες τέθηκαν το φθινόπωρο σε lockdown, έχοντας μέχρι λίγο καιρό πριν την ψευδαίσθηση ότι νίκησαν τις εξάρσεις του ιού, μόνο και μόνο για να έρθουν αντιμέτωπες με ένα ακόμη σφοδρότερο κύμα λοιμώξεων το χειμώνα. Αυτό δημιούργησε εσφαλμένες προσδοκίες ότι τα νέα μέτρα θα είχαν περιορισμένη διάρκεια, όπως τονίζουν οι νέοι που μίλησαν στους Times.

Τα lockdown πρόσφεραν σε ορισμένους μια ανακούφιση από το άγχος του σχολείου ή της εργασίας, γεγονός που τους κατέστησε πιο ανθεκτικούς, σημειώνουν οι ψυχολόγοι. Όμως για άλλους, και ιδιαιτέρως για εκείνους που ήδη αντιμετώπιζαν προβλήματα ψυχικής υγείας ή είχαν περιορισμένη πρόσβαση στην κατάλληλη περίθαλψη, η πανδημία ήρθε για να εντείνει την ευαλωτότητά τους.

«Η απώλεια του ελέγχου ή κάτι τέτοιο, προκαλεί άγχος», επισημαίνει η 21χρονη Ντάλια Αλ-Ντουτζαϊλί, φοιτήτρια στο Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου. Καθώς η πανδημία συνεχίζεται, το ίδιο συμβαίνει και με την αίσθηση της παύσης, εξηγεί, γεγονός που την οδήγησε στην πρώτη της διαδικτυακή συνεδρία με ψυχολόγο στη διάρκεια της περσινής χρονιάς. «Τι κάνω; Γιατί σπουδάζω, αν όταν τελειώσω δεν υπάρχουν δουλειές;», αναρωτιέται.

Το θετικό, τονίζει, είναι ότι οι νέοι είναι πιο ανοιχτοί σε συζητήσεις για τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν. «Όλοι μιλούν για τους ψυχολόγους και τα φάρμακά τους», εξηγεί.

Αυτό, όμως, δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχουν και αρκετοί που αισθάνονται ενοχές, σκεπτόμενοι ότι η πανδημία έχει επηρεάσει τους πάντες.

«Υπάρχουν άνθρωποι που αντιμετωπίζουν μεγαλύτερα προβλήματα: Άνθρωποι που έχουν χάσει τις δουλειές τους ή κάποιο συγγενή τους εξαιτίας της ασθένειας», λέει στους Times ο Μαρτσέλο Αντρεγκουέτι, ένας βραζιλιάνος γραφίστας που σπουδάζει στην Κολωνία της Γερμανίας. Όπως σημειώνει, άρχισε να παίρνει αντικαταθλιπτικά όταν έλαβε διάγνωση κατάθλιψης και ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής στη διάρκεια της χρονιάς.

Η μοναξιά τους προκαλεί απελπισία

Ο χειμώνας έχει επιδεινώσει περαιτέρω την κατάσταση, σύμφωνα με ψυχολόγους και ψυχιάτρους, που αναφέρουν ότι οι νέοι παρουσιάζουν όλο και εντονότερα συμπτώματα άγχους, κατάθλιψης, διατροφικών διαταραχών και εθισμών.

Στην Ολλανδία, ο Δρ. Ρόμπερτ Βερμάιερ, καθηγητής παιδοψυχιατρικής στο Ιατρικό Κέντρο του Πανεπιστημίου του Λάιντεν, αναφέρει ότι ο θάλαμος σοβαρών περιστατικών, του οποίου είναι επικεφαλής, είναι γεμάτος εδώ και εβδομάδες -κάτι που ο ίδιος δεν έχει δει να συμβαίνει ποτέ στο παρελθόν.

Η κατάσταση, όπως εξηγεί στους Times, είναι τόσο σοβαρή, που η ομάδα του δεν έστειλε τους μικρούς ασθενείς στο σπίτι τους ούτε για τα Χριστούγεννα, όπως συνέβαινε συνήθως στο παρελθόν. Η απομόνωση έχει διαταράξει και τη μετάβαση των εφήβων, δηλαδή τη διαδικασία κατά την οποία οι νέοι παύουν να αισθάνονται ότι ανήκουν στην οικογένειά τους για να αρχίσουν να νιώθουν ότι ανήκουν στους συνομήλικούς τους, προσθέτει. «Αισθάνονται άδειοι, μόνοι και αυτή η μοναξιά τους προκαλεί απελπισία».

Στην Ιταλία, στη διάρκεια της περσινής χρονιάς διπλασιάστηκαν οι κλήσεις προς τη γραμμή βοήθειας για νέους που σκέφτονται ή έχουν αποπειραθεί να κάνουν κακό στον εαυτό τους. Οι κλίνες της μονάδας παιδοψυχιατρικών περιστατικών στην παιδιατρική κλινική Bambino Gesù της Ρώμης είναι γεμάτες από τον Οκτώβριο, τονίζει ο Δρ. Στέφανο Βικάρι, επικεφαλής της μονάδας.

Οι νοσηλείες νεαρών Ιταλών που έχουν κάνει κακό στον εαυτό τους ή έχουν αποπειραθεί να αυτοκτονήσουν έχουν αυξηθεί κατά 30% στη διάρκεια του δεύτερου πανδημικού κύματος, προσθέτει μιλώντας στους Times.

«Για εκείνους που υποστηρίζουν ότι στο κάτω-κάτω αυτές τις προκλήσεις τις αντιμετώπιζαν ανέκαθεν οι νέοι και ότι στο τέλος θα βγουν από αυτές πιο δυνατοί, θέλω να πω ότι αυτό ισχύει μόνο για ορισμένους -για εκείνους που έχουν περισσότερους πόρους», προειδοποιεί ο Βικάρι.

Η Κάθριν Σέιμουρ, επικεφαλής ερευνήτρια στο Ίδρυμα Ψυχικής Υγείας, μια φιλανθρωπική οργάνωση με έδρα τη Βρετανία, αναφέρει ότι οι νέοι που ζουν σε φτωχότερα νοικοκυριά διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο άγχους και κατάθλιψης, όπως έδειξε έρευνα που πραγματοποιήθηκε σε δείγμα 2.400 εφήβων.

«Ίσως εκείνοι που ζουν σε πιο φτωχά νοικοκυριά να μην έχουν αρκετό χώρο και πρόσβαση στο internet για να κάνουν τα μαθήματά τους και να επικοινωνήσουν με τους φίλους τους», εξηγεί στους Times. «Ίσως επηρεάζονται και από τις οικονομικές αγωνίες και το άγχος των γονιών τους».

Μελέτες που εκπονήθηκαν στη διάρκεια του πρώτου lockdown δείχνουν ότι η πανδημία ίσως ήδη έχει αφήσει ανεξίτηλα σημάδια.

Στη Γαλλία, έρευνα που πραγματοποιήθηκε με τη συμμετοχή 70.000 μαθητών διαπίστωσε ότι το 10% είχε σκεφτεί την αυτοκτονία στη διάρκεια των πρώτων μηνών της πανδημίας, ενώ πάνω από το 25% είχε βιώσει κατάθλιψη.

Στην Ισπανία, που επέβαλε ένα από τα αυστηρότερα lockdown του πλανήτη πέρσι την άνοιξη, οι επιπτώσεις ήταν βαρύτερες -ιδιαιτέρως για τα κορίτσια, που είχαν μεγαλύτερες πιθανότητες να βιώνουν στρες, άγχος και κατάθλιψη, σύμφωνα με μελέτη που πραγματοποίησε το Πανεπιστήμιο της Βαλένθια σε δείγμα 523 ατόμων.

Η Κοστάνθε Σεπς, μια από τις συγγραφείς της μελέτης, ανέφερε: «Ανέπτυσσαν την αυτονομία και τον χώρο τους και στη διάρκεια του lockdown έχασαν ό,τι είχαν μόλις αρχίσει να βιώνουν».

«Έτσι, κατέληξαν σε μια διαδικασία πένθους», καταλήγει.

Ψάχνοντας για τις κατάλληλες λύσεις

Η κατάσταση είναι τόσο δύσκολη, που μαθητές και ακτιβιστές για την ψυχική υγεία έχουν ζητήσει από τις αρχές τη χαλάρωση ορισμένων μέτρων, καλώντας μεταξύ άλλων και σε άνοιγμα των σχολείων και των πανεπιστημίων, παρά το γεγονός ότι οι ειδικοί φοβούνται ότι η πρόωρη χαλάρωση των περιορισμών θα επιδεινώσει την εξάπλωση των νέων μεταλλάξεων.

«Η οικοδόμηση κοινωνικών σχέσεων βρίσκεται στο κέντρο των ζωών μας και τώρα έχει χαθεί», επισημαίνει στους Times η 19χρονη Αϊντί Σουπόλτ, που παρότρυνε μέσα από μια ανοιχτή επιστολή τον πρόεδρο της Γαλλίας, Εμανουέλ Μακρόν να ανοίξει τα πανεπιστήμια. Η επιστολή της σύντομα έγινε viral.

Από αυτό το μήνα, οι γάλλοι φοιτητές θα επιστρέψουν στα πανεπιστήμια για μια ημέρα ανά εβδομάδα. Επιπλέον, έχουν πρόσβαση σε δωρεάν συνεδρίες με ειδικούς ψυχικής υγείας.

Στη Βρετανία, όπου οργανισμοί και ειδικοί ψυχικής υγείας ασκούν πιέσεις στην κυβέρνηση να χρηματοδοτήσει τις προσπάθειες αντιμετώπισης του προβλήματος στα σχολεία, οι αρχές έχουν δηλώσει ότι επεξεργάζονται το ενδεχόμενο της ένταξης προγραμμάτων ψυχικής υποστήριξης στο πλαίσιο του σχεδίου άρσης των περιορισμών. Στην Ολλανδία, η κεντρική κυβέρνηση πιέζει τις τοπικές αρχές να επενδύσουν περισσότερο στην ψυχική υγεία των νέων.

Η Δρ. Σίλβια Σνάιντερ, ψυχολόγος για παιδιά και εφήβους στο Μπόχουμ της Γερμανίας, σημειώνει ότι οι κυβερνήσεις θα πρέπει να βεβαιώνονται ότι τα μηνύματά τους στην τηλεόραση και τα κοινωνικά δίκτυα είναι ξεκάθαρα.

«Θα πρέπει να προσφέρουμε πολύ απλές και προσβάσιμες πληροφορίες για να τους κάνουμε να αισθανθούν ότι δεν είναι μόνοι τους απέναντι σε αυτή την πρόκληση», τονίζει μιλώντας στους Times. «Και ότι υπάρχουν πράγματα που μπορούν να τους βοηθήσουν».

Για να καταπολεμήσουν τα συμπτώματα άγχους και κατάθλιψης, ορισμένοι ψυχολόγοι όπως ο Κίλενταλ στο Λονδίνο, συμβουλεύουν τους πελάτες τους να βγαίνουν από το σπίτι όσο περισσότερο μπορούν -ακόμη και αν πρέπει να παραβιάσουν τα μέτρα για να το κάνουν.

Υπάρχουν, ωστόσο, και ορισμένοι νέοι που διακρίνουν μια θετική πλευρά: «Τουλάχιστον η πανδημία μας έδωσε τον χρόνο να είμαστε λυπημένοι», υποστηρίζει η Λασώ. «Δεν είμαστε υποχρεωμένοι να δείχνουμε διαρκώς δυνατοί».

Headlines