Ο άνισος πλανήτης

Την ώρα που οι πλούσιες χώρες έχουν μπει σε έναν αγώνα δρόμου για τον εμβολιασμό όσο το δυνατόν μεγαλύτερου μέρους των ευπαθών ομάδων τους και κρίσιμων επαγγελμάτων αρχικά, του γενικού πληθυσμού αργότερα, σε αρκετές φτωχές χώρες ακόμη περιμένουν τα μεγάλα πακέτα εμβολίων μέσα από τη σχετική πρωτοβουλία των Ηνωμένων Εθνών. Την ίδια στιγμή η διαρκής εμφάνιση μεταλλάξεων του ιού, φαινόμενο συμβατό με μια τέτοια πανδημία, συνεπάγεται ότι το τέλος της πανδημίας δεν μπορεί παρά να είναι μια παγκόσμια προσπάθεια, γιατί διαφορετικά η αναπόφευκτη εκ νέου αύξηση των διεθνών μετακινήσεων θα σημαίνει και νέα διασπορά.

Η αντίφαση δεν αποτυπώνει μόνο την πραγματική δυσκολία που έχει μια στρατηγική ριζικού περιορισμού και εξάλειψης του ιού. Αποτυπώνει και την πολύ μεγάλη αλληλεξάρτηση που υπάρχει στον πλανήτη. Βέβαια, την ίδια ώρα αναδεικνύονται και οι τραγικές επιπτώσεις της υπαρκτής ανισότητας ως προς την κατανομή του πλούτου και των τεχνολογικών δυνατοτήτων παγκοσμίως, ανισότητες που η απελευθέρωση των αγορών δεν έχει μπορέσει πραγματικά να εξαλείψει.

Αλλωστε, είναι ακριβώς οι όροι ένταξης των φτωχότερων χωρών στο διεθνές περιβάλλον που επιτείνουν αυτή την ανισότητα, διαμορφώνοντας τελικά συνθήκη πολλαπλής εκμετάλλευσής τους, παρά το τυπικό τέλος της αποικιοκρατίας εδώ και καιρό. Θα μπορούσε κανείς να πει ότι ο «εμβολιαστικός εθνικισμός» των πλουσίων χωρών δεν είναι παρά προέκταση του πραγματικού «οικονομικού εθνικισμού» τους, που παρουσιάστηκε υπό τον ευφημισμό της «παγκοσμιοποίησης». Μόνο που αυτή τη στιγμή αποδεικνύεται και πόσο κοντόθωρος είναι.

Και δεν είναι μόνο η πανδημία που το καταδεικνύει. Η επικείμενη κλιματική καταστροφή είναι σε πολύ μεγάλο βαθμό αποτέλεσμα των οικονομικών πρακτικών και της ενεργειακής κατανάλωσης των αναπτυγμένων χωρών, που καλούνται όχι μόνο να περιορίσουν το δικό τους περιβαλλοντικό αποτύπωμα, αλλά και να συνεισφέρουν καθοριστικά στη βιώσιμη ανάπτυξη των αναπτυσσόμενων χωρών, αρκετές από τις οποίες ούτως ή άλλως θα υποστούν τις επιπτώσεις φαινομένων όπως η αύξηση της στάθμης των θαλασσών ή η ερημοποίηση.