40 χρόνια συμμετοχής στην ΕΕ… (μια προσωπική μαρτυρία)

Συμπληρώνονται φέτος σαράντα χρόνια από την ένταξη της Ελλάδας στην τότε Ευρωπαϊκή Κοινότητα, Ευρωπαϊκή Ενωση σήμερα (1981) και είκοσι από την προσχώρηση στην Οικονομική και Νομισματική Ενωση (ΟΝΕ, 2001). Το δεύτερο επίτευγμα ολοκλήρωσε το πρώτο. Και τα δύο οφείλονται σε τολμηρές αποφάσεις δύο μεγάλων ηγετών της Μεταπολίτευσης, του Κ. Καραμανλή και του Κ. Σημίτη. Σήμερα ελάχιστοι πλέον αμφισβητούν τη σημασία της συμμετοχής της χώρας σε ΕΕ και ΟΝΕ. Παρά τα λάθη και τις παραλείψεις, η Ελλάδα ωφελήθηκε αποφασιστικά σε οικονομικό και πολιτικό επίπεδο από τη συμμετοχή της. Πρώτα και κύρια η Ελλάδα διασφαλίζει την κυριαρχία και ανεξαρτησία της χωρίς εξαρτήσεις, φινλανδοποιήσεις κ.λπ. Ετσι είναι σχεδόν αδιανόητο να σκεφθεί σήμερα κάποιος τη χώρα έξω από την ΕΕ.

Είμαι ένας από τους λίγους πλέον εν ζωή που συμμετείχαν στις διαπραγματεύσεις ένταξης της χώρας στην Κοινότητα. Οι μεγάλοι πρωταγωνιστές της ένταξης έχουν φύγει. Θα ήθελα επομένως να γράψω εδώ για ορισμένες στιγμές και πρόσωπα που έπαιξαν καθοριστικό ρόλο για την ένταξη και την εδραίωση της παρουσίας της χώρας στην ΕΟΚ, ιδιαίτερα στα πρώτα δύσκολα χρόνια, πρόσωπα που δεν είναι ίσως ευρύτερα γνωστά.

Και πρώτα απ’ όλα για τον αείμνηστο πρέσβη Β. Θεοδωρόπουλο, γενικό γραμματέα του ΥΠΕΞ και πρόεδρο της επιτροπής διαπραγματεύσεων, κεντρικό διαπραγματευτή με τις Βρυξέλλες. Εάν το συμφωνικό έργο «ένταξη της Ελλάδας» το έγραψε ο Κ. Καραμανλής, η αριστουργηματική του εκτέλεση έγινε από τον Β. Θεοδωρόπουλο σε μια διαπραγμάτευση που υπό την καθοδήγησή του διήρκεσε μόλις 36 μήνες, η συντομότερη ενταξιακή διαπραγμάτευση που έγινε ποτέ! Τον Β. Θεοδωρόπουλο στο ΥΠΕΞ συνεπικουρούσαν τότε στη διαπραγμάτευση ο επίσης αποθανών πρέσβης Ντίνος Λυμπερόπουλος και ο γράφων. Ο Ντ. Λυμπερόπουλος κατανοούσε σε βάθος την Ευρώπη και έπαιξε σημαντικό ρόλο για την προώθηση της ένταξης (αργότερα χρημάτισε και μόνιμος αντιπρόσωπος της Ελλάδας στην Ενωση). Στο ΥΠΕΞ δηλαδή η ομάδα για την ενταξιακή διαπραγμάτευση αποτελείτο μόνο από τρία άτομα. Καθώς η κεντρική επιτροπή διαπραγματεύσεων έδρευε στο τότε υπουργείο Συντονισμού υπό τον υπουργό Γ. Κοντογεώργη, τον γενικό διευθυντή Γ. Ανδρεόπουλο και γραμματέα τον Γ. Τερζή. Στις Βρυξέλλες το κύριο βάρος έφερε ο πρέσβης Στ. Σταθάτος, ικανότατος διπλωμάτης.

Ελάχιστους μήνες μετά την επίσημη ένταξη (1-1-1981) ήρθε στην εξουσία το ΠΑΣΟΚ (Οκτώβριος 1981), το οποίο, ως γνωστόν, είχε ως προεκλογικά διακηρυγμένο στόχο τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος για την… έξοδο της χώρας από την «ΕΟΚ των μονοπωλίων». Η πρώτη εμφάνιση της κυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ στην ΕΟΚ έγινε στο Συμβούλιο Γενικών Υποθέσεων στις 26 Οκτωβρίου 1981 στο Λουξεμβούργο. Την ελληνική αντιπροσωπεία αποτελούσαν ο τότε υφυπουργός Εξωτερικών Ασ. Φωτήλας, ο πρέσβης Κ. Ζέππος, ο Σπ. Χαρίτος και ο γράφων. Στο Λουξεμβούργο, εκτός από τον μόνιμο αντιπρόσωπο, πρέσβη Μάρκο Οικονομίδη, συναντήσαμε και τον έλληνα συνεργάτη στη Σοσιαλιστική Ομάδα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για ενημέρωση και οδηγίες. Και οι οδηγίες ήταν η προβολή γενικά σκληρής… σοσιαλιστικής γραμμής απέναντι στην ΕΟΚ (όχι αύξηση του προϋπολογισμού κ.λπ.)!

Ο Οικονομίδης λιποθύμησε! Το όνομα του συνεργάτη; Πέτρος Κωστόπουλος. Τα πράγματα άλλαξαν ριζικά όταν λίγες μέρες μετά ανέλαβε ως υφυπουργός για ευρωπαϊκά θέματα ο Γρ. Βάρφης με κύριο συνεργάτη τον καθηγητή Αχ. Μητσό και ως βασικός σύμβουλος ΥΠΕΞ για ευρωπαϊκά θέματα (αργότερα ειδικός γραμματέας) ο Γιάννος Κρανιδιώτης. Η εκτίμησή μου είναι ότι σ’ αυτή την πρώτη δύσκολη φάση της διακυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ, όπου εκρίνετο η παραμονή ή μη της χώρας στην Ενωση, το τρίο Βάρφης, Μητσός, Κρανιδιώτης διαδραμάτισε καθοριστικό ρόλο για την αλλαγή της στάσης του ΠΑΣΟΚ (με τη βοήθεια του οικονομικού συμβούλου του πρωθυπουργού Ανδρέα Παπανδρέου, Γιάννη Παπανικολάου, και κάπως αργότερα του Γιάννου Παπαντωνίου – ο τελευταίος θα παίξει βέβαια αργότερα ως υπουργός Οικονομικών καθοριστικό ρόλο για την ένταξη στην ΟΝΕ). Ωστόσο ο κορυφαίος πολιτικός ρόλος για την εδραίωση της χώρας στην ΕΟΚ στη δύσκολη δεκαετία του 1980 της διακυβέρνησης της χώρας από το ΠΑΣΟΚ ανήκει σε δύο πρωτίστως πρόσωπα: τον Κ. Σημίτη και τον Θ. Πάγκαλο. Η συμβολή τους, ιστορικής σημασίας…

Ο ομ. καθηγητής Π.Κ. Ιωακειμίδης είναι πρώην πρεσβευτής – σύμβουλος του ΥΠΕΞ και μέλος της συμβουλευτικής επιτροπής του ΕΛΙΑΜΕΠ. Από τις εκδόσεις Θεμέλιο κυκλοφορεί το νέο του βιβλίο «Επιτεύγματα και Στρατηγικά Λάθη της Εξωτερικής Πολιτικής της Μεταπολίτευσης»