Το τέλος του πολιτισμού

Σαράντα οκτώ ώρες χωρίς ηλεκτρικό ρεύμα και αποκλεισμένος από τα χιόνια ήταν, για μένα, το τέλος του πολιτισμού και η επιστροφή στο σπήλαιο.

Το σπίτι στ’ αλήθεια έμοιαζε με σπήλαιο. Ανοιγες την πόρτα και έξω έβλεπες το χιόνι να φτάνει σχεδόν μέχρι το γόνατο. Πού να βγεις και να καταστρέψεις το παντελόνι σου; Πίσω, το διαμέρισμα, ένας κατασκότεινος χώρος: τα πατζούρια να μην ανοίγουν χωρίς ηλεκτρικό, το αίθριο να έχει καλυφθεί από το χιόνι, μόνο από το τζάκι που καίει στο βάθος να έρχεται ένα ασθενικό φως. Κανονικό σπήλαιο. Αλλά και πάλι όχι εντελώς. Γιατί πρότεινα στους δικούς μου να φορέσουμε τα δερμάτινά μας και να ψήσουμε κανένα κοψίδι στο τζάκι, για να κάνουμε πιο ρεαλιστική την εμπειρία του σπηλαίου, αλλά εισέπραξα την κατακραυγή τους – δυστυχώς και του σκύλου μου…

Ευτυχώς οι δύο μέρες είναι ανεκτό διάστημα, για να μη σε πιάσει η πραγματική απελπισία, αρκετό όμως για να συνειδητοποιήσεις πόσο εύθραυστη είναι η προστασία που παρέχει ο πολιτισμός μας, χωρίς την οποία δυσκολευόμαστε να φαντασθούμε τη ζωή μας. Ολα εκείνα που θεωρείς δεδομένα για την πολύτιμη αυτάρκειά σου, χάρη στα οποία νομίζεις ότι δεν έχεις ανάγκη κανέναν, παύουν να υπάρχουν. Δεν μπορείς να διαβάσεις, να ακούσεις μουσική, να παρακολουθήσεις τον κόσμο, να επικοινωνήσεις. Ξυπνάς και ανακαλύπτεις ότι έχεις τεθεί σε απομόνωση.

Μόνο το σταθερό τηλέφωνο λειτουργεί και σου είναι άχρηστο, γιατί όλοι οι αριθμοί είναι περασμένοι στο κινητό σου, που είναι χωρίς μπαταρία. Δεν χτυπάει ούτε από εταιρείες κινητής τηλεφωνίας που διαφημίζουν τα προγράμματά τους. Μπορείς όμως να κοιτάς τη φωτιά, μασουλώντας φρυγανιές και να σκέφτεσαι, θεωρητικά, πόσος χρόνος θα σου χρειαστεί για να μασήσεις υπομονετικά ένα άβραστο μακαρόνι. Μπορείς, επίσης, να ανατρέχεις στις σελίδες της Ιστορίας για θέματα που ψυχαγωγούν και εμψυχώνουν συγχρόνως, ας πούμε η πολιορκία του Λένινγκραντ. Τι κρίμα να μη μπορείς να ακούσεις και την 7η του Σοστακόβιτς!

Παρατηρώ τον αυτοσχέδιο καταψύκτη μας, αφού ο ηλεκτρικός είναι εκτός λειτουργίας. Ολα τα τρόφιμα επιμελώς πακεταρισμένα σε σακούλες, τοποθετημένες με τάξη στον κήπο και σκεπασμένες από το χιόνι. Οταν ο καταψύκτης παραδίδει τον ρόλο του στα στοιχεία της φύσης, ο πολιτισμός έχει γυρίσει ανάποδα. Το ακόμη χειρότερο είναι τη νύχτα με το κρύο, όταν το ίδιο κρεβάτι το μοιράζονται τρεις άνθρωποι και ένα σκύλος – πιο σωστά, ένας σκύλος και τρεις άνθρωποι, διότι ο σκύλος βολεύεται πρώτος και οι υπόλοιποι προσαρμόζονται. Αυτό είναι πια το τέλος του πολιτισμού…

Στην αρχή ο κορωνοϊός, έπειτα «η χιών που έγινε σινδών» (την οποία ο δάσκαλος Νίκος Ξυδάκης είδε, με τα μάτια του λυρικού της Αριστεράς, να πέφτει στο Καρά Τεπέ…), ήταν αρκετά για να καταλάβω πόσο αθεράπευτα πολιτικό ζώον είναι ο άνθρωπος. Δεν υπάρχει ζωή έξω από την πόλι, δηλαδή έξω από τον πολιτισμό. Καταλαβαίνω τους Ρωμαίους, ιδίως εκείνους ενός επιπέδου, που προτιμούσαν να αποχαιρετούν τον μάταιο αλλά υπέροχο κόσμο από το μπάνιο τους, περιτριγυρισμένοι από τους δούλους τους, τους παπύρους τους και τα άλλα αγαπημένα τους πράγματα, παρά να αντιμετωπίσουν ένα τέλος ανάξιο για πολιτισμένους ανθρώπους. Ακόμη και ο μισάνθρωπος, εν τέλει, έχει ανάγκη την κοινωνία για να προσδιορισθεί ως τέτοιος.

Ο κορωνοϊός είναι αόρατος, αλλά οι περιορισμοί στους οποίους μας υποχρεώνει δεν διαφέρουν στην ουσία τους από εκείνους που σου επιβάλλει το χιόνι. Ασφαλώς είναι ανετότερες οι συνθήκες κράτησης: έχεις Ιντερνετ, φως, θέρμανση, επικοινωνίες, όλα τα καλά της ζωής στον 21ο αιώνα. Είναι όμως και δυσκολότερες, από μια άλλη πλευρά, διότι το χιόνι έχει υπόσταση ορατή, δεν ξεχνάς ποτέ ότι υπάρχει, ενώ τον κορωνοϊό δεν τον βλέπεις. Το χιόνι σε φυλακίζει, ενώ ο κορωνοϊός σε υποχρεώνει να φυλακιστείς μόνος σου και δεν είναι καθόλου εύκολο να γίνεις ο δεσμώτης του εαυτού σου. Είναι όμως απαραίτητο αν δεν μπορείς να φαντασθείς τη ζωή σου εκτός πολιτισμού…