Οι δήμοι θα εισπράττουν φόρους

Σχέδιο αυτόματης μεταφοράς πόρων, όπως είναι ο σημερινός ΕΝΦΙΑ, από τα κεντρικά στα τοπικά «ταμεία», παράλληλα με τη μετακίνηση αρμοδιοτήτων σε δήμους και περιφέρειες, έχει επί τάπητος η κυβέρνηση με διατυπωμένη ήδη την πολιτική βούληση για ενίσχυση της αυτονομίας των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Η βασική στόχευση για ανάληψη από τους ΟΤΑ έως και του 80% των αρμοδιοτήτων που σήμερα βαραίνουν συνολικά τις πλάτες του κράτους συνοδεύεται από το πρότζεκτ «αποκέντρωση» και στους πόρους ή αλλιώς «σταθεροί πόροι» υπέρ της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, στην κατεύθυνση να προγραμματίζουν και να χρηματοδοτούν έγκαιρα τα έργα τους.

Στην κυβέρνηση γράφουν και σβήνουν εναλλακτικές επιλογές για τέτοιου είδους νέα ανταποδοτικά «τέλη», σκανάροντας τους φορολογικούς κωδικούς και κρατώντας στο τραπέζι, σύμφωνα με πληροφορίες, και τη σταδιακή μεταφορά του ΕΝΦΙΑ σε τοπικό επίπεδο. Ο σχεδιασμός είναι σε πλήρη εξέλιξη και μπορεί αρμόδιες πηγές να τονίζουν πως δεν αποτελεί κλειδωμένη ρύθμιση του «επόμενου μήνα» αφού εξετάζονται κρίσιμες λεπτομέρειες, ωστόσο επιβεβαιώνουν ότι γίνεται επεξεργασία κάθε πιθανού χρηματοδοτικού εργαλείου που θα υπηρετούσε χωρίς κωλύματα (συνταγματικότητας, ενστάσεων κ.ο.κ.) τον διακηρυγμένο στόχο του Μαξίμου για μετατροπή της Τοπικής Αυτοδιοίκησης σε κεντρικό πυλώνα ανάπτυξης.

Αρμοδιότητες

Η  μεταρρύθμιση της πολυεπίπεδης διακυβέρνησης για την «αποκρυστάλλωση των αρμοδιοτήτων σε όλα τα επίπεδα κρατικής λειτουργίας», σύμφωνα με τη χθεσινή προαναγγελία του Κυριάκου Μητσοτάκη, δρομολογείται για τις αρχές του δεύτερου εξαμήνου του έτους. Ωστόσο πληροφορημένες πηγές εκτιμούν ως πιθανή είτε την επίσπευση του νομοσχεδίου είτε ακόμα και να «σπάσει» αυτή η νέα φάση του επιτελικού κράτους ώστε να προωθηθούν πιο γρήγορα τα – θεωρητικά – πιο «ώριμα» κομμάτια της με φόντο και όσα ανέδειξε η «Μήδεια». Πάντως στον φετινό «μπλε φάκελο» με τους στόχους του υπουργείου Εσωτερικών αποτυπώνονται ρητά «η λογοδοσία, η διαφάνεια και η αυτοτέλεια» των ΟΤΑ μέσα και από αναθεώρηση του τρόπου υπολογισμού των κεντρικών αυτοτελών πόρων με πιο αντικειμενικά κριτήρια.

Λογοδοσία

«Δήμαρχοι και περιφερειάρχες πρέπει να είναι πιο ευέλικτοι με ίδιους πόρους» ξεκαθαρίζουν ενημερωμένες πηγές, με το σκεπτικό οι ΟΤΑ να αξιοποιούν τα κεφάλαια προς όφελος των δημοτών τους, χωρίς να περιμένουν την κεντρική διοίκηση, αλλά επιφορτιζόμενοι μοιραία με ευθύνες και λογοδοσία. Εξού και η συζήτηση είναι λεπτομερής για το ποιοι  φόροι μπορούν να  κλειδώσουν τελικά… υπέρ δήμων και σε ποιο εύρος, καθώς και για το πώς θα στηθεί ο μηχανισμός διανομής τους, την ώρα που ελέγχονται προφανώς τα δημοσιονομικά δεδομένα και οι συνολικές αντοχές με τη χώρα ακόμα στον εφιάλτη της πανδημικής κρίσης.

Ηδη έχει εξεταστεί η δυνατότητα να προσαρμοστούν στα ελληνικά δεδομένα κάποια μοντέλα του εξωτερικού, όπως ενδεικτικά η νομοθεσία σε σκανδιναβικές χώρες (Δανία, Σουηδία), ενώ ειδικά για την πιθανή παραχώρηση του ΕΝΦΙΑ, το σχετικό πλάνο Μητσοτάκη είχε πρωτοέρθει στο προσκήνιο τον Σεπτέμβριο του 2018: ένας «αναδιανεμητικός μηχανισμός» απέναντι στον κίνδυνο δημιουργίας «πλούσιων» και «φτωχών» δήμων και καθορισμός συγκεκριμένου εύρους στα περιθώρια αύξησης ή μείωσης του ύψους του φόρου.

Προτάσεις

Εκτοτε τα εναλλακτικά σενάρια μένουν πίσω από τις κλειστές πόρτες των συσκέψεων, με δεδομένο ωστόσο ότι στα πρωθυπουργικά χέρια βρίσκονται πλέον και ελληνικές τεχνοκρατικές προτάσεις που λειτουργούν ως επιπλέον συμβουλευτικά εργαλεία, χωρίς να υιοθετούνται απαραίτητα, ούτε απευθείας ούτε εξ ολοκλήρου. Για παράδειγμα το έργο τους έχουν  ολοκληρώσει τόσο η 11μελής επιστημονική ομάδα που είχε επιστρατευθεί στο υπουργείο Εσωτερικών (η επιτροπή Ξενοφώντα Κοντιάδη) όσο και η επιτροπή υπό τον νομπελίστα Χριστόφορο Πισσαρίδη για το σχέδιο ανάπτυξης της οικονομίας.

Στην έκθεση των τελευταίων, που καταγράφουν χαμηλές δαπάνες της Τοπικής Αυτοδιοίκησης στην Ελλάδα (μόλις στο 2,8% του ΑΕΠ αντί του 14,6% στο σύνολο της ΕΕ), επισημαίνεται ενδεικτικά ότι «οι φόροι στην ακίνητη περιουσία πρέπει να εξορθολογιστούν, να ενοποιηθούν και να περάσουν σταδιακά σε τοπικό επίπεδο». Πιο πρόσφατα, στις αρχές του έτους, η ΔιαΝΕΟσις δημοσιοποίησε εκτενή μελέτη με «επιχειρησιακές» λεπτομέρειες για το εργαλείο της απόδοσης μέρους – αλλά σίγουρα όχι αυτούσιου – του ΕΝΦΙΑ στην Τοπική Αυτοδιοίκηση.