«Κρυφό μήνυμα» στην Κραυγή του Μουνκ βρήκαν ερευνητές

Συνώνυμός με την ανθρώπινη υπαρξιακή αγωνία, ο πίνακας του Έντβαρτν Μουνκ «Η Κραυγή» αποκτά τώρα μια νέα διάσταση καθώς ερευνητές υποστηρίζουν πως η μικροσκοπική σημείωση που βρίσκεται στην πάνω αριστερή γωνία του διάσημου έργου και μέχρι πρότινος αποδιδόταν σε βανδαλισμό, ανήκει τελικά στον ίδιο τον ζωγράφο.

Πρόκειται για μια πολύ μικρή σημείωση με μολύβι η οποία βρίσκεται στην πάνω αριστερή γωνία ενός εκ των τεσσάρων αντιγράφων της «Κραυγής» που φιλοτέχνησε ο ζωγράφος και η οποία γράφει: «Μόνο ένας τρελός θα μπορούσε να το έχει ζωγραφίσει».

Η σημείωση που έχει δημιουργήσει διαφωνίες στον χώρο της τέχνης και στο παρελθόν έχει αποδοθεί σε βανδαλισμό του πίνακα, τώρα αποδίδεται και πάλι στον ίδιο τον Μουνκ. Μια καινούργια ανάλυση ερευνητών του Εθνικού Μουσείου της Νορβηγίας αποκάλυψε πως η σημείωση ταιριάζει με τον γραφικό χαρακτήρα του διάσημου ζωγράφου.

Η Μάι Μπριτ Γκουλένγκ, ειδική ερευνήτρια της δουλειάς του Μουνκ και επιμελήτρια στο μουσείο, μελέτησε την σημείωση που ανακαλύφθηκε για πρώτη φορά το 1904 και σε συνεργασία με συναδέλφους της κατέληξε στο συμπέρασμα πως ανήκει τελικά στον καλλιτέχνη.

Σύμφωνα με την ίδια το σχόλιο αποκαλύπτει πολλά για την ψυχολογική κατάσταση του Μουνκ που πιστεύεται πως το πρόσθεσε στο έργο του το 1895 μετά μια συνάντηση στην οποία είχε ακούσει έναν φοιτητή ιατρικής να περιγράφει τη «Κραυγή» ως δουλειά κάπου ψυχικά διαταραγμένου προσώπου.

I got to see this painting in person in Vienna a few years ago. Such a great artist. Behind the creation of every iconic work of art is a human being, as this message proves. ❤️ https://t.co/hfX3VMB6ng

— Hilary Hahn (@violincase) February 22, 2021

«Το σχόλιο είναι ταυτόχρονα ειρωνικό αλλά και δείγμα της ευαισθησίας του» αναφέρει η ερευνήτρια, «Στην πραγματικότητα είχε πάρει το σχόλιο του φοιτητή πολύ σοβαρά και είχε πληγωθεί επειδή υπήρχε ιστορικό ψυχικής ασθένειας στην οικογένειά του».

Ο ζωγράφος είχε αναφερθεί στο περιστατικό του 1895 επανειλημμένα σε επιστολές του ενώ, όπως σημειώνει η ερευνήτρια, είχε «εμμονή» με το θέμα της ασθένειας καθώς είχε δει την αδελφή του να παθαίνει σε παιδική ηλικία από φυματίωση και την μητέρα του να υποκύπτει στην ίδια ασθένεια.

Η Γκουλένγκ θεωρεί πως το παρελθόν του ζωγράφου τον οδήγησε στο να γράψει την συγκεκριμένη σημείωση, μέσω της οποίας στέλνει ένα μήνυμα σε όσους ασκούν κριτική στο έργο του, μιλώντας παράλληλα και για όσα τον στοιχειώνουν.

«Ήταν ίσως μια πράξη ελέγχου. Κάποιοι γύρω του έλεγαν πως ήταν τρελός και με τον τρόπο αυτό ήταν σαν ο ίδιος να απαντάει: «Μπορώ να αστειευτώ γύρω από αυτό».

Η ερευνήτρια μαζί με την ομάδα της ανέλυσαν την σημείωση με την βοήθεια υπερύθρων συγκρίνοντάς τη με επιστολές του Μουνκ.

Η Κραυγή

Η «Κραυγή», ο πίνακάς του που έχει χαρακτηριστεί ως «το πιο αναγνωρίσιμο έργο τέχνης μετά τη «Μόνα Λίζα» απεικονίζει μια αγωνιούσα μορφή με φόντο ουρανό σε χρώμα κόκκινο του αίματος.

Ο ίδιος, σε μια σελίδα του ημερολογίου του περιγράφει την σύλληψη της σύνθεσης με ανατριχιαστικό τρόπο: «Περπατούσα σ’ ένα μονοπάτι με δυο φίλους – ο ήλιος έπεφτε – ξαφνικά ο ουρανός έγινε κόκκινος σαν αίμα – σταμάτησα, νιώθοντας εξαντλημένος, και στηρίχτηκα στο φράχτη – αίμα και γλώσσες φωτιάς πάνω από το μαύρο-μπλε φιόρδ και την πόλη – οι φίλοι μου προχώρησαν, κι εγώ έμεινα εκεί τρέμοντας από την αγωνία – κι ένιωσα ένα ατέλειωτο ουρλιαχτό να διαπερνά τη φύση.»

Αυτό που θα μπορούσε να θεωρηθεί ένα τυπικό απόγευμα στη Νορβηγία, μια χαλαρωτική βόλτα την ώρα του ηλιοβασιλέματος στο έργο του Μουνκ μετουσιώνεται στην απόλυτη έκφραση της ανθρώπινης υπαρξιακής αγωνίας. Οι αναφορές στο αίμα και τις βίαιες εικόνες φωτιάς σύμφωνα με ορισμένους ιστορικούς τέχνης σχετίζονται πιθανά με ένα σφαγείο που λειτουργούσε κοντά στο σημείο ενώ σε μικρή απόσγταση βρισκόταν και το ψυχιατρικό άσυλο όπου νοσηλευόταν η αδελφή του.

Ο ζωγράφος δημιούργησε αρκετές εκδοχές της «Κραυγής» με διάφορα μέσα. Το Μουσείο Μουνκ έχει στην κατοχή του μια από τις δύο ζωγραφικές εκδοχές, αυτήν του 1910, και ένα παστέλ. Η Εθνική Πινακοθήκη της Νορβηγίας έχει την άλλη ζωγραφική εκδοχή απ’ το 1893 ενώ μια τέταρτη εκδοχή, σε παστέλ, ανήκει στον Νορβηγό δισεκατομμυριούχο Πέττερ Όλσεν. Μια λιθογραφία της εικόνας δημιουργήθηκε από τον ίδιο το 1895.