Εκτουρκισμός : Πώς το μακρύ χέρι της Αγκυρας «σφιχταγκαλιάζει» την Αλβανία – Η αμηχανία της Ελλάδας

Γράφει ο Αλέκος Παπαδόπουλος, πρώην υπουργός

Βαθιά και διαρκής είναι η διείσδυση της Τουρκίας στην πολιτική, στην οικονομία και ειδικά στην κοινωνία της Αλβανίας κατά την τελευταία οκταετία της διακυβέρνησης της χώρας από τον κ. Εντι Ράμα.

Οι λόγοι που οδήγησαν τον αλβανό πρωθυπουργό να εντάξει τη χώρα του στο νεο-οθωμανικό άρμα της Αγκυρας αποτελεί αίνιγμα, αν θέλει να αναζητήσει κάποιος με κριτήρια πολιτικού ορθολογισμού και επιβίωσης μιας χώρας με περίπου 1,9 εκατ. κατοίκους σήμερα. Είναι δε και παράδοξο, διότι από την αρχή η Αλβανία, μετά την πτώση του κομμουνισμού, είχε σταθερό ευρωπαϊκό προσανατολισμό, ως μια σύγχρονη δυτική δημοκρατία.

Και εάν οι προσωπικές και πολιτικές σκοπιμότητες του κ. Ράμα δεν είναι με την πρώτη ματιά ανιχνεύσιμες, τα αποτελέσματα όμως είναι ορατά διά γυμνού οφθαλμού. Δεν θα ήταν καθόλου υπερβολή να θεωρηθεί σήμερα ότι η Αλβανία τείνει να γίνει η 82η νομαρχία της νεο-οθωμανικής Τουρκίας, της οποίας η επιρροή στα εσωτερικά της αλβανικής κοινωνίας τείνει να γίνει εφάμιλλη με εκείνη που είχε επί οθωμανικής εποχής για 400 χρόνια, όπως δυσάρεστα διαπιστώνουν δημοσίως διάφοροι διανοούμενοι της χώρας, καθώς και έμπειροι αλβανοί πολιτικοί.

Η μυστική συμφωνία

Η μυστική συμφωνία που είχε υπογραφεί το 1923 μεταξύ της κυβερνήσεως της Αλβανίας και της Μεγάλης Εθνοσυνέλευσης της Τουρκίας, η οποία για πρώτη φορά ήρθε στο φως της δημοσιότητας το 1992 με το βιβλίο «Οικουμενικός Ελληνισμός και Αλβανικός Εθνικισμός» του γράφοντος, δεν φιλοδοξούσε να είχε την επιτυχία που σημειώνεται σήμερα, ύστερα από 98 χρόνια.

Η συμφωνία αυτή έρχεται ιδιαίτερα με επίκαιρη ηχώ καθώς η διεύρυνση των σχέσεων Τουρκίας – Αλβανίας έχει σαφή αντίκτυπο στις ελληνο-αλβανικές σχέσεις, η πορεία των οποίων συμμετρικά επιδεινώνεται ή τείνει ουσιαστικά σε σχεδόν διακοπή.

Αποτελεί πολιτική ελαφρότητα η αντιμετώπιση της πρόσφατης επίσκεψης του πρωθυπουργού της Αλβανίας Εντι Ράμα και η φαραωνική υποδοχή του από τον κ. Ερντογάν, ως ζήτημα τρέχουσας μόνο οικονομικής πολιτικής και σχέσεων, όπως διαπίστωσε ο αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών. Δεν είναι προφανώς οικονομικού περιεχομένου τα σχετικά που υπογράφηκαν στην Αγκυρα και το γεγονός ότι δεν υφίσταται διαφάνεια και δημοσίευσή τους τα καθιστά ακόμη πιο επικίνδυνα.

Οι στόχοι και η πολιτική επιρροή

Πτυχές της ουσιαστικής νεο-οθωμανοποίησης της Αλβανίας:

– Ο στόχος της Τουρκίας είναι ευκρινής: Η οθωμανοποίηση του αλβανικού Ισλάμ σε όλη την επικράτεια της Αλβανίας αλλά και των υπόλοιπων αλβανόφωνων περιοχών της Βαλκανικής. Δίκτυο ιμάμηδων και τεμενών λειτουργούν υπό την άμεση επίβλεψη και οικονομική συνδρομή της Διεύθυνσης Θρησκευτικών παρά τω Προέδρω της Τουρκίας. Χιλιάδες οικογένειες αλβανών μουσουλμάνων δέχονται βοηθήματα που τις μετατρέπουν σε ομήρους και κατ’ επέκταση μετακινούμενο εκλογικό σώμα μέσω του οποίου ασκείται πολιτική επιρροή.

– Μετά την πτώση του κομμουνισμού και το άνοιγμα της Αλβανίας υπήρξε αρχικά η προσπάθεια διείσδυσης του αραβικού Ισλάμ, αλλά σχεδόν απέτυχε. Με τη διείσδυση της Τουρκίας καθιστούν τους Αλβανούς και κυρίως τους μουσουλμάνους και πάλι υπερήφανους και νοσταλγούς της κοινωνικής θέσης που κατείχαν επί οθωμανικού σουλτανάτου.

– Δεν είναι μόνο η κατασκευή του μεγάλου τεμένους στα Τίρανα αλλά και στην Πρίστινα. Με άμεσες κρατικές χορηγίες της Τουρκίας, μέσω της ιδιαίτερα δραστήριας υπηρεσίας διοχέτευσης της κρατικής βοήθειας ΤΙΚΑ, ανοικοδομούνται παλιά τεμένη στενά συνδεδεμένα με την ιστορία κατοχής του χώρου της Βαλκανικής από τους οθωμανούς Τούρκους. Μαζί και παράλληλα ξαναγράφεται η ιστορία με τρόπο που αντιστρέφει την έως σήμερα ισχύουσα αλβανική εκδοχή της. Εξάλλου οι τουρκικές κρατικές υπηρεσίες είχαν αναμειχθεί απροκάλυπτα και με όλα τα μέσα στην εκλογή του επικεφαλής της μουσουλμανικής κοινότητας. Το ότι με αμερικανική ανάμειξη αποφεύχθηκε η εκλογή του επιθυμητού της Αγκυρας δεν σημαίνει ότι απενεργοποιήθηκε η μεθόδευση για επανάληψη της προσπάθειας, δεδομένου ότι η πλειοψηφία των ιμάμηδων έχει τουρκική παιδεία.

– Δίκτυο μη κυβερνητικών οργανώσεων σε Τίρανα, Πρίστινα, Τέτοβο κ.α. διοχετεύουν προπαγάνδα και εκδίδουν βιβλία τα οποία αποτελούν μια εντελώς νέα για την Αλβανία και την περιοχή ιστορική οπτική. Πρόκειται για τη νεο-οθωμανική αντίληψη όπου η περίοδος της παλαιάς τουρκικής κατοχής έχει πάψει να αποτελεί τραγική εξέλιξη για τους λαούς της, ο εξισλαμισμός παρουσιάζεται ως οικειοθελής επιλογή των ανθρώπων και κυρίως ότι στα ύστερα χρόνια και στους Βαλκανικούς Πολέμους ασκήθηκε γενοκτονία από τους χριστιανούς εις βάρος των μουσουλμάνων.

– Τα νήματα για τον σκοπό αυτόν καθώς και οι πηγές χρηματοδότησης των ποικίλων συλλόγων, ερευνητών, κέντρων ιστορίας κ.ά. σε Αλβανία, Κόσοβο και σε πόλεις της Τουρκίας, που καταπιάνονται με την προβολή του θέματος, μας οδηγούν στις υπηρεσίες του υπουργείου Εξωτερικών και στις μυστικές υπηρεσίες της Τουρκίας.

Διείσδυση σε κρίσιμους τομείς

Ειδικότερα:

– Στον οικονομικό τομέα υφίσταται κανονική παράδοση των κερδοφόρων τομέων της εγχώριας οικονομίας σε τουρκικές επιχειρήσεις και δη του περιβάλλοντος Ερντογάν. Θα μπορούσε να υποθέσει κανείς βάσιμα ότι δεν γίνεται απλά ξέπλυμα χρήματος, αλλά ότι η διαδικασία οθωμανοποίησης της Αλβανίας και λοιπών αλβανικής καταγωγής πληθυσμών στη Βαλκανική είναι αυτοτροφοδοτούμενη. Πρόκειται για πόρους που εξασφαλίζονται από την αύξηση εισαγωγών της Αλβανίας από την Τουρκία λόγω κρατικής εύνοιας, παράδοσης σημαντικών έργων παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από ανανεώσιμες υδραυλικές πηγές, του τομέα ασφαλίσεων, του τραπεζικού τομέα, παραγωγής και κυρίως εμπορίας υδρογονανθράκων κ.ά.

– Η δεύτερη μεγαλύτερη τράπεζα στην Αλβανία είναι η BKT (Banka Kombetare Tregtare – Εθνική Εμπορική Τράπεζα), εξ ολοκλήρου τουρκική. Μέσω αυτής ελέγχει σημαντική μερίδα του τομέα ασφαλιστικών εταιρειών, όπου κυριαρχεί καθεστώς αδιαφάνειας για την κατανομή των μετοχών.

– Ιδιαίτερη παράμετρος αποτελεί η εντατικοποίηση της τουρκικής παρουσίας και εξάπλωσης στον Νότο. Εχει τον απόλυτο έλεγχο σε δύο υδροηλεκτρικά εργοστάσια στην περιοχή των Αγίων Σαράντα και στο φράγμα του Φίερι επί του Αώου. Επίσης αναπτύσσει δραστηριότητες που αφορούν την πολιτιστική κληρονομιά στο Αργυρόκαστρο, την ίδρυση Γενικού Προξενείου στην Αυλώνα κ.λπ.

– Στον τομέα των πετρελαίων έχει τον έλεγχο στο μοναδικό μεγάλο διυλιστήριο στο Μπαλς, καθώς και στον τομέα χονδρικής εισαγωγής και εμπορίας καυσίμων.

– Στον στρατιωτικό τομέα μέχρι πρότινος είχαν ναυτική βάση στο Πασά Λιμάνι στην Αυλώνα, που υποθετικά τώρα θα την υιοθετήσουν το ΝΑΤΟ και οι ΗΠΑ. Είχε εκδηλώσει επίσης ενδιαφέρον για στρατιωτικό αεροδρόμιο στο Κουτσόβε, το οποίο ατονεί προς το παρόν λόγω νατοϊκής ανάμειξης και πάλι.

– Εκτός από το μεγάλο τζαμί χτίζουν και συντηρούν μέσω της ερντογανικής υπηρεσίας ΤΙΚΑ ιστορικά τεμένη σε Βεράτι, Ελμπασάν, Κορυτσά, Αργυρόκαστρο, Σκόδρα κ.α.

– Σχολεία: Το κρατικό εκπαιδευτικό ίδρυμα του Ερντογάν MAARIF αγόρασε έτοιμο το New York College στα Τίρανα. Το επεκτείνει όχι μόνο σε πανεπιστημιακού επιπέδου σπουδές, αλλά και προς τα κάτω: νηπιαγωγεία, δημοτικά, γυμνάσια, λύκεια. Αναλόγως σε Ελμπασάν και Σκόδρα προς το παρόν.

– Μεντρεσέδες (λύκεια με οικοτροφεία και μάλιστα και για κορίτσια) σε Τίρανα, Σκόδρα, Καβάγια, Ελμπασάν και Κορυτσά. Εκατοντάδες νέοι, λόγω προσφοράς στη δωρεάν φιλοξενία, ακόμη και από χριστιανικές οικογένειες της υπαίθρου, τα επιλέγουν. Το Πανεπιστήμιο Hena e Plote (Γεμάτη Σελήνη) τυπικά ανήκει στην αλβανική μουσουλμανική κοινότητα, ουσιαστικά όμως είναι υπό τουρκική διαχείριση.

– Στον τομέα υγείας, εκτός από το μεγάλο νοσοκομείο που χτίζει τώρα η Τουρκία στο Φίερι, είναι ιδιοκτήτρια του δικτύου ιδιωτικών κλινικών American Hospital, όπου το «αμερικανικό» είναι παραπλανητικό. Μέσω αυτού οι ασθενείς διοχετεύονται έναντι υψηλών νοσηλίων σε νοσοκομεία της Κωνσταντινούπολης και Σμύρνης. Στον όμιλο ανήκει επίσης και το τηλεοπτικό κανάλι Abc Νews.

– Η Τουρκία έχει επίσης τον απόλυτο έλεγχο στο μεγάλο χαλυβουργείο στο Ελμπασάν μέσω της συνδεδεμένης με το τουρκικό καθεστώς εταιρείας KURUM, η οποία ελέγχει επίσης και τα υδροηλεκτρικά εργοστάσια στους Αγίους Σαράντα.

– Η μοναδική εταιρεία αερομεταφορών της Αλβανίας Air Albania δεν είναι παρά παράρτημα της Turkish Airlines λόγω της δωρεάς μεταχειρισμένων αεροπλάνων των τουρκικών στις αλβανικές αερογραμμές, της εκπαιδευτικής συνεργασίας τους και των οικονομικών διευκολύνσεων εν γένει.

– Το επίσημο κρατικό πρακτορείο Anadolu Agency έχει καθημερινή αλβανική εκδοχή πληροφόρησης και προπαγάνδας, καθώς και το τηλεοπτικό δίκτυο του καθεστώτος TRT.

– Η δημόσια διοίκηση σε κρίσιμους τομείς στελεχώνεται με αποφοίτους τουρκικών πανεπιστημίων. Οι επιστήμονες που αποφοιτούν από τη Δύση, και της Ελλάδας συμπεριλαμβανομένης, δεν επιστρέφουν στην Αλβανία, διότι οι δυνατότητες επαγγελματικής τους εξέλιξης και η διαφορά νοοτροπίας είναι τεράστιες. Το αντίθετο συμβαίνει με όσους έχουν αποφοιτήσει από πανεπιστήμια της Τουρκίας και της «βόρειας» κατεχόμενης Κύπρου.

– Το βασικό όμως είναι η διείσδυση στις Ενοπλες Δυνάμεις και στις υπηρεσίες ασφαλείας σε όλο τους το φάσμα. Οι υψηλόβαθμοι αξιωματικοί του Στρατού και της Αστυνομίας καθώς και του κρίσιμου τομέα της Αντιτρομοκρατικής είναι απόφοιτοι τουρκικών σχολών.

– Το μεσοπρόθεσμο πρόγραμμα στον αμυντικό τομέα δεν προβλέπει απλά έξοδα προμήθειας υλικού, που είναι το πιο οφθαλμοφανές. Το βασικό είναι τα έξοδα κατάρτισης και διαρκούς μετεκπαίδευσης του στελεχικού δυναμικού των Ενόπλων Δυνάμεων. Δεν είναι υπερβολικό και ούτε σχήμα λόγου ότι η Τουρκία δεν έχει ανάγκη για δικές της στρατιωτικές βάσεις και υποδομές, καθώς με τον τρόπο αυτόν της υιοθεσίας του συνόλου των αλβανικών Ενόπλων Δυνάμεων έχει δημιουργήσει παράρτημα των στρατευμάτων της στην Αδριατική.

– Τεράστιος μηχανισμός προπαγάνδας και διοχέτευσης αντιλήψεων του δόγματος της νεο-οθωμανικής Τουρκίας συντηρείται στην αλβανική γλώσσα στην Αλβανία και στις υπόλοιπες περιοχές της Βαλκανικής. Ειδικά εάν εστιάσει κανείς στη δημόσια συζήτηση περί των ζητημάτων των θαλασσίων ζωνών και οριοθετήσεων, διαπιστώνει εύκολα ότι στην Αλβανία έχει υιοθετηθεί πλήρως η τουρκική οπτική γωνία και ας είναι αντίθετη με τις αρχές του διεθνούς δικαίου και τη Σύμβαση UNCLOS, στην οποία η Αλβανία είναι μέλος.

– Με αφορμή τις διώξεις στελεχών του δικτύου της FETO του ιμάμη Φετουλάχ Γκιουλέν, η ΜΙΤ έχει φυσική παρουσία σε Αλβανία, Κόσοβο και Σκόπια. Οργανώνει επιχειρήσεις σύλληψης και απέλασης σαν να πρόκειται για τουρκική επικράτεια.

– Εξίσου στρατηγικούς στόχους έχει και η συμφωνία στον τομέα της παιδείας. Πρόκειται ακριβώς για την εμπέδωση της αίσθησης ότι η Τουρκία ήρθε για να μείνει στα παράλια της Αδριατικής. Από το 1996 ήδη στα Τίρανα και σε άλλες πόλεις λειτουργούν τουρκικά εκπαιδευτικά ιδρύματα. Επίσης τόσο στην Αλβανία όσο και στα Σκόπια και Κόσοβο, μέσω του τουρκικού κρατικού εκπαιδευτικού φορέα MAARIF, ο Ερντογάν συγκροτεί δικό του εκπαιδευτικό σύστημα. Με βάση την προαναφερόμενη συμφωνία υπάρχει πρόνοια ώστε η τουρκική γλώσσα, η ιστορία και τα στοιχεία πολιτισμού να συμπεριληφθούν ακόμη και στην υποχρεωτική παιδεία και στα λύκεια του αλβανικού δημόσιου συστήματος, με ό,τι αυτό συνεπάγεται.

Η αμηχανία της Ελλάδας

Βεβαίως υπάρχουν και άλλες πολλές ακόμα, άγνωστες αλλά και επιλήψιμες, πτυχές εξάρτησης της Αλβανίας από την Τουρκία. Η Ελλάδα δικαίως έχει εστιάσει στο Αιγαίο και στον εξ Ανατολών κίνδυνο. Ωστόσο δεν μπορεί να μένει απλός παρατηρητής για τα συμβαίνοντα στα βόρεια σύνορά της, συνδιαλεγόμενη χωρίς ουσία με τον κ. Ράμα. Δείχνει μάλιστα αμήχανη, σαν να μη διαθέτει μέσα αντιστάθμισης των εξελίξεων, αιφνιδιασμένη και μουδιασμένη να αντιδράσει.

Είναι εθελοτυφλία και αβάσιμος εφησυχασμός η προσφυγή της Ελλάδας μόνο στα εργαλεία που προσφέρει η δυναμική που δημιουργεί η ευρωπαϊκή ένταξη και προοπτική της περιοχής. Χρήσιμα μεν, ανεπαρκή δε. Χρειάζεται αντιμετώπιση σε διμερές επίπεδο και κυρίως αυτοπεποίθηση. Η αναδιοργάνωση της ελληνικής Ομογένειας στο εσωτερικό της Αλβανίας, η ουσιαστική προσέγγιση και ενεργοποίηση της διανόησης και της ιθύνουσας τάξης της Αλβανίας, που ανησυχεί για τον βαθύ και μακροπρόθεσμο εκτουρκισμό της κοινωνίας, πρέπει να αποτελέσουν άξονες πολιτικής. Περισσότερο απ’ όλα όμως μπορεί να αξιοποιηθεί με τρόπους διακριτικούς και προς όφελος της ίδιας της Αλβανίας η σπουδαία κοινότητα των αλβανών πολιτών που ζουν στην Ελλάδα και περισσότερο των νέων που γαλουχήθηκαν ήδη με ιδανικά ελευθερίας και αξιοπρέπειας στο ελληνικό γίγνεσθαι.

Αντί των δείπνων φιλοφρόνησης προς τον κ. Ράμα, που είναι ο βασικός υπεύθυνος για την παράδοση της Αλβανίας στην Τουρκία, που μεταφέρει στο εσωτερικό της το πλέον λανθασμένο μήνυμα, χρειάζεται να του διαβιβαστεί ένα άλλο καθαρό μήνυμα ότι η Ελλάδα γνωρίζει και προσέχει… Σε κάθε περίπτωση, δεν μπορεί να ερμηνεύεται ως αντάλλαγμα προς την Ελλάδα η δήλωση του αλβανού πρωθυπουργού για το κυριαρχικό δικαίωμα της Ελλάδας για επέκταση στο Ιόνιο των χωρικών υδάτων της. Δυστυχώς ο κ. Ράμα είναι κατ’ εξοχήν υπεύθυνος για τη βαλτοποίηση του πεδίου των ελληνο-αλβανικών σχέσεων.

Ο κ. Αλέκος Παπαδόπουλος είναι πρώην υπουργός.