«Το Χαμόγελο του Παιδιού» μιλά εδώ και 25 χρόνια για κακοποιήσεις ανηλίκων

Μια συγκλονιστική έρευνα παρουσίασε πρόσφατα «Το Χαμόγελο του Παιδιού», για την διεξαγωγή της οποίας, μια εργαζόμενη του, μπήκε σε δημοφιλή πλατφόρμα που χρησιμοποιούν χιλιάδες παιδιά παριστάνοντας πως είναι 16χρονη.

«Μπήκαμε σε γνωστή πλατφόρμα που μπαίνουν τα παιδιά και πραγματοποιούν βιντεοκλήσεις με τυχαίους χρήστες για να διαπιστώσουμε τους κινδύνους που μπορεί να αντιμετωπίσουν», αυτό αναφέρει η περιγραφή του βίντεο, που έχει αναρτήσει  «Το Χαμόγελο του Παιδιού» στα social media.

Η εργαζόμενη του «Χαμόγελου», λοιπόν, παρουσιάστηκε ως μια κοπέλα 16 ετών και τα όσα άκουσε και είδε από τις συνομιλίες στις οποίες συμμετείχε, είναι πραγματικά σοκαριστικά. Σημειώνεται πως η εικόνα και οι φωνές των συνομιλητών της έχουν αλλοιωθεί με τεχνική επεξεργασία.

Στην πρώτη συνομιλία της, η κοπέλα είπε απλά «γεια» για να πάρει την εξής απάντηση: «Πώς είσαι έτσι;».

«Τι εννοείς;» ρώτησε και ο συνομιλητής της απάντησε: «Πώς είναι έτσι η μούρη σου; Φύγε από ‘δω, δεν είναι γι’ αυτά τα μέρη. Βγες να μπει κάνας άλλος που αξίζει».

Η κοπέλα απαντά με τις απορίες που θα είχε ο καθένας, αλλά ο συνομιλητής της είναι ανένδοτος: «Έλα φύγε. Είσαι μπάζο, είσαι μπάζο. Έλα φύγε γιατί βαριέμαι να πατήσω και το κουμπί μαζί σου».

Έπειτα, επόμενος συνομιλητής ένας νεαρός που μετά το… κομπλιμέντο «ωραία ζακέτα», τη ρώτησε: «Θες να βγάλεις τη ζακέτα;».

«Γιατί να τη βγάλω;» απάντησε η κοπέλα κι εκείνος είπε: «Για να σε δω λίγο παραπάνω. Βγάλτην να βγάλουμε κάνα story. Έλα, δείξε κάτι παραπάνω. Θα σε βγάλουμε βίντεο, θα σε δουν όλοι».

Η κοπέλα ανέφερε ότι δεν θέλει και τότε… ακολούθησαν οι απειλές. «Σ’ έχω ήδη βίντεο, οπότε πρέπει να βγάλεις και κάτι παραπάνω. Ή θα βγάλεις κάτι παραπάνω, ή θα ανέβει το βίντεό σου στο Instagram! Αν βγάλεις κάτι παραπάνω, δε θα σε δει κανείς. Θα σε δω μόνο εγώ».

Η κοπέλα τελικά έβγαλε τη ζακέτα και φυσικά ο νεαρός ζήτησε… να βγουν κι άλλα, ενώ όταν εκείνη είπε πως θα κινηθεί νομικά, ο νεαρός δε μοιάζει να αγχώθηκε καθόλου.

Τα πράγματα έγιναν ακόμα πιο επικίνδυνα…

Στην συνέχεια, το βίντεο παίρνει ακόμη πιο επικίνδυνη τροπή, καθώς σε διάλογο με άνδρα που δηλώνει 18 ετών – η κοπέλα του είπε ότι είναι 17-εκείνος είπε: «Ξέρεις τι; Δεν ξέρω αν η @@@ μου είναι μεγάλη ή μικρή. Αυτό που ακούς. Δεν ξέρω. Γίνεται απλά να τη δεις και να μου πεις αν είναι μεγάλη ή μικρή για σένα;».

Ακολούθως, άνδρας που δήλωσε 27 ετών, ρωτά την κοπέλα (που του λέει ότι είναι 16): «Φαντάζομαι δεν έχεις ολοκληρώσει». Η κοπέλα ρωτάει «γιατί ρωτάς;» κι εκείνος συνέχισε: «Ποιο είναι το όριό σου;». Εκείνη του απαντά πως το όριό της είναι το… νόμιμο και αυτός της είπε: «Είναι λίγο τρομακτικό αυτό που λες. Με κάνεις να νιώθω γέρος».

Η κοπέλα του απάντησε έπειτα πως «για κάποιο λόγο όμως έχουν γραφτεί οι νόμοι». Και πήρε την εξής απάντηση: «Για κάποιον άλλο δεν τηρούνται»!

Με αφορμή το συγκλονιστικό βίντεο, λοιπόν, αλλά και το μπαράζ αποκαλύψεων κακοποιητικών συμπεριφορών που λαμβάνουν χώρα εδώ και εβδομάδες, το in.gr μίλησε με τον Πρόεδρο του Οργανισμού «Το Χαμόγελο του Παιδιού», κύριο Κώστα Γιαννόπουλο, αλλά και τον επικεφαλής ψυχολόγο της Εθνικής Τηλεφωνικής Γραμμής Βοήθειας για τα Παιδιά SOS 1056.

Ο λόγος λοιπόν στους δύο κυρίους.

Κ. Γιαννόπουλος: Οι κρατικοί μηχανισμοί και η Ε.Ε δεν βοηθούν και πολύ ένα παιδί να μιλήσει και να καταγγείλει

Εδώ και 25 χρόνια, από τότε που ξεκίνησε «Το Χαμόγελο του Παιδιού», λέμε τα ίδια πράγματα: κάποια γεγονότα, όμως, πρέπει τελικά να λάβουν δημοσιότητα για να αφυπνιστούμε για τα καλά. Στην καθημερινότητά τους οι άνθρωποι, καμιά φορά δεν ασχολούμαστε με τέτοιου είδους συμβάντα, είτε επειδή δεν προλαβαίνουν, είτε επειδή αδιαφορούν, είτε επειδή νομίζουν πως είναι αδύνατο να συμβούν στους ίδιους και στο περιβάλλον τους.

Καθημερινά, όμως, εμείς στο «Χαμόγελο» ερχόμαστε αντιμέτωποι με τέτοιες ιστορίες πόνου. Η αγωνία μας είναι ότι, με τον εχθρό του κορωνοϊού αυτή την περίοδο, τα πράγματα έχουν αγριέψει κι άλλο, έχουν προχωρήσει σε πολύ άσχημα επίπεδα. Η ενδοοικογενειακή βία, ας πούμε, αυτό το διάστημα έχει λάβει διαστάσεις μεγαλύτερες σε σχέση με το πρόσφατο, τουλάχιστον, παρελθόν.

Η συγκυρία είναι κρίσιμη και μας δίνεται πραγματικά η ευκαιρία να περάσουμε σημαντικά μηνύματα, τα οποία δεν πρέπει να αφήσουμε πάλι να ξεχαστούν.

Είχαμε 2009 καταγγελίες  για κακοποίηση παιδιών πέρσι και μόνο 30 ήταν για σεξουαλική. Είναι αυτό η πραγματικότητα; Υποθέτω πως όχι.

«Δεν υπάρχει ένα πραγματικά οργανωμένο σύστημα που να προστατεύει την παιδική αθωότητα, την ανηλικότητα»

Ούτε οι καταγγελίες που έρχονται σε εμάς μπορούν να αποτελούν δείκτη, γι’ αυτό και έχουμε επανειλημμένως ζητήσει ένα κέντρο αναφοράς, έναν επίσημο φορέα, που θα ανιχνεύει και θα αναγνωρίζει την πραγματική εικόνα, τι στ’ αλήθεια συμβαίνει εκεί έξω σε θέματα κακοποίησης και παραμέλησης παιδιών.

Τώρα, βλέπουμε επώνυμους να βγαίνουν και να μιλούν, σκεφτείτε όμως ότι και αυτοί επί σειρά ετών δίσταζαν και φοβούνταν.

Δεν εξαλείφεται έτσι ο φόβος και η αγωνία του στίγματος, ακόμα και τώρα υπάρχουν άνθρωποι και παιδιά που φοβούνται να μιλήσουν, αφήστε που δεν έχουν και δημόσιο βήμα, όπως κάποιοι επώνυμοι καλλιτέχνες. Φυσικά, οι επώνυμοι κάνουν πολύ καλά και η στάση τους σίγουρα προσθέτει ένα λιθαράκι στην προσπάθεια εξόδου από τα προσωπικά αδιέξοδα και τα κρατήματα, συμβάλλει στην καλλιέργεια δυνατών φωνών και θάρρους από εδώ και στο εξής.

Έχουμε μια εκστρατεία που λέγεται “Μένει Μυστικό”: τα παιδιά ανησυχούν μήπως επηρεάσουν τους γονείς τους, νομίζουν ότι είναι τα ίδια ένοχα, φοβούνται μην μπλέξουν περισσότερο. Πριν μερικά χρόνια, είχαμε την περίπτωση μιας αλλοδαπής μητέρας η οποία είχε στείλει το παιδί της σε κατασκήνωση του Δήμου Αθηναίων και ήρθε να μας ενημερώσει (όχι μέσω Γραμμής, ήθελε να μιλήσει σε μένα προσωπικά) σχετικά με παρενόχληση και κακοποίηση που υφίστατο το παιδί της από έναν ψυχολόγο της κατασκήνωσης. Μάλιστα, μας είπε ότι αυτό συνέβαινε και με άλλα παιδιά.

Φοβόταν, όμως, να τον καταγγείλει γιατί σκεφτόταν ότι θα την κατηγορούσαν επειδή ήταν αλλοδαπή και ότι δεν θα την πιστεύανε. Αυτός ο άνθρωπος, αυτός ο ψυχολόγος είναι ακόμα με τα παιδιά.

Δηλαδή, δεν υπάρχει ένα πραγματικά οργανωμένο σύστημα που να προστατεύει την παιδική αθωότητα, την ανηλικότητα, την ανθρώπινη αξιοπρέπεια γενικώς. Η αξιοπρέπεια είναι το άλφα και το ωμέγα στην ζωή μας-αν την χάσουμε, η ψυχή μας σημαδεύεται δια παντός.

Έχουμε υποβάλει δεκάδες προτάσεις, σε συνεργασία με κρατικούς φορείς σε όλη την Ελλάδα, οι οποίες αφορούν την προσπάθειά μας να πείσουμε το Υπουργείο Δικαιοσύνης να ασχοληθεί πιο ενεργά, πιο στιβαρά με τα δικαιώματα των παιδιών.

Αυτή τη στιγμή, υπάρχει η Υποδιεύθυνση Προστασίας Ανηλίκων της Αστυνομίας, που δεν δραστηριοποιείται όμως σε όλη την Ελλάδα. Συνεργαζόμαστε συχνότατα μαζί τους.

Πολλές φορές, έρχονται παιδιά σε εμάς που καταγγέλλουν μια μορφή κακοποίησης, όπως ας πούμε παραμέληση, βία λεκτική ή σωματική και, μετά από μερικά χρόνια, τα ίδια αυτά παιδιά ομολογούν ότι έχουν κακοποιηθεί και σεξουαλικά. Όταν λοιπόν μας έρχεται μια καταγγελία για σεξουαλική κακοποίηση τρέμουμε για το πώς θα την περιγράψουμε στην αστυνομία, για να μην αφήσουμε κανένα περιθώριο ασάφειας ή λάθους και να τους βοηθήσουμε να εξιχνιάσουν την υπόθεση και να οδηγηθούν στην δικαιοσύνη εκείνοι που πρέπει.

Κάτι, όμως, πηγαίνει σίγουρα λάθος: για την αποσυμφόρηση των φυλακών, ας πούμε, γιατί να βγαίνουν έξω κακοποιητές παιδιών και γυναικών και ανθρώπων; Ακόμα, στην Ελλάδα για να οδηγηθεί στην δικαιοσύνη μια περίπτωση σεξουαλικής κακοποίησης, χρειάζεται το θύμα, ναι, ακόμα και όταν είναι παιδί, να μιλήσει και να εξηγήσει αυτό που του συνέβη αρκετές φορές, σε διαφορετικούς ανθρώπους.

Στην Τουρκία και στην Σουηδία, ας πούμε, και σε δεκάδες άλλες χώρες του κόσμου, αυτό δεν συμβαίνει. Είναι δυνατόν να βάζουμε το θύμα σε όλη αυτή την διαδικασία;

Θα έπρεπε να ήταν αρκετό το να τα πει κάπου, μία φορά, όσο αναλυτικά χρειάζεται για να προχωρήσει η υπόθεση.

Είναι πληγή για την ψυχή ενός παιδιού, ειδικά, όταν δεκάδες διαφορετικοί ενήλικες το ρωτούν “πώς το έκανε;”, “πόσες φορές”, “πότε ακριβώς;” και τα λοιπά.

Η νομοθεσία είναι αρκετά, για να μην πω τελείως, μπερδεμένη. Και κατά καιρούς, έχουν προβληθεί λάθος άτομα τα οποία δήθεν ενδιαφέρονται για τα παιδιά και παρουσιάζουν ότι βρίσκονται στο πλευρό φορέων που στηρίζουν την παιδική αθωότητα.

Το πρόβλημα δεν είναι μόνο στο κράτος μας ή σε άλλα κράτη, αλλά και στην ίδια την Ευρωπαϊκή Ένωση. Τον Δεκέμβριο πέρασε μια νομοθεσία, σύμφωνα με την οποία απαγορεύεται βάσει του νόμου περί προστασίας των προσωπικών δεδομένων να γίνεται ανίχνευση για παιδική πορνογραφία στο διαδίκτυο.

Έτσι, από τον Ιανουάριο κιόλας μειώθηκαν κατά πάρα πολύ οι αναφορές από φορείς και οργανισμούς που ανίχνευαν παράνομα και κακοποιητικά περιστατικά στο διαδίκτυο. Άρα, ποιος προστατεύει τα παιδιά, τελικά; Για να μην αναφερθούμε στο Dark Web, το οποίο αυτό και αν είναι de facto μη ανιχνεύσιμο! Κάποιες εταιρείες που είχαν πετύχει μέχρι κι εκεί ανιχνεύσεις, έχουν πια, σε ευρωπαϊκό επίπεδο, δεμένα τα χέρια τους.

Στην Αμερική επιτρέπεται, προς ώρας, οι πάροχοι να καταγγέλλουν μια παράνομη online διαδικασία.

Αυτή την περίοδο, μιλάμε με τον Υπουργό Δικαιοσύνης λοιπόν, για να βάλουμε μια τάξη  στον τρόπο με τον οποίο μπορεί να καταγγελθεί ουσιαστικά και αποτελεσματικά κάτι. Επιτέλους, ζητούν την άποψή μας και φαίνεται πως αξιολογούν την εμπειρία μας.

Κάτι άλλο πολύ σημαντικό είναι η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση στα σχολεία. Άκουγα ανθρώπους να αντιδρούν και να λένε “όχι, δεν πρέπει!” και απορούσα ειλικρινά. Φυσικά και πρέπει να διδάξουμε στα παιδιά τα δικαιώματά τους πάνω στο σώμα τους, την αναγνώριση του καλού και του κακού αγγίγματος, τους τρόπους με τους οποίους μπορεί να προστατευθεί.

Η πρόληψη είναι η μόνη λύση για να αποφύγουμε καταστάσεις σαν αυτές που ζούμε καθημερινά στο «Χαμόγελο». Είναι χρέος των ενηλίκων να προστατεύσουμε, να προφυλάξουμε τα παιδιά.

Στέφανος Αλεβίζος: Τα παιδιά είναι οι ψηφιακοί αυτόχθονες κι οι ενήλικες οι μετανάστες

Οι άνθρωποι που αναλαμβάνουν να πλαισιώσουν τα παιδιά δεν έχουν την ίδια εξοικείωση που έχουν εκείνα με το Διαδίκτυο. Ανεξαρτήτως αν περνούν αρκετές ώρες online, κάνουν μία επιλεκτική χρήση του. Το Διαδίκτυο είναι μια άλλη γλώσσα που ο μέσος ενήλικας γνωρίζει σε πολύ μικρότερο βαθμό από τον μέσο νέο αυτή τη στιγμή.

Είναι σημαντικό οι γονείς να κατανοήσουν ότι, όταν μιλούν στο παιδί τους για το Διαδίκτυο, εκείνο είναι πιο καταρτισμένο από τους ίδιους και ξέρει περισσότερα. Παιδιά σε ηλικίες 4 και 5 ετών ακόμα κινούνται με εκπληκτική άνεση σε πλατφόρμες αναπαραγωγής ήχου και εικόνας, κάτι που ένας μεγαλύτερος δεν μπορεί να κάνει με αυτόν τον τρόπο. Κολλάει το κινητό του παππού, της γιαγιάς, της μαμάς και ένα μικρό παιδάκι το ξεμπλοκάρει, ξέρει πώς να χειριστεί το πρόβλημα!

Τα σημερινά παιδιά λοιπόν ζουν και μεγαλώνουν μες στο θαύμα που λέγεται Διαδίκτυο, δεν το επισκέπτονται απλώς.

Δεν μπορείς λοιπόν  να αποκόψεις έναν άνθρωπο από ένα βασικό κομμάτι της ζωής, θα πω και της επιβίωσής του. Αρκετοί γονείς επιχειρούν να κόψουν το παιδί από το Διαδίκτυο και αυτό είναι αναποτελεσματικό, διότι είτε οξύνει το πρόβλημα (πιθανή ένταση από μεριάς του παιδιού, ομηρικοί καυγάδες…), είτε το παιδί θα οδηγηθεί αργά ή γρήγορα σε άλλο τρόπο πρόσβασης: συσκευές φίλων, γονιών, Internet cafe προ καραντίνας… Αυτά όλα μπορεί να αποδειχθούν και πιο επικίνδυνα.

Ξέρετε, τα όρια μεταξύ σωστού και λάθους όταν είσαι γονιός είναι θολά, υπάρχουν ερωτηματικά σε κάποια σημεία. Τίποτα όμως δεν έχει ερωτηματικό ως προς το αν είναι αποτελεσματικό να κόψουμε το Internet από τα παιδιά. Κατηγορηματικά, όχι, δεν είναι.

Στη Γραμμή SOS 1056 μας καλούν πολλοί γονείς και για ζητήματα εκφοβισμού, παρενόχλησης, sexting που απειλεί και εκβιάζει τα παιδιά τους. Είναι ένα καθημερινό κομμάτι της γραμμής η επικοινωνία μας με γονείς και προσπαθούμε να το χειριστούμε με σοβαρότητα και σεβασμό, με λεπτότητα και διακριτικότητα, σε συνεργασία με τις σχετικές αρχές.

Αν και στο «Χαμόγελο», απασχολούνται εθελοντές σε πάρα πολλά τομείς δράσης, οι συνεργάτες στη Γραμμή SOS 1056 είναι αποκλειστικά επαγγελματίες, ειδικοί ψυχικής υγείας για το παιδί.

Κανένας φορέας, πάντως, δεν μπορεί μόνος του να λύσει προβλήματα σαν αυτά που συζητάμε. Ούτε ένας Οργανισμός για τα παιδιά, ούτε η αστυνομία, ούτε κανένας. Απαιτείται συντονισμένη δράση. Ο καθένας μπορεί να λύσει το μερίδιο που του αναλογεί.

Όταν μας καλεί ένα παιδί, θέλει να ακουστεί, να εκφραστεί. Το πρώτο πράγμα που κάνουμε είναι να ακούσουμε το παιδί και αυτό, όσο κοινότοπο και αν ακούγεται, είναι σημαντικό. Γιατί, αποδεικνύεται ότι συνήθως οι ενήλικες που περιβάλλουν ένα παιδί δεν το ακούνε, δεν αξιολογούν σωστά αυτά που ακούν από το παιδί τους. Το πρώτο βήμα λοιπόν είναι να ακούσουμε. Το επόμενο να το απενοχοποιήσουμε. Τα περισσότερα παιδιά νιώθουν ότι έχουν ένα μερίδιο ευθύνης για αυτό που τους συμβαίνει.

Είναι σημαντικό να τους εξηγήσουμε ότι δεν φταίνε σε τίποτα, ότι δεν προκάλεσαν εκείνα καμία συμπεριφορά, να τους πάρουμε τη ντροπή. Η ευθύνη βαραίνει αποκλειστικά την πλευρά του “θύτη”, ας πούμε εκείνου που ασκεί βία, ποτέ εκείνου που την δέχεται.

Τους εξηγούμε ότι αυτό που τους συμβαίνει, συμβαίνει και σε άλλα παιδιά, είναι σημαντικό να το ξέρουν, να μπορέσουν να ανασάνουν. Σε τρίτο χρόνο, βλέπουμε τι ακριβώς έχει συμβεί και βρίσκουμε μαζί με το παιδί την καλύτερη λύση, μια λύση ταιριαστή στη φυσιογνωμία του παιδιού και στην ιδιαιτερότητα κάθε περίπτωσης.

Πάντως, καμία περίπτωση δεν μοιάζει με την άλλη. Άλλες συνθήκες, ένα διαφορετικό πρόσωπο-κλειδί, αλλιώτικη λειτουργία της οικογένειας, του υποστηρικτικού δικτύου του κάθε παιδιού που μας τηλεφωνεί. Κάθε μα κάθε περίπτωση έχει τα δικά της χαρακτηριστικά, όσο κι αν κάποιες συνθήκες μοιάζουν εκ πρώτης όψεως παρόμοιες.

Σε παγκόσμιο επίπεδο, φαίνεται ότι γραμμές σαν την δική μας αξιοποιούνται περισσότερο από κορίτσια, όμως έχουμε αρκετά τηλεφωνήματα και από αγόρια που ταλαιπωρούνται. Μας τηλεφωνούν και ενήλικα παιδιά, 18, 19, 20 χρονών. Και μεγαλύτερης ηλικίας ενήλικες που δεν έχουν πού αλλού να στραφούν.

Σε αυτές τις περιπτώσεις, προσπαθούμε να τον βοηθήσουμε σχετικά με τα επόμενα βήματα, σχετικά με το πού να στραφεί.Αυτές τις μέρες που έχει βγει προς τα έξω ένα ισχυρό μήνυμα, το “μιλήστε” και θεωρώ ότι αυτό έχει ενισχύσει την δύναμη των παιδιών να καλέσουν για να μιλήσουν για το πρόβλημά τους.

Στον Οργανισμό «Το Χαμόγελο του Παιδιού» και στην Eθνική Τηλεφωνική Γραμμή SOS 1056 καμμένα χαρτιά δεν υπάρχουν και, ό,τι κι αν έχει συμβεί, υπάρχει κάποια λύση.

Μπορεί να βρεθεί αυτή η κάποια λύση ίσως με ένα τηλεφώνημα. Μια αρχή είναι και αυτή.