Έρχεται το τέλος του internet όπως το ξέραμε;

Στη διάρκεια της χρονιάς που μας πέρασε, ο παγκόσμιος ιστός άρχισε να γίνεται όλο και λιγότερο… παγκόσμιος.

Η Ευρώπη προετοιμάζει ρυθμίσεις που θα μπορούσαν να οδηγήσουν στον προσωρινό αποκλεισμό αμερικανικών τεχνολογικών εταιρειών που παραβιάζουν τους κανόνες της. Οι ΗΠΑ βρέθηκαν κοντά στην απαγόρευση των εφαρμογών TikTok και WeChat, αν και η κυβέρνηση Μπάιντεν φαίνεται πιο διστακτική απέναντι σε μια τέτοια κίνηση. Η Ινδία τις έχει ήδη αποκλείσει και τις δύο, αλλά και δεκάδες άλλες, ενώ τώρα βρίσκεται σε σύγκρουση με το Twitter.

Facebook vs Αυστραλία

Τον μήνα που μας πέρασε, η κόντρα μεταξύ της Facebook και της Αυστραλίας βρέθηκε σε πολλές περιπτώσεις στα πρώτα θέματα των διεθνών ειδήσεων, μετά την πρόταση νομοσχεδίου που θα απαιτούσε από τον τεχνολογικό κολοσσό να αποζημιώνει τους ομίλους ΜΜΕ. Η εταιρεία αρχικά αποφάσισε να απαγορεύσει τις αναρτήσεις συνδέσμων προς ειδησεογραφικές ιστοσελίδες από τους χρήστες της χώρας, πράγμα που θα μπορούσε να οδηγήσει σε σημαντικές διαφοροποιήσεις της λειτουργίας της πλατφόρμας με βάση τη χώρα όπου ζουν οι χρήστες της. Την Πέμπτη, τα δύο μέρη κατάφεραν να φτάσουν σε συμφωνία και η κρίση προς το παρόν αποτράπηκε. Η συμφωνία χαλάρωσε εν μέρει τις ρυθμίσεις που εξόργισαν το Facebook.

Κατά την ανακοίνωση της συμφωνίας, ωστόσο, η Facebook υπονόησε ότι δεν αποκλείεται να προκύψουν και άλλες τέτοιες συγκρούσεις στο μέλλον. «Θα συνεχίσουμε να επενδύουμε στις ειδήσεις σε όλο τον κόσμο και θα αντισταθούμε στις προσπάθειες των δημοσιογραφικών ομίλων να προωθήσουν ρυθμιστικά πλαίσια που δεν λαμβάνουν υπόψη τους την πραγματική αξία ανταλλαγής μεταξύ των εκδοτών και των πλατφόρμων, όπως το Facebook», δήλωσε σε ανακοίνωσή του την Πέμπτη ο Κάμπελ Μπράουν, αντιπρόεδρος συνεργασιών παγκόσμιων ειδήσεων της εταιρείας.

Όμως αν αυτού του είδους οι τοπικές συμφωνίες μετατραπούν σε κανόνα, το παγκόσμιο δίκτυο του internet που γνωρίζαμε μέχρι σήμερα θα διαιρεθεί και θα μετατραπεί σε μια σειρά από διακριτά internet, τα όρια των οποίων θα ταυτίζονται με τα επιμέρους εθνικά ή περιφερειακά σύνορα.

Ο συνδυασμός της έξαρσης του εθνικισμού, των εμπορικών πολέμων και των αγωνιών που έχουν εκφραστεί απέναντι στη μονοπωλιακή λειτουργία ορισμένων τεχνολογικών κολοσσών έχει οδηγήσει στην απειλή κατασταλτικών ρυθμίσεων σε όλο τον κόσμο. Στο μεταξύ, αυτές οι δυνάμεις δεν προκαλούν απλώς αναταραχές στις τεχνολογικές εταιρείες που έχουν οικοδομήσει όλο το επιχειρηματικό τους μοντέλο επάνω στην υπόσχεση ενός παγκόσμιου internet, αλλά και στην ίδια την ιδέα της δημιουργίας πλατφόρμων που θα είναι προσβάσιμες και θα χρησιμοποιούνται με τον ίδιο τρόπο σε όλο τον κόσμο.

Και οι ρωγμές βαθαίνουν διαρκώς.

«Πιστεύω πράγματι ότι υπάρχει μια παγκόσμια τάση κατακερματισμού του internet σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό σε σχέση με το παρελθόν», εξηγεί στο CNN η Ντάφνι Κέλερ, διευθύντρια του προγράμματος για τη ρύθμιση των πλατφόρμων στο Κέντρο Διαδικτυακής Πολιτικής του Πανεπιστημίου του Stanford.

Όπως έχουν δείξει οι πρόσφατες εξελίξεις, μια πλατφόρμα δεν χρειάζεται να μπλοκαριστεί ή να κλείσει προκειμένου να επέλθει αυτού του είδους ο κατακερματισμός. Όταν το Facebook σταμάτησε να εμφανίζει συνδέσμους από ειδησεογραφικές ιστοσελίδες στους Αυστραλούς χρήστες, οι χρήστες που ζούσαν έξω από τη χώρα επίσης έχασαν την πρόσβαση στα αυστραλιανά ΜΜΕ. Η προσωρινή αυτή κίνηση, αντιστρατεύτηκε την ίδια την ιδέα ότι το internet αποτελεί ένα εργαλείο ελεύθερης διακίνησης πληροφοριών σε όλο τον κόσμο.

Το ινδικό μέτωπο

Στην Ινδία, που έχει προειδοποιήσει ότι είναι μεν «ανοιχτή σε επιχειρηματικές δραστηριότητες», αλλά οι επιχειρήσεις «θα πρέπει να σέβονται τους ινδικούς νόμους», το Twitter επιχείρησε να φτάσει σε έναν συμβιβασμό, «παγώνοντας» λογαριασμούς που χρησιμοποιούσαν hashtags που η κυβέρνηση είχε αποκαλέσει «εμπρηστικά και αβάσιμα». Αυτό σημαίνει ότι οι συγκεκριμένοι λογαριασμοί δεν ήταν ορατοί εντός των συνόρων της χώρας, όμως ήταν προσβάσιμοι από το εξωτερικό.

Πρόκειται για ένα πολύ διαφορετικό τοπίο σε σχέση με εκείνο που επέτρεψε στους αμερικανικούς τεχνολογικούς κολοσσούς να συσσωρεύσουν τον απίστευτο πλούτο τους – και την ακόμη μεγαλύτερη ισχύ τους. Με τις αξιοσημείωτες εξαιρέσεις της Κίνας και της Βόρειας Κορέας, το Facebook και άλλες αντίστοιχες πλατφόρμες μπόρεσαν να εισάγουν τα προϊόντα τους σε όλες τις αγορές του πλανήτη, χωρίς να αντιμετωπίσουν σχεδόν την παραμικρή αντίσταση. Τώρα, αυτού του είδους οι συνθήκες είναι κάθε άλλο παρά δεδομένες.

«Αυτό που είναι νόμιμο στη Σουηδία δεν είναι νόμιμο στο Πακιστάν, επομένως πρέπει να βρούμε τρόπο να συμβιβάσουμε αυτή τη συνθήκη με τον τρόπο λειτουργίας του internet», εξηγεί η Κέλερ. Το αποτέλεσμα είναι ότι «οι πλατφόρμες, είτε εκουσίως είτε μέσω του εξαναγκασμού των κυβερνήσεων εγείρουν γεωγραφικά εμπόδια, με αποτέλεσμα να βλέπουμε διαφορετικά πράγματα στη μία χώρα σε σχέση με την άλλη».

Η μεγάλη υποχώρηση

Αν και η Facebook δεν είναι η μόνη εταιρεία τεχνολογίας που βρίσκεται σε σύγκρουση με κυβερνήσεις σε όλο τον κόσμο, ίσως η μάχη της να είναι η πιο εμβληματική.

Πριν από πέντε χρόνια, ο CEO της εταιρείας, Μαρκ Ζούκερμπεργκ, μιλούσε για τον στόχο του να φτάσει τους 5 δισεκατομμύρια χρήστες, δηλαδή την πλειοψηφία του παγκόσμιου πληθυσμού. Ήδη η εταιρεία έχει περισσότερους από 3 δισεκατομμύρια ενεργούς χρήστες κάθε μήνα στις διάφορες εφαρμογές της, γεγονός που αποτελεί και τη μεγαλύτερη απόδειξη της απίστευτης εξάπλωσής της σε όλο τον κόσμο.

«Θέλουμε όλοι, όπου και αν είναι, ακόμη και ένα παιδί που μεγάλωσε στην ινδική επαρχία και ποτέ του δεν είχε υπολογιστή, να μπορεί να μπει σε ένα κατάστημα, να πάρει ένα κινητό, να μπει στο internet και να έχει πρόσβαση στα ίδια πράγματα που κάνουν εσάς κι εμένα να εκτιμάμε το internet», είχε δηλώσει ο Ζούκερμπεργκ σε συνέντευξή του το 2013, με τον Κρις Κουόμο του CNN.

Ακόμη και στην Κίνα, όπου ο κυβερνητικός μηχανισμός λογοκρισίας που είναι γνωστός ως «Great Firewall» (πρόκειται για μια αναφορά στο Σινικό Τείχος), κρατά εδώ και δεκαετίες τις δυτικές τεχνολογικές εταιρείες εκτός συνόρων, τόσο η Facebook όσο και η Google επιχείρησαν να προχωρήσουν σε συμβιβασμούς που θα τους επέτρεπαν την είσοδο – όμως χωρίς αποτέλεσμα.

Τώρα, το Facebook στρέφεται στις δοκιμασμένες πρακτικές των τεχνολογικών εταιρειών: Απειλεί να αποσύρει τα προϊόντα του από διάφορες αγορές, ως αντίδραση στο ενδεχόμενο ρυθμιστικών πλαισίων.

Το 2014, η Google απέσυρε την υπηρεσία Google News από την Ισπανία, αφού η χώρα ψήφισε αντίστοιχο νόμο με αυτόν που αυτή τη στιγμή βρίσκεται υπό επεξεργασία στην Αυστραλία. Όσον αφορά, τώρα, την Αυστραλία, η εταιρεία έχει απειλήσει να αποσύρει την μηχανή αναζήτησής της εξαιτίας της ίδιας νομοθεσίας για τα ΜΜΕ, πριν αποφασίσει να υποχωρήσει και να υπογράψει συμφωνίες με ορισμένους από τους κορυφαίους εκδότες της χώρας.

Αυτή τη φορά, όμως, οι πρακτικές αυτές φαίνεται πως λειτούργησαν υπέρ της Facebook – τουλάχιστον σε κάποιο βαθμό. Όμως υπάρχουν ενδείξεις ότι σε άλλες χώρες σε όλο τον κόσμο, μεταξύ των οποίων και οι ΗΠΑ, υπάρχει μεγαλύτερη προθυμία για τήρηση σκληρής στάσης. Και η καθεμιά από αυτές παρασύρει την άλλη στον πόλεμο εναντίον των τεχνολογικών κολοσσών. Οι εταιρείες αυτές, εντέλει είναι εξαρτημένες από τη δυνατότητά τους να προσελκύουν δισεκατομμύρια χρηστών σε όλο τον κόσμο, και οι κυβερνήσεις έχουν δείξει ότι είναι αποφασισμένες να διακόψουν αυτή την πρόσβαση για να προστατεύσουν τους πολίτες τους – αλλά και τη διαδικτυακή κυριαρχία τους.

Οι κίνδυνοι θα μεγαλώσουν ακόμη περισσότερο, αν και άλλες κυβερνήσεις αρχίσουν να εντάσσονται σε αυτή τη μάχη.

Όπως εξηγεί στο CNN ο Σινάν Αράλ, καθηγητής στη σχολή Διοίκησης Επιχειρήσεων Sloan του ΜΙΤ, εταιρείες όπως η Facebook και η Google θα αντιμετωπίζουν όλο και μεγαλύτερα προβλήματα αν αρχίσουν να αποχωρούν από κάθε αγορά που τους ζητά να πληρώνουν για τις ειδήσεις τους, πράγμα που θα μπορούσε να «περιορίσει σημαντικά» το περιεχόμενο που μπορούν να προσφέρουν στους χρήστες τους.

Το internet κατακερματίζεται – Οι κυβερνήσεις ενώνονται

Η μάχη της Αυστραλίας δεν είναι παρά ένα μέτωπο του παγκόσμιου πολέμου μεταξύ τεχνολογικών εταιρειών και κυβερνήσεων, που μέχρι στιγμής έχει εστιάσει σε μεγάλο βαθμό σε ζητήματα όπως η λογοκρισία, η ιδιωτικότητα και ο ανταγωνισμός. Όμως οι αντιδράσεις απέναντι στην κίνηση της Facebook στην Αυστραλία δείχνει ότι ίσως γεννιέται μια πιο συντονισμένη διεθνής προσπάθεια να δαμαστούν οι τεχνολογικοί κολοσσοί. Μαζί της, ανοίγει και ο δρόμος για ακόμη μεγαλύτερο κατακερματισμό των υπηρεσιών του internet από τη μια χώρα στην άλλη.

Τις ημέρες που η κυβέρνησή του αντιμετώπιζε την Facebook, ο Αυστραλός πρωθυπουργός, Σκοτ Μόρισον, εξέδωσε προειδοποίηση προς τον κολοσσό των κοινωνικών δικτύων: Αυτό που κάνετε εδώ, ίσως σας προκαλέσει προβλήματα και σε άλλες χώρες.

«Το μόνο που θα πετύχουν με αυτές τις πράξεις, είναι να επιβεβαιώσουν τις ανησυχίες που εκφράζονται απέναντι στους τεχνολογικούς κολοσσούς από έναν αυξανόμενο αριθμό κρατών, ότι δηλαδή πιστεύουν ότι είναι πιο ισχυροί από τις κυβερνήσεις και οι νόμοι δεν ισχύουν για εκείνους», έγραψε στο Facebook. «Ίσως αλλάζουν τον κόσμο, αυτό όμως δεν σημαίνει ότι έχουν δικαίωμα και να τον εξουσιάζουν».

Την Τρίτη, ο Μόρισον ανέφερε ότι η απόφαση της Facebook να αποκαταστήσει τις ειδήσεις ήταν «καλοδεχούμενη», προσθέτοντας ότι η κυβέρνηση επιμένει στη δέσμευσή της να ψηφίσει νομοθεσία που θα διασφαλίσει ότι «οι Αυστραλοί δημοσιογράφοι και ειδησεογραφικοί οργανισμοί αποζημιώνονται δίκαια για το πρωτογενές περιεχόμενο που παράγουν».

Αρκετές άλλες χώρες, ανάμεσά τους και η Βρετανία και ο Καναδάς, επεξεργάζονται τη θέσπιση αντίστοιχης νομοθεσίας εναντίον των εταιρειών κοινωνικών δικτύων. Πολλές από αυτές τις χώρες, μάλιστα, βρίσκονται σε επικοινωνία μεταξύ τους για να ανακαλύψουν ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος να επιτευχθεί κάτι τέτοιο.

«Θα ήταν εξαιρετικά χρήσιμο οι κυβερνήσεις να ενωθούν σε κάποια μορφή διεθνούς διαδικασίας και να καταλήξουν σε μια συμφωνία ή κάποιου είδους κανόνες για το ποιος έχει το δικαίωμα να επηρεάζει το περιεχόμενο και τις πληροφορίες που κυκλοφορούν στην επικράτειά τους», δήλωσε η Κέλερ, «επειδή αυτό προσπαθούν να κάνουν πολλές από αυτές, αλλά δεν τα έχουν καταφέρει, με αποτέλεσμα να είμαστε μπροστά σε μια εξαιρετικά κατακερματισμένη εικόνα».

Αν αυτός ο αυξανόμενος κατακερματισμός συνεχιστεί με τους ίδιους ρυθμούς, μέχρι τη λογική του κατάληξη, όμως, οι συνέπειες θα μπορούσαν να είναι τρομερές.

«Το τελικό αποτέλεσμα είναι ότι θα έχουμε πλατφόρμες κοινωνικών δικτύων που θα είναι διαφορετικές για κάθε μεγάλη χώρα ή αγορά και τότε θα έχουμε ένα οικοσύστημα πληροφοριών που θα είναι απολύτως κομματιασμένο σε όλο τον κόσμο», εξηγεί στο CNN ο Αράλ. «Αυτό σημαίνει πως κάθε επιμέρους ενότητα θα έχει στη διάθεσή της εντελώς διαφορετικές πληροφορίες για τοπικά γεγονότα, παγκόσμια γεγονότα, και ενδεχομένως μια πολύ κατακερματισμένη εικόνα της παγκόσμιας πραγματικότητας».