Ακροδεξιός εξτρεμισμός : Λαϊκισμός, οικονομική κρίση και πανδημία γιγαντώνουν την παγκόσμια απειλή

*Μετάφραση: Αλεξάνδρα Πράσσα

Η Τζίνα Μπισινιάνο έμοιαζε παράταιρη ανάμεσα στον όχλο που εισέβαλε στο Καπιτώλιο στις 6 Ιανουαρίου. Δεν ήταν πολλοί εκείνοι που επέλεξαν να παραστούν στη διαδήλωση φορώντας μπότες Chanel, πουλόβερ Luis Vuitton και στιλάτα γυαλιά ηλίου.

Όμως η μεταμόρφωση της ιδιοκτήτριας του Gina’s Eyelashes and Skincare από το Μπέβερλι Χιλς, από πολίτη σε ταραξία, αποτελεί την πεμπτουσία της συμμαχίας πίσω από την εισβολή. Σύμφωνα με άρθρο της Beverly Hills Courier, που στηρίχτηκε σε συνεντεύξεις με τη Μπισινιάνο, πριν το 201 λίγα πράγματα θα μπορούσαν να θεωρηθούν αξιοσημείωτα σε σχέση με τις πολιτικές της απόψεις – εκτός από την αντίθεσή της προς τη νόμιμη άμβλωση.

Σταδιακά, άρχισε να ανησυχεί όλο και περισσότερο για τους «παιδόφιλους που ήλεγχαν την κυβέρνηση». Όταν ξέσπασε η πανδημία, άρχισε να συμμετέχει σε εβδομαδιαίες διαδηλώσεις κατά του lockdown και να εκφράζει όλο και πιο ανοιχτά την υποστήριξή της προς τον Ντόναλντ Τραμπ.

Όταν εκείνος ενθάρρυνε τους πολίτες να συρρεύσουν στην Ουάσινγκτον, για να αντισταθούν στην επικύρωση των εις βάρος του αποτελεσμάτων των προεδρικών εκλογών, η συνωμοσιολογική σκέψη της Μπισινιάνο και η παθιασμένη υποστήριξή της προς τον Τραμπ, δημιούργησαν τις τέλειες συνθήκες ώστε να μετατραπεί σε φερέφωνο των φαντασιώσεων της ακροδεξιάς.

Όταν έγινε η εισβολή στο κτίριο, η Μπισινιάνο ύψωσε τη ντουντούκα της για να παροτρύνει τους «δυνατούς, θυμωμένους πατριώτες να βοηθήσουν», απευθυνόμενη σε εκείνους που βρίσκονταν μέσα στο κτίριο και φωνάζοντας «Είμαστε στο 1776».

Η ιστορία της μπορεί να μοιάζει καθαρά αμερικανική – στο κάτω-κάτω εισέβαλε στο Καπιτώλιο κατόπιν παροτρύνσεων ενός ηττημένου Αμερικανού προέδρου. Όμως η ισχύς της ακροδεξιάς μεγεθύνεται σε όλο τον κόσμο.

Μεταξύ του 2015 και του 2020, σύμφωνα με σχετική έκθεση του ΟΗΕ, ο αριθμός των ακροδεξιών επιθέσεων σε όλο τον κόσμο υπερτριπλασιάστηκε. Η ακροδεξιά έχει πολλαπλασιάσει τους αριθμούς της, στρατολογώντας τους υποστηρικτές λαϊκιστών δεξιών ηγετών και συνωμοσιολόγων. Πρόσφατα, έχει ευνοηθεί και από την απογοήτευση που προκάλεσε η πανδημία, αλλά και οι προσπάθειες περιορισμού της.

Στις 22 Φεβρουαρίου, ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ, Αντόνιο Γκουτέρες, αποκάλεσε την τρομοκρατία της λευκής ανωτερότητας «τρομερό και εντεινόμενο κίνδυνο». Το μονοπάτι που έφερε μια επιχειρηματία στο σημείο να επιχειρήσει να ανατρέψει την κυβέρνησή της, είναι κάθε άλλο παρά απάτητο, σε κάθε γωνιά του πλανήτη.

Στα δέκα χρόνια που έχουν μεσολαβήσει από την σχολαστικά σχεδιασμένη και εκτελεσμένη σφαγή δεκάδων ανθρώπων στη Νορβηγία από τον Άντερς Μπρέιβικ, ο ακροδεξιός εξτρεμισμός έχει πραγματικά… διεθνοποιηθεί. Τοπικά ζητήματα έχουν καταφέρει να χωρέσουν σε διακρατικές διαδικτυακές αφηγήσεις, για τον επερχόμενο αφανισμό της λευκής φυλής. Ένα πάνθεον από «αγίους» του εξτρεμισμού, που ευθύνονται για βαναυσότητες, έχει μετατραπεί σε «βίβλο» και οι αγιογραφίες και τα μανιφέστα τους διακινούνται σε πλατφόρμες όπως το 8kun και το Telegram για να προσηλυτίσουν άτομα πρόθυμα να ακολουθήσουν το φρικτό παράδειγμά τους.

Ακροδεξιοί εξτρεμιστές, ενωμένοι από μια ιδεολογία λευκής θυματοποίησης, ταξιδεύουν σε όλο τον κόσμο για να συμμετέχουν σε μουσικά φεστιβάλ και εκδηλώσεις πολεμικών τεχνών, παρελάσεις και προπονητικά καμπ. Ορισμένοι πολέμησαν ακόμη και στον πόλεμο μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας. Και με τα δύο στρατόπεδα. Όπως και στην Αμερική, έτσι και στον υπόλοιπο κόσμο, η πανδημία έχει δώσει ώθηση στους ακροδεξιούς και τους έχει χαρίσει ένα ολοκαίνουργιο κοινό. Κάπως έτσι πραγματοποιήθηκε και η εισβολή στο Καπιτώλιο, υποστηρίζει ο Economist.

Για τους Αμερικανούς, η εικόνα της εμφυλιοπολεμικής σημαίας του Νότου να ανεμίζει στους διαδρόμους του Καπιτωλίου στις  Ιανουαρίου γεννά τον τρόμο. Για τους Γερμανούς, πρέπει να έμοιαζε μάλλον οικεία.

Στις 29 Αυγούστου, εκατοντάδες διαδηλωτές επιχείρησαν να εισβάλουν στο Ράιχσταγκ. Εμποδίστηκαν στην είσοδο από δυνάμεις της αστυνομίας, όμως μέχρι τότε η πολεμική σημαία της Αυτοκρατορική; Γερμανίας, ένα σύμβολο της ντόπιας δεξιάς, από τους «παραδοσιακούς» μέχρι τους νεοναζί, είχε προλάβει να ανεμίσει μπροστά στο σπίτι της μεταπολεμικής γερμανικής δημοκρατίας. Αμέσως μετά την εισβολή στο Καπιτώλιο, οι πλατφόρμες των Γερμανών ακροδεξιών άρχισαν και πάλι να βουίζουν με καλέσματα για νέα απόπειρα εισβολής στο Ράιχσταγκ.

Τον Ιανουάριο, το Facebook και το Twitter απέκλεισαν ορισμένους λογαριασμούς εξτρεμιστικού και συνωμοσιολογικού περιεχομένου, ενώ το Parler, μια εφαρμογή που θυμίζει το Twitter και η οποία χρησιμοποιείται από τη δεξιά, εξαφανίστηκε προσωρινά. Αυτό οδήγησε αμέτρητους τεχνολογικούς «πρόσφυγες» στη γωνιά του internet που ελέγχεται από την ακροδεξιά και η οποία τους υποδέχτηκε με μεγάλη χαρά – και αντιστοίχου μεγέθους ελπίδα, ότι θα καταφέρει να τους ριζοσπαστικοποιήσει. Η σκοπιά των… οικοδεσποτών είναι παγκόσμια, με μηνύματα σε πολλαπλές γλώσσες να υποδέχονται τους νεοαφιχθέντες στην «αντίσταση» και ν τους εξηγούν πώς να χρησιμοποιήσουν ανώνυμα το Telegram, με λίστες για εξτρεμιστικά κανάλια από διάφορες χώρες και σε διάφορες γλώσσες.

Οι διαδηλώσεις κατά των περιοριστικών μέτρων, κατά πάσα πιθανότητα θα συνεχίσουν να ευνοούν τέτοιου είδους ομαδοποιήσεις, εξαιτίας του δεσμού που δημιουργείται από την κοινή συνωμοσιολογική σκέψη.

Η ομάδα που επιχείρησε να εισβάλει στο γερμανικό κοινοβούλιο τον Αύγουστο, είχε αποσπαστεί από μια ευρύτερη διαδήλωση κατά των περιοριστικών μέτρων, στην οποία συμμετείχαν 38.000 άτομα. Είχαν φτάσει στο σημείο από όλη την Ευρώπη, κραδαίνοντας αντιεμβολιαστικά λάβαρα και σημαίες με αναφορές στο QAnon – μια θεωρία συνωμοσίας με χίλια πρόσωπα και κοινό παρονομαστή τον ρόλο του Τραμπ ως υπερασπιστή της Αμερικής απέναντι στις ελίτ που αποτελούνται από κανίβαλους και παιδόφιλους.

Στις 8 Ιανουαρίου, διαδηλωτές συγκεντρώθηκαν στην πλατεία Βέντσεσλάς της Πράγας για να διαμαρτυρηθούν για τα μέτρα του lockdown. Αν και ελάχιστοι σε αριθμό, η ποικιλία των απόψεων που διατράνωναν είναι χαρακτηριστική: Ακτιβιστές εναντίον των Ρομά και εναντίον των μουσουλμάνων στέκονταν στο πλευρό των Τραμπιστών. Ένας νεαρός άνδρας φορούσε μάσκα με τον σκελετό της μεραρχίας Atomwaffen, μιας νεοναζιστικής τρομοκρατικής οργάνωσης με διεθνείς φιλοδοξίες που πιστεύει ότι οι πράξεις ακραίας βίας θα «επιταχύνουν» την πτώση της τρέχουσας πολιτικής τάξης. Ορισμένοι διαδηλωτές φορούσαν τα κίτρινα αστέρια του Δαβίδ, στα οποία είχαν γράψει τη λέξη «ανεμβολίαστος» στα τσέχικα, συγκρίνοντας έτσι τον εαυτό τους ως αντιεμβολιαστές με τους Εβραίους στη ναζιστική Γερμανία.

Ερευνητές πέρασαν το μεγαλύτερο μέρος του 2020 προειδοποιώντας ότι οι οικονομικές δυσκολίες και οι κυβερνητικοί περιορισμοί που ήρθαν ως αποτέλεσμα της πανδημίας δημιουργούσαν ένα κοινό έτοιμο να τείνει ευήκοα ώτα σε θεωρίες συνωμοσίας και ακροδεξιούς εξτρεμιστές.

Και οι δύο ομάδες, άλλωστε, εργάστηκαν σκληρά στη διάρκεια της χρονιάς, προσηλυτίζοντας όσο περισσότερους ανθρώπους μπορούσαν, είτε online είτε στις εκάστοτε διαδηλώσεις κατά των μέτρων.

Ο ιός και η διάδοσή του αποδόθηκαν στους Εβραίους, στους Κινέζους ή στους μετανάστες, ενώ τα lockdown θεωρήθηκε ότι επιβλήθηκαν από μια παγκοσμιοποιημένη ελίτ που είχε στόχο την προώθηση των σχεδίων της. Η ακροδεξιά ιδιαιτέρως αξιοποίησε τεχνικές που καλλιεργεί εδώ και χρόνια, κεντρίζοντας την περιέργεια ορισμένων με το να αναπαράγει δημοφιλείς απόψεις για ζητήματα όπως η μετανάστευση και η κακοποίηση των παιδιών, προκειμένου στη συνέχεια να προπαγανδίσει τις δικές της απόψεις. Παράλληλα, χρησιμοποίησε σαρκαστικά memes προκειμένου να γελοιοποιήσει τις ανησυχίες για τον ριζοσπαστικό χαρακτήρα αυτών των απόψεων.

Στην Ουγγαρία, το 45% των ανθρώπων πιστεύουν ότι οι ελίτ ενθαρρύνουν τη μετανάστευση με στόχο την αποδυνάμωση της Ευρώπης, σύμφωνα με έρευνα των Yougov και Datapraxis για την Hope not Hate, μια φιλανθρωπική οργάνωση εναντίον του εξτρεμισμού.

Η απόσταση ανάμεσα σε αυτές τις απόψεις και τη θεωρία της «μεγάλης αντικατάστασης», μιας ακροδεξιάς θεωρίας συνωμοσίας που υποστηρίζει ότι οι… Εβραίοι (ποιος άλλος;) στέλνουν «ορδές» μεταναστών στην Ευρώπη με στόχο την καταστροφή της λευκής φυλής, είναι ακριβώς όσο μικρή πρέπει, προκειμένου να την εκμεταλλευτούν ακροδεξιοί καιροσκόποι.

Μια αντίστοιχη διαδικασία προηγήθηκε εμφανώς και της εισβολής στο Καπιτώλιο, σε μεγάλο βαθμό υπό την αιγίδα του Ντόναλντ Τραμπ και των φανατικών υποστηρικτών του που διαρκώς θόλωναν τα όρια μεταξύ αλήθειας και υπερβολής. Οι υποστηρικτές της ιδεολογίας «Πρώτα η Αμερική», συνεργάστηκαν αρμονικά με υποστηρικτές της λευκής ανωτερότητας, αντικυβερνητικούς ζηλωτές και ακολούθους του QAnon. Συνδετικός κρίκος, η πίστη σε θεωρίες συνωμοσίας.

Δεν είναι η μοναδική περίπτωση τέτοιας συμμαχίας που σχηματίζεται.

Ακόμη και πριν την εκλογή του Τραμπ, λαϊκιστικά κόμματα σε όλο τον κόσμο κατάφεραν να εκμεταλλευτούν επιτυχώς τα παράπονα των πολιτών, πολλά εκ των οποίων ήταν σωστά αν και αποπροσανατολισμένα, αλλά και τα άτομα που αισθάνονταν αποξενωμένα από το πολιτικό κατεστημένο.

Όταν ξέσπασε η πανδημία, ορισμένα κόμματα όπως το αυστριακό Κόμμα της Ελευθερίας και η ιταλική Λέγκα του Βορρά, ενημέρωσαν τους οπαδούς τους ότι για όλα φταίνε… οι μετανάστες. Καθώς τα lockdown παρατείνονταν, οι λαϊκιστές καλούσαν σε διαδηλώσεις εναντίον της κυβερνητικής πολιτικής. Για ορισμένους, αυτού του είδους η συσσώρευση παραπόνων μετατράπηκε σε απόρριψη της επιστημονικής και κρατικής αρχής και σε μια επιθυμία εξεύρεσης αποδιοπομπαίων τράγων, στους οποίους να επιρρίψουν την ευθύνη για τα περιοριστικά μέτρα.

Έτσι, δημιουργήθηκε εύφορο έδαφος για την άνθηση θεωριών συνωμοσίας. Η άνοδος των QAnon μπορεί να μας διδάξει πολλά. Κάποτε δεν ήταν παρά μια περιθωριακή θεωρία, ελκυστική κυρίως για ορισμένους Αμερικανούς. Στη διάρκεια της πανδημίας, και όσο εμείς ήμασταν κλεισμένοι στα σπίτια μας, η θεωρία ταξίδεψε μέχρι και την Ιαπωνία, ενσωματώνοντας τις τοπικές αγωνίες σε κάθε μέρος που επισκεπτόταν. Η εκδοχή της κάθε μεμονωμένης χώρας τείνει να ακολουθεί το ίδιο μοτίβο: Μια ομάδα σκιωδών ατόμων που κινεί τα νήματα από το παρασκήνιο, πρέπει να καταπολεμηθεί (πρώτα από όλα, έχει σειρά το βαθύ κράτος των ΗΠΑ). Ορισμένοι άνθρωποι σε όλο τον κόσμο πιστεύουν ακόμη και ότι ο Τραμπ είναι ο ηγέτης μιας απελευθερωτικής εκστρατείας απέναντι σε ένα πολυεθνικό βαθύ κράτος.

Με τον Τραμπ να ξεκουράζεται στο Μαρ-α-Λάγκο και τον Q, τον φαντασιακό (;) προφήτη να παραμένει βουβός, οι εκκλήσεις προς τους οπαδούς τους να «εμπιστευτούν το σχέδιο» ακούγονται κενές.

Οι πιστοί έχουν δύο επιλογές: Να αναγνωρίσουν ότι η θεωρία δεν είναι παρά ένα μάτσο ανοησίες και να μετατραπούν σε αποστάτες ή να διαστρεβλώσουν τα νέα δεδομένα με τέτοιο τρόπο, ώστε να οδηγηθούν σε μια ακόμη πιο παραμορφωμένη και εξτρεμιστική κοσμοθεωρία. Οι «κυρίαρχοι πολίτες», ένα περιθωριακό, αντικυβερνητικό κίνημα, θεωρεί ότι δεν έχει υπάρξει νόμιμος πρόεδρος των ΗΠΑ από το… 1871, όταν η Αμερική «έπαχε να είναι χώρα και μετατράπηκε σε επιχείρηση που ανήκει στο Σίτι του Λονδίνου.

Στις 4 Μαρτίου, την ημέρα της ορκωμοσίας όπως οριζόταν από το σύνταγμα μέχρι το 1933, αυτό το νόμιμο σύστημα θα αποκατασταθεί, υποστηρίζουν, και ο Ντόναλντ Τραμπ θα ορκιστεί ως ο… 19^ος πρόεδρος, πιάνοντας τα πράγματα από εκεί που τα άφησε ο Οδυσσεύς Γκραντ. Όσο τραβηγμένη και αν σας ακούγεται αυτή η φαντασίωση, η φλυαρία των QAnon περί «εκτελέσεων» και «γκιλοτίνας» ίσως είναι ένας από τους λόγους που η Εθνική Φρουρά έχει λάβει εντολή να παραμείνει στην Ουάσινγκτον μέχρι τα μέσα Μαρτίου.

Πηγή: Economist