Δύο αποβάσεις σε ένα σύνορο

Μία επίμονη διπλωματική διεργασία και δύο ογκώδεις στρατιωτικές ασκήσεις εξελίσσονται παράλληλα στο ελληνοτουρκικό κάδρο. Αφενός ο ήδη ημιθανής διμερής διάλογος. Αφετέρου η υπερτροφική τουρκική στρατιωτική άσκηση «Γαλάζια πατρίδα» στο Αιγαίο και η εντυπωσιακής ισχύος ελληνοαμερικανική «Defender» στη Θράκη. Από ελληνικής πλευράς υποστηρίζεται ότι ο διάλογος αφορά στην υφαλοκρηπίδα και την ΑΟΖ, ενώ από τουρκικής ασκείται πίεση να είναι «εφ’ όλης της ύλης». Οι δύο ασκήσεις δεν έχουν τα ίδια χαρακτηριστικά. Η τουρκική είναι σκληρά επιθετική, η ελληνοαμερικανική αμυντική.

Οι Τούρκοι, που παράλληλα προκαλούν διαρκώς, δοκιμάζουν το σύνολο σχεδόν των όπλων που μπορούν να επιστρατεύσουν σε έναν καθολικό πόλεμο με την Ελλάδα. Οι ΗΠΑ και η Ελλάδα ενεργούν ουσιαστικά πάνω στο παλιό σενάριο της αποτροπής της καθόδου δυνάμεων από τον βορρά στο Αιγαίο. Δεν είναι πολιτικώς ορθό να λέγεται σήμερα κάτι τέτοιο, αλλά ουσιαστικά αυτό ακριβώς είναι. Είναι συνεπώς ξεκάθαρο ότι η γεωπολιτική σημασία του Αιγαίου βρίσκεται αυτή τη στιγμή με τον πιο οξύ τρόπο στο διεθνές επίκεντρο. Οταν όμως έχουμε δύο ταυτόχρονες «αποβάσεις» σε ένα γεωγραφικό χώρο από τις δύο πλευρές του, όπως εν προκειμένω αυτή τη στιγμή στο Αιγαίο, τι σημαίνει; Σημαίνει ότι ο χώρος αυτός, έχει, ουσιαστικά, καταστεί σύνορο. Ενα υπό διαμόρφωση σύνορο ανάμεσα στη Δύση και σε άλλα σχήματα, απροσδιόριστης βιωσιμότητας και ακρίβειας, που μόλις τα τελευταία χρόνια έχουν προκύψει.

Για τους Αμερικανούς η Θράκη είναι πλέον ένας πολύ σημαντικός γεωγραφικός χώρος. Ομως η σημασία του έχει μεγιστοποιηθεί από τη στιγμή που η Τουρκία κατέστη εντελώς αναξιόπιστη ως σύμμαχος. Η στενότατη σχέση που έχει αναπτύξει τα τελευταία χρόνια η Αγκυρα με τη Μόσχα σε όλα τα επίπεδα, μεταξύ των οποίων και το εξοπλιστικό, γεννά ένα κίνδυνο που κάθε άλλο παρά έχει περάσει απαρατήρητος παρά το γεγονός ότι η συμμαχία των δύο κρατών έχει ακόμα ευκαιριακά χαρακτηριστικά. Οπως, επίσης, η ιστορία τους, ειδικά στην περιοχή, όχι μόνον δεν δείχνει δυνατότητες σταθερής συμμαχίας, αλλά, αντίθετα, είναι γεμάτη από συγκρούσεις. Παρ’ όλα αυτά, η Ρωσία έχει πλέον αποκτήσει σήμερα ένα πλεονέκτημα που δεν είχε μέχρι πολύ πρόσφατα στην περιοχή. Οι Τούρκοι δεν της έχουν δώσει προνομιακό ρόλο στα Στενά, αλλά τώρα πια ούτε και αυτό μπορεί να αποκλειστεί από την Ουάσιγκτον.

Η τουρκική άσκηση είναι ξεκάθαρα και ανοιχτά εναντίον της Ελλάδας. Το λέει άλλωστε το όνομά της: «Γαλάζια πατρίδα» είναι η θάλασσα που οι Τούρκοι διεκδικούν να γίνει δική τους. Η ελληνοαμερικανική άσκηση δεν είναι μία απάντηση σε αυτό. Ομως είναι ένα πολύ ισχυρό μήνυμα των Αμερικανών στην Τουρκία – ίσως εξίσου αν όχι ισχυρότερο από εκείνο με τις κυρώσεις για τους ρωσικούς πυραύλους S400.

Οι Αμερικανοί δείχνουν πρωτίστως στη Μόσχα ότι θα είναι εκεί αν οι Ρώσοι αποκτήσουν πραγματικά πλεονέκτημα εξόδου στην Ανατολική Μεσόγειο, αλλά δείχνουν εμμέσως πλην σαφώς και στην Αγκυρα ότι αυτό την αφορά άμεσα από τη στιγμή που εκείνη συμμαχεί μαζί τους. Παράλληλα, η Κρήτη μετατρέπεται σε ισχυρότερη βάση από ποτέ στην ιστορία της, με κομβικό ρόλο για την Ανατολική Μεσόγειο και τη Μέση Ανατολή, με το Ιτσιρλίκ να έχει πλέον ήδη αποδυναμωθεί περίπου καθολικά. Αλλωστε, καίρια τμήματα των δραστηριοτήτων εκείνης της βάσης έχουν αναπροσανατολιστεί ήδη σε άλλα σημεία του ελλαδικού χώρου.

Το σκηνικό αυτό έχει μία ιδιαιτερότητα: είναι ρευστό. Οι Αμερικανοί περιμένουν να δουν τι θα κάνει η Τουρκία με τους πυραύλους και όχι μόνον. Αν όμως παγιοποιηθεί, η Ελλάδα θα έχει καταστεί πραγματικά το σύνορο της Δύσης. Και αυτή είναι ασφαλώς η βέλτιστη στρατηγική εξέλιξη για την ασφάλειά της.