Η διαμεσολάβηση είναι γένους θηλυκού

Στον λαβύρινθο της δημόσιας διοίκησης, η… δημόσια διοίκηση έχοντας επίγνωση, θέσπισε έναν συμπαραστάτη που έμελλε να διαδραματίσει ουσιαστικό ρόλο. Η αυτογνωσία των θεσμών για τις δαιδαλώδης διαδικασίες, την γραφειοκρατία, την αλληλοκάλυψη αρμοδιοτήτων που ταλαιπωρούν δημόσιους λειτουργούς αλλά κυρίως τον πολίτη οδήγησε στη καθιέρωση του «διαμεσολαβητή», μιας ανεξάρτητης οντότητας που φροντίζει να αποδώσει δικαιοσύνη.

Η Κατερίνα Τσιομπάνου, είναι μια επιτυχημένη δικηγόρος παρ’ Αρείω Πάγο. Είναι όμως και περιφερειακός συμπαραστάτης στη περιφέρεια δυτικής Μακεδονίας με προφανή σκοπό να επεμβαίνει και να δίνει λύσεις σε ότι αφορά την κακοδιοίκηση που αντιμετωπίζουν οι πολίτες σε δήμους και περιφέρειες. Όχι το σύστημα δεν έχει αυτοκαταστροφικές τάσεις, απλά το σύστημα τρέφεται από την αποδοχή των πολιτών ως εκ τούτου οφείλει να δημιουργήσει μια ανεξάρτητη αρχή που να δηλώνει παρών στο πρόβλημα πριν αυτό δημιουργήσει κρίση. Θα σας πούμε τι δεν είναι η κα Τσιομπάνου. Δεν είναι επιτελική, δεν είναι ελεγχόμενη, δεν ασκεί πολιτική και δεν κάνει δημόσιες σχέσεις. Με άλλα λόγια είναι μια επαγγελματίας δικηγόρος που θα μεσολαβήσει όταν και όπου χρειάζεται ώστε οι πολίτες να αισθάνονται πως το δίκαιο θα επιβληθεί νομίμως.

Για να έχετε και μια πρώτη αίσθηση των αρμοδιοτήτων της διαβάστε αυτό το απόσπασμα από την συνέντευξη της: «Μία χαρακτηριστική περίπτωση που αντιμετώπισα το 2020 είχε σχέση με την αποσφράγιση ενός καταστήματος που είχε σφραγιστεί από υπηρεσία της Περιφέρειας λόγω παραβιάσων της νομοθεσίας εκ μέρους του ιδιοκτήτη.

Η Υπηρεσία ήταν επιφυλακτική για την αποσφράγιση καθώς πίστευε ότι ο ιδιοκτήτης θα προέβαινε σε νέα παράνομη λειτουργία του καταστήματος και θα έπρεπε να του το σφραγίσουν πάλι. Εξήγησα στην Υπηρεσία ότι η εξακολούθηση της σφραγίσεως δεν ήταν πλέον νόμιμη και ότι δεν μπορούσε να λειτουργεί ως μοχλός αποτροπής τελέσεως παραβάσεων εκ μέρους του ιδιοκτήτη. Τελικά υπέδειξα δικλείδες ασφαλείας για να μην λειτουργήσει ο ιδιοκτήτης παράνομα εκ νέου το κατάστημα και αποσφραγίστηκε.»

Περιγράψτε μας τις βασικές λειτουργίες του «συμπαραστάτη του πολίτη και της επιχείρησης» της περιφέρειας δυτικής Μακεδονίας.

Ο Συμπαραστάτης του Πολίτη και της Επιχείρησης θεσπίστηκε για πρώτη φορά με το ν. 3852/2010 γνωστό ως “Καλλικράτης”. Είναι μία νέα ανεξάρτητη αρχή υποχρεωτική  για τους δήμους άνω των 20.000 κατοίκων, τους νησιωτικούς δήμους και τις Περιφέρειες. Στόχο έχει την επίλυση των προβλημάτων κακοδιοίκησης που αντιμετωπίζουν οι πολίτες με τις Υπηρεσίες των Περιφερειών ή των Δήμων και των νομικών τους προσώπων μέσω της διαμεσολαβητικής λειτουργίας. Η έννοια της κακοδιοίκησης είναι μία ευρεία έννοια που μπορεί να περιλαμβάνει διοικητικές παρατυπίες, άδικη μεταχείριση, παράλειψη οφειλόμενης απάντησης, άρνηση παροχής υπηρεσιών, αδικαιολόγητη καθυστέρηση ακόμη και προσβλητική συμπεριφορά υπαλλήλου. Η διαδικασία είναι απλή. Ο πολίτης υποβάλλει την καταγγελία στο Συμπαραστάτη περιγράφοντας το πρόβλημα κακοδιοίκησης και προσκομίζοντας τα σχετικά έγγραφα. Ο Συμπαραστάτης, αφού διαπιστώσει το έννομο συμφέρον του καταγγέλλοντος και τη βασιμότητα της υπόθεσης, απευθύνεται στην υπηρεσία ζητώντας την άποψή της. Κατόπιν μελετά την υπόθεση και υποβάλλει στην υπηρεσία τη διαμεσολάβησή του. Η διαμεσολάβηση κινείται πάντα μέσα στα πλαίσια της νομιμότητας και χαρακτηρίζεται κυρίως από την ευελιξία της. Δεν έχει υποχρεωτικό χαρακτήρα αλλά η μη συμμόρφωση καταγράφεται στην ετήσια έκθεση. Ο Συμπαραστάτης έχει τη δυνατότητα να υποβάλλει ειδικές προτάσεις βελτίωσης της λειτουργίας της διοίκησης.

Είναι απόλυτα αυτοτελές όργανο της περιφέρειας; Δηλαδή, η λειτουργία του δεν επιδέχεται κριτικής, ελέγχου και πειθαρχικών κυρώσεων;

Ο νομοθέτης θέλησε να εξασφαλίσει την ανεξαρτησία και την αμεροληψία του Συμπαραστάτη. Η επιλογή του Συμπαραστάτη γίνεται με απόφαση του Περιφερειακού/Δημοτικού Συμβουλίου που λαμβάνεται με μυστική ψηφοφορία και με  πλειοψηφία των 3/5 των παρόντων μελών. Η αυξημένη αυτή πλειοψηφία δείχνει ότι απαιτείται συναίνεση ως προς το πρόσωπο του Συμπαραστάτη καθώς αναγκαστικά επιλέγεται από περισσότερες παρατάξεις. Άρα ο Συμπαραστάτης δεν διορίζεται και δεν αποτελεί επιλογή μόνο του εκάστοτε Περιφερειάρχη και Δημάρχου αλλά αποτελεί επιλογή του μεγαλύτερου μέρους του Περιφερειακού/Δημοτικού Συμβουλίου. Η ανάκληση του Συμπαραστάτη σε περίπτωση πλημμελούς εκτέλεσης των καθηκόντων γίνεται με την ίδια διαδικασία και την ίδια πλειοψηφία του Περιφερειακού/Δημοτικού Συμβουλίου. Ο έλεγχος ως προς την ποιότητα και την επάρκεια των υπηρεσιών του γίνεται μέσω της ετήσιας λογοδοσίας. Ο Συμπαραστάτης λογοδοτεί κάθε έτος με την παρουσίαση της ετήσιας έκθεσης ενώπιον του Περιφερειακού/Δημοτικού Συμβουλίου στο πλαίσιο της Ειδικής Ετήσιας Απολογιστικής Συνεδρίασης. Η έκθεση αυτή αναρτάται υποχρεωτικά στην ιστοσελίδα της Περιφέρειας.

Σας έχει τύχει έως σήμερα κάποια πολύ πιεστική περίπτωση που οριακά δεν εκτραχήθηκε; Τα πιο συνήθη περιστατικά που απαιτούν την διαμεσολάβηση σας ποια είναι;

Όχι, δεν υπήρξαν περιπτώσεις που να χαθεί ο έλεγχος της υπόθεσης. Υπήρξαν όμως περιπτώσεις που η υπηρεσία  αδιαφορούσε απέναντι στο θεσμό προκειμένου φυσικά να αποφύγει να απαντήσει και να συμμετάσχει στην επίλυση του προβλήματος. Με την τελευταία τροποποίηση του Νόμου θεσπίστηκε πλέον η υποχρεωτικότητα της απάντησης/συνεργασίας της υπηρεσίας με το Συμπαραστάτη. Έτσι, θα γίνει σε όλους συνείδηση η υποχρέωση απάντησης σε εύλογο χρόνο. Η εμπειρία μου ως Συμπαραστάτης του δημότη και της επιχείρησης στο Δήμο Κοζάνης κατά την προηγούμενη θητεία και ως Συμπαραστάτης του πολίτη και της επιχείρησης στην Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας μου έδειξε ότι προβλήματα κακοδιοίκησης δημιουργούνται στις υπηρεσίες που έχουν συναλλαγή με τους πολίτες, όπως οι διευθύνσεις που αδειοδοτούν ή επιβάλλουν κυρώσεις. Τις περισσότερες φορές τα περιστατικά αφορούν διαφωνίες ως προς το κανονιστικό πλαίσιο και την καθυστέρηση απάντησης. Πρέπει όμως να πω ότι πολλές φορές οι διαφωνίες αυτές οφείλονται όχι στην πρόθεση των υπαλλήλων αλλά στην πολυπλοκότητα του κανονιστικού πλαισίου που διέπει την υπόθεση.

Κα Τσιομπάνου, ποιες από τις δομές της περιφέρειας δυτικής Μακεδονίας χρίζουν εκσυγχρονισμού, αναβάθμισης ίσως και πλήρης κατάργηση; Που έχουν παρατηρηθεί τα περισσότερα κενά και καθυστερήσεις;

Διαπίστωσα ότι οι μικρότερες περιφερειακές ενότητες, όπως αυτή των Γρεβενών, χρειάζονται επειγόντως προσωπικό καθώς πολλοί εργαζόμενοι έχουν συνταξιοδοτηθεί και αρκετοί είναι έτοιμοι να συνταξιοδοτηθούν. Επειδή είναι μικρό μέρος οι εργαζόμενοι που προσλαμβάνονται το χρησιμοποιούν ως τόπο διορισμού με στόχο την απόσπαση ή τη μετάθεση. Η Περιφερειακή Ενότητα Γρεβενών για παράδειγμα έχει περίπου 900 κτηνοτροφικές εκμεταλλεύσεις και έχει ως προσωπικό μόνο 2 κτηνιάτρους. Επίσης, πιστεύω ότι πρέπει να ενισχυθούν με εξειδικευμένο προσωπικό οι υπηρεσίες που ασχολούνται με την περιβαλλοντική νομοθεσία λόγω της αυξήσεως των ΑΠΕ και να ξεκαθαρίσουν οι αρμοδιότητες τους με την κεντρική διοίκηση καθώς σε αρκετές περιπτώσεις αλληλοκαλύπτονται.

Ο περιφερειάρχης κ. Κασαπίδης, λειτουργεί υποστηρικτικά προς την υπηρεσία σας ακόμη και αν  η δική σας διαμεσολάβηση σε ένα θέμα μπορεί να επιφέρει επικοινωνιακό πλήγμα στη περιφέρεια;

Η υποστήριξη του Περιφερειάρχη προς την υπηρεσία είναι δεδομένη καθώς όλοι οι αιρετοί έχουν κατανοήσει το διαμεσολαβητικό ρόλο και τη χρησιμότητα του Συμπαραστάτη. Την ίδια αντιμετώπιση είχα και το διάστημα 2015 έως 2019 που διατέλεσα Συμπαραστάτης του δημότη και της επιχείρησης στο Δήμο Κοζάνης. Άλλωστε η αιτιολογική έκθεση του νόμου που εισήγαγε το θεσμό το 2010 ορίζει ότι βασική αποστολή μας είναι η αποσυμφόρηση των αιρετών από αιτήματα και μεμονωμένα παράπονα των πολιτών που για περιπτώσεις κακοδιοίκησης συρρέουν στα γραφεία τους και η εξυπηρέτηση των πολιτών με αμεροληψία. Όμως, πρέπει να επισημάνω ότι ο Συμπαραστάτης δεν έχει αρμοδιότητα να ελέγξει σε καμία περίπτωση τις πολιτικές επιλογές, οι οποίες αποτελούν ευθύνη των αιρετών, αλλά την ορθή εφαρμογή του κανονιστικού πλαισίου και την τήρηση της νόμιμης διαδικασίας. Αυτό σημαίνει ότι στην πράξη ο Συμπαραστάτης μέσω των καταγγελιών ελέγχει τις υπηρεσίες και τους υπαλλήλους. Ο θεσμός στοχεύει να αποδειχθεί βασικός μοχλός επίλυσης προβλημάτων μέσω της διαμεσολάβησης στον οποίο θα μπορεί να προστρέχει ο πολίτης αλλά και στις διαμεσολαβήσεις του οποίου θα μπορούν να βασίζονται οι υπηρεσίες.

Από το 2014 που είναι ενεργός στη περιφέρεια σας ο συμπαραστάτης του πολίτη πόσες υποθέσεις έχουν τακτοποιηθεί δια της μεσολάβησης;

Το έτος 2020 ενώπιον μου κατατέθηκαν 21 καταγγελίες από τις οποίες 11 καταγγελίες επιλύθηκαν διαμεσολαβητικά, 5 καταγγελίες βρίσκονται σε διαδικασία επίλυσης και 5 δεν επιλύθηκαν για διαφορετικούς λόγους η κάθε μία και όχι απαραίτητα από υπαιτιότητα των υπηρεσιών. Στην Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας κατά τα έτη 2015 έως 2019 κατατέθηκαν 125 καταγγελίες. Από τη μέχρι τώρα στατιστική εκτίμηση των υποθέσεων περίπου το 50 % των υποθέσεων επιλύονται. Προκειμένου να ενισχύσουμε την αποτελεσματικότητα του θεσμού με την ανταλλαγή πληροφοριών που αφορούν βέλτιστες πρακτικές και τον εντοπισμό συστημικών προβλημάτων κακοδιοίκησης και να υποστηρίξουμε τους εκλεγμένους Συμπαραστάτες σε Δήμους και σε Περιφέρειες, ιδρύσαμε από το έτος 2012 το Πανελλήνιο Δίκτυο Δημοτικών και Περιφερειακών Συμπαραστατών το οποίο έχω την τιμή να υπηρετώ ως Γ. Γραμματέας.

Η πανδημία δημιούργησε πρόσθετο φόρτο εργασίας σε εσάς; Ξεχωρίστε μας 1-2 περιπτώσεις που σας δυσκόλεψαν πολύ;

Το 2020 υπήρξε ένα έτος που όλα τα δεδομένα μας ανατράπηκαν με την επιβολή κατεπειγόντων μέτρων όπως τον περιορισμό και την απαγόρευση στην κυκλοφορία, την αναστολή της λειτουργίας επιχειρήσεων, την καταγραφή των στοιχείων επικοινωνίας των πολιτών κατά την είσοδο σε ένα δημόσιο κτίριο, αλλά και την δια νόμου υποχρεωτική κατ’ οίκον εργασία του 50 % των υπαλλήλων.  Όλα αυτά ώθησαν τη διοίκηση να στραφεί σε νέους τρόπους λειτουργίας όπως την εξ αποστάσεως εργασία, την εξυπηρέτηση κοινού μόνο σε επείγουσες περιπτώσεις και υποχρεωτικά κατόπιν ραντεβού και την χρήση ηλεκτρονικών πλατφόρμων, επέφεραν όμως μείωση της επαγγελματικής δραστηριότητας των πολιτών.

Μία χαρακτηριστική περίπτωση που αντιμετώπισα το 2020 είχε σχέση με την αποσφράγιση ενός καταστήματος που είχε σφραγιστεί από υπηρεσία της Περιφέρειας λόγω παραβιάσων της νομοθεσίας εκ μέρους του ιδιοκτήτη. Η Υπηρεσία ήταν επιφυλακτική για την αποσφράγιση καθώς πίστευε ότι ο ιδιοκτήτης θα προέβαινε σε νέα παράνομη λειτουργία του καταστήματος και θα έπρεπε να του το σφραγίσουν πάλι. Εξήγησα στην Υπηρεσία ότι η εξακολούθηση της σφραγίσεως δεν ήταν πλέον νόμιμη και ότι δεν μπορούσε να λειτουργεί ως μοχλός αποτροπής τελέσεως παραβάσεων εκ μέρους του ιδιοκτήτη. Τελικά υπέδειξα δικλείδες ασφαλείας για να μην λειτουργήσει ο ιδιοκτήτης παράνομα εκ νέου το κατάστημα και αποσφραγίστηκε.

Μία άλλη περίπτωση είχε σχέση με την περίπτωση καταργήσεως των κρατήσεων υπέρ του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου από τους λογαριασμούς πληρωμής εργοληπτών για τα εκτελούμενα έργα του Δημοσίου. Υπάρχει ένα περίπλοκο νομικό πλαίσιο ως προς την κατάργηση των κρατήσεων αυτών που δημιουργεί ανασφάλεια στην υπηρεσία ως προς το τι επικρατεί. Παρόλο που έχει εκδοθεί η με αριθμό 129/2019 γνωμοδότηση της Ολομέλειας του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους που αποφαίνεται για την κατάργησή τους η υπηρεσία αρνείται ισχυριζόμενη ότι η γνωμοδότηση δεν έχει γίνει δεκτή από τον Υπουργό ώστε να είναι δεσμευτική. Εγώ εξακολουθώ να επιμένω ότι έχει καταργηθεί η κράτηση και περιμένω το αρμόδιο υπουργείο κάποια στιγμή να αποδεχθεί τη γνωμοδότηση του ΝΣΚ.

Ως υποψήφια περιφερειακή σύμβουλος στις αυτοδιοικητικές εκλογές του 2019 ποια ατζέντα θεμάτων θα έπρεπε να είναι πρώτης προτεραιότητας για την περιφερειακή αρχή της δυτικής Μακεδονίας;

Το θέμα που απασχολεί οποιονδήποτε υποψήφιο στην τοπική αυτοδιοίκηση είναι η ανάπτυξη της περιοχής του. Στην περιοχή μας μετά τις εκλογές το 2019 προέκυψε το ζήτημα της απολιγνιτοποίησης της Δυτικής Μακεδονίας. Είναι βέβαιο ότι το κλείσιμο των λιγνιτικών μονάδων συνεπάγεται ανεργία και απώλεια θέσεων εργασίας καθώς γύρω από τη ΔΕΗ δραστηριοποιείται ένας μεγάλος κύκλος επαγγελμάτων που δεν είναι δυνατόν να καλυφθεί σε ένα τόσο σύντομο διάστημα. Πρέπει να δημιουργηθούν νέες θέσεις εργασίας και να βρεθεί ένα νέο μοντέλο ανάπτυξης της περιοχής. Για να γίνει πόλος έλξης σε επιχειρήσεις πρέπει να ολοκληρωθεί ο χωροταξικός σχεδιασμός και διαμορφωθούν ειδικές φορολογικές ζώνες με φορολογικά κίνητρα. Πρέπει να ενεργοποιηθούν οι μηχανισμοί ενίσχυσης όπως το ΤΑΔΥΜ και το Εθνικό Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης. Έχουν γίνει βήματα προς τη σωστή κατεύθυνση, δεν πιστεύω όμως ότι μπορεί η περιοχή μας να είναι έτοιμη σε τόσο σύντομο διάστημα. Για αυτό είναι απαραίτητο να δοθεί μία παράταση στη λειτουργία των λιγνιτικών μονάδων. Διαφορετικά η περιοχή μας, πάνω στην πίεση, θα στραφεί αποκλειστικά σε λανθασμένους τομείς ανάπτυξης όπως ήδη ξεκίνησε με την εγκατάσταση φωτοβολταικών σε καλλιεργήσιμες περιοχές που δεν προσφέρουν θέσεις εργασίας και δεσμεύουν καλλιεργήσιμες εκτάσεις ή βοσκοτόπια.