Μιανμάρ : Οι γυναίκες στην πρώτη γραμμή του αγώνα κατά της δικτατορίας

Η Μα Κιάλ Σιν λάτρευε το ταεκβοντό, τα πικάντικα φαγητά και το κόκκινο κραγιόν. Χρησιμοποιούσε το αγγλικό όνομα Έιντζελ και ο πατέρας της την αγκάλιασε για καληνύχτα όταν βγήκε στους δρόμους του Μανταλάι, στην κεντρική Μιανμάρ, για να ενωθεί με τα πλήθη που διαδήλωναν ειρηνικά εναντίον της δικτατορίας που έχει επιβληθεί στη χώρα από τον στρατό.

Το μαύρο μπλουζάκι που φορούσε η Κιάλ Σιν στη διαδήλωση της Τετάρτης, έγραφε: «Όλα θα πάνε καλά».

Το απόγευμα, όμως, η 18χρονη Κιάλ Σιν έπεσε νεκρή από σφαίρα στο κεφάλι. Εκτός από εκείνη, οι κατασταλτικές δυνάμεις δολοφόνησαν τουλάχιστον άλλους 30 ανθρώπους σε όλη τη χώρα, στην πιο αιματηρή ημέρα μετά το πραξικόπημα της 1ης Φεβρουαρίου, σύμφωνα με τον ΟΗΕ.

«Είναι μια ηρωίδα για την χώρα μας», εξηγεί η Μα Τσο Νουε Οο, μια από τις πιο στενές της φίλες, που επίσης έλαβε μέρος στις καθημερινές διαδηλώσεις που πραγματοποιούνται σε εκατοντάδες πόλεις σε όλη τη Μιανμάρ, μιλώντας στους Times της Νέας Υόρκης. «Λαμβάνοντας μέρος στην επανάσταση, μια γενιά νέων γυναικών δείχνει ότι είμαστε εξίσου γενναίες με τους άνδρες».

Παρά τους κινδύνους, οι γυναίκες έχουν σταθεί στην πρώτη γραμμή του κινήματος της Μιανμάρ, στέλνοντας ένα ισχυρό μήνυμα στους αξιωματικούς που «έριξαν» μια γυναίκα πολιτική ηγέτιδα και επέβαλαν ένα πατριαρχικό σύστημα που καταπίεζε τις γυναίκες επί πενήντα χρόνια.

Κατά εκατοντάδες χιλιάδες, οι γυναίκες συγκεντρώνονταν για καθημερινές διαδηλώσεις, εκπροσωπώντας σωματεία δασκάλων, εργαζόμενων σε εργοστάσια ενδυμάτων και υγειονομικών υπαλλήλων που απεργούν. Οι γυναίκες κυριαρχούν σε όλους αυτούς τους τομείς. Οι νεότερες συνήθως είναι στην πρώτη γραμμή, στα σημεία που οι κατασταλτικές δυνάμεις δείχνουν να θέτουν στο στόχαστρο. Δυο νέες γυναίκες πυροβολήθηκαν στο κεφάλι την Τετάρτη και άλλη μια κοντά στην καρδιά. Τρεις σφαίρες που τέλειωσαν τρεις ζωές.

Στις αρχές της εβδομάδας, τα τηλεοπτικά δίκτυα του στρατού ανακοίνωσαν ότι οι δυνάμεις ασφαλείας έλαβαν οδηγίες να μην χρησιμοποιήσουν πραγματικές σφαίρες, αλλά και ότι είχαν δικαίωμα να πυροβολήσουν μόνο για λόγους αυτοάμυνας και μόνο στο κάτω μέρος του σώματος των διαδηλωτών.

«Ίσως χάσουμε κάποιους ήρωες σε αυτή την επανάσταση», δήλωσε στους Times η Μα Σαντάρ, αναπληρωτής γενικός γραμματέας της Ομοσπονδίας Εμπορικών Σωματείων της Μιανμάρ που λαμβάνει μέρος στις διαδηλώσεις. «Το αίμα των γυναικών μας είναι κόκκινο».

Η βία της Τετάρτης, που ανέβασε τον συνολικό αριθμό των νεκρών του πραξικοπήματος τουλάχιστον στους 54, αντανακλά τη βαναυσότητα ενός στρατού που έχει συνηθίσει να εκτελεί τους πλέον αθώους πολίτες. Τουλάχιστον τρία παιδιά έπεσαν νεκρά στη διάρκεια του περασμένου μήνα, ενώ ο πρώτος θάνατος της στρατιωτικής καταστολής που ακολούθησε το πραξικόπημα, ήταν εκείνος μιας 20χρονης γυναίκας που πυροβολήθηκε στο κεφάλι στις 9 Φεβρουαρίου.

Οι δολοφονίες έχουν προκαλέσει αποτροπιασμό και οργή στους υποστηρικτές ανθρώπινων δικαιωμάτων σε όλο τον κόσμο.

«Ο στρατός της Μιανμάρ πρέπει να σταματήσει να δολοφονεί και να φυλακίζει τους διαδηλωτές», τόνισε την Πέμπτη η Μισέλ Μασελέτ, κορυφαία αξιωματούχος ανθρωπίνων δικαιωμάτων του ΟΗΕ. «Είναι απολύτως αποτρόπαιο ότι οι δυνάμεις ασφαλείας ρίχνουν πραγματικές σφαίρες εναντίον ειρηνικών διαδηλωτών σε όλη τη χώρα».

Στις εβδομάδες μετά το ξέσπασμα των διαδηλώσεων, ομάδες γυναικών υγειονομικών περιπολούσαν εθελοντικά τους δρόμους, περιθάλποντας τους τραυματίες και περισυλλέγοντας τους νεκρούς. Οι γυναίκες δίνουν τον ρυθμό σε ένα κίνημα κοινωνικής ανυπακοής που παραλύει τη λειτουργία του κράτους. Και έχουν καταρρίψει τα έμφυλα στερεότυπα σε μια χώρα στην οποία κατά την παράδοση τα ρούχα που φοριούνται στο κάτω μέρος του σώματος των φύλων δεν πρέπει να πλένονται μαζί, καθώς το «γυναικείο πνεύμα» θα μπορούσε να μολύνει εκείνα των ανδρών.

Με εξεγερσιακή φαντασία, οι πολίτες έχουν αποκλείσει τις ζώνες των διαδηλώσεων κρεμώντας σε σειρές τις φούστες των γυναικών, που αποκαλούνται χταμέιν, γνωρίζοντας ότι αρκετοί άνδρες θα διστάσουν να περάσουν από κάτω τους. Άλλοι έχουν κολλήσει στα κρεμασμένα γυναικεία ρούχα φωτογραφίες του Στρατηγού Μιν Αούνγκ Χλάινγκ, του επικεφαλής του στρατού που ενορχήστρωσε το πραξικόπημα, θέλοντας έτσι να προσβάλουν την αρρενωπότητά του.

«Οι νέες γυναίκες πλέον ηγούνται των διαδηλώσεων, επειδή είμαστε από τη φύση μας μητέρες και δεν μπορούμε να αφήσουμε την επόμενη γενιά να καταστραφεί», εξηγεί η Δρ. Γιν Γιν Χνουνγκ, μια 28χρονη γιατρός που μετά βίας γλίτωσε από τις σφαίρες στο Μανταλάι. «Δεν ενδιαφερόμαστε για τις ζωές μας. Ενδιαφερόμαστε για τις επόμενες γενιές».

Τη στιγμή που ο στρατός δείχνει το πλέον απάνθρωπο πρόσωπό τους στους σχεδόν 55 εκατ. κατοίκους της χώρας, οι γυναίκες είναι εκείνες που έχουν να χάσουν τα περισσότερα από την ανάληψη της εξουσίας από τον στρατηγό, μετά από πέντε χρόνια κατά τα οποία μοιραζόταν την εξουσία με πολιτική κυβέρνηση υπό την ηγεσία της Ντάου Αούνγκ Σαν Σου Κί. Το Τατμαντάου, όπως λέγεται ο στρατός της χώρας, είναι βαθιά συντηρητικό, έχοντας εκφράσει απόψεις σε επίσημες ανακοινώσεις ακόμη και για τα ρούχα που θα έπρεπε να φορούν οι γυναίκες.

Δεν υπάρχουν γυναίκες στα ανώτερα αξιώματα του στρατού της χώρας, ενώ οι στρατιωτικοί διαπράττουν συστηματικά ομαδικούς βιασμούς εις βάρος γυναικών που ανήκουν σε εθνικές μειονότητες, σύμφωνα με έρευνες του ΟΗΕ. Κατά την άποψη του στρατηγού, οι γυναίκες συχνά παρουσιάζονται ως αδύναμες και βρώμικες. Οι παραδοσιακές θρησκευτικές ιεραρχίες σε αυτή την κυρίως βουδιστική κοινωνία τοποθετούν τις γυναίκες στα πόδια των ανδρών.

Οι προκαταλήψεις του στρατού και της θρησκευτικής ηγεσίας δεν είναι απαραίτητα αποδεκτές και από την ευρύτερη κοινωνία της Μιανμάρ. Οι γυναίκες είναι μορφωμένες και άρρηκτο κομμάτι της οικονομίας της χώρας, ιδίως στους τομείς των επιχειρήσεων, της βιομηχανικής παραγωγής και του δημοσίου. Όλο και συχνότερα, οι γυναίκες εκφράζουν και πολιτικές θέσεις. Στις εκλογές του περσινού Νοεμβρίου, περίπου το 20% των υποψηφίων με την Εθνική Λέγκα για τη Δημοκρατία, το κόμμα της Αούνγκ Σαν Σου Κι ήταν γυναίκες.

Το κόμμα κέρδισε με τεράστια διαφορά, ξεπερνώντας με ευκολία το συνδεδεμένο με το στρατό και εξαιρετικά πιο «αρρενωπό» Κόμμα για την Αλληλεγγύη και την Ανάπτυξη.

Καθώς ο στρατός άρχισε να παραδίδει μέρος της εξουσίας του στη διάρκεια της περασμένης δεκαετίας, η Μιανμάρ βίωσε μια από τις βαθύτερες και πλέον ραγδαίες κοινωνικές αλλαγές στον κόσμο. Μια χώρα που διοικούνταν με σιδερένια γροθιά από τους στρατηγούς, που ανέλαβαν για πρώτη φορά την εξουσία με το πραξικόπημα του 1962, ανακάλυψε το Facebook, τα memes, τα emojis και τις διεθνείς συζητήσεις για την έμφυλη ισότητα.

«Ακόμη κι αν ζούμε σκοτεινές μέρες και η καρδιά μας ραγίζει από όλες αυτές τις αιματηρές εικόνες, είμαι πιο αισιόδοξη γιατί βλέπω τις γυναίκες στο δρόμο», λέει στους Times η Δρ. Μίμι Γουίν Μπιρντ, μια Βιρμανοαμερικανίδα που υπηρέτησε στον αμερικανικό στρατό και τώρα είναι καθηγήτρια στο Κέντρο για τις Μελέτες Ασφαλείας στην περιοχή Ασίας-Ειρηνικού Daniel K. Inouye στη Χονολουλού. «Σε αυτή την αναμέτρηση, ποντάρω τα λεφτά μου στις γυναίκες. Είναι άοπλες, όμως είναι αληθινές πολεμίστριες».

Και αυτό το πάθος έχει ανάψει σε όλη τη χώρα, παρά τη στρατιωτική καταστολή των περασμένων δεκαετιών που κόστισε εκατοντάδες ανθρώπινες ζωές.

«Οι γυναίκες μπήκαμε στην πρώτη γραμμή της μάχης κατά της δικτατορίας επειδή πιστεύουμε ότι αυτός είναι ο δικός μας αγώνας», εξηγεί η Μα Έι Τινζάρ Μάουνγκ, μια 27χρονη πολιτικός και πρώην πολιτική κρατούμενη, η οποία μαζί με άλλη μια συνομήλική της γυναίκα, ηγήθηκε της πρώτης αντιδικτατορικής διαδήλωσης στη Γιανγκόν, πέντε ημέρες μετά το πραξικόπημα.

Τόσο η Έι Τινζάρ Μάουνγκ όσο και η συντρόφισσά της, Έσθερ Ζε Νάου, διαδηλώνουν τις ημέρες και κρύβονται τις νύχτες. Από την ημέρα του πραξικοπήματος έχουν συλληφθεί 1.500 άτομα, σύμφωνα με τοπικό παρατηρητήριο.

Οι δυο γυναίκες πολιτκοποιήθηκαν σε νεαρή ηλικία και ύψωσαν τις φωνές τους για τα δικαιώματα των μειονοτήτων σε μια εποχή που οι περισσότεροι πολίτες της χώρας δεν ήθελαν να παραδεχτούν την γενοκτονία που διέπραττε ο στρατός εις βάρος των μουσουλμάνων Ροχίνγκια. Τουλάχιστον το ένα τρίτο του πληθυσμού της χώρας αποτελείται από εθνικές μειονότητες, ορισμένες εκ των οποίων βρίσκονται σε ένοπλη σύγκρουση με τον στρατό.

Όταν ηγήθηκαν της διαδήλωσης στις 6 Φεβρουαρίου, οι δυο γυναίκες φορούσαν μπλούζες που συνδέονται με τη μειονότητα Κάρεν, τα χωριά της οποίας είχε καταλάβει ο στρατός τις τελευταίες ημέρες. Η Έσθερ Ζε Νάιου ανήκει στη μειονότητα Κατσίν και όταν ήταν 17 ετών βρέθηκε σε στρατόπεδα με δεκάδες χιλιάδες πολίτες που είχαν εκτοπιστεί από την επέλαση του στρατού. Μαχητικά αεροπλάνα πετούσαν από πάνω τους, βομβαρδίζοντας γυναικόπαιδα, θυμάται η ίδια.

«Τότε ήταν που αποφάσισα ότι θα πολεμήσω για την ανατροπή της χούντας», εξηγεί. «Οι μειονότητες γνωρίζουμε ποια είναι η κατάληξη των διακρίσεων. Και ως γυναίκες, θεωρούμαστε ακόμη το δεύτερο φύλο».

«Αυτός πρέπει να είναι ένας από τους λόγους που οι γυναίκες ακτιβίστριες μοιάζουν πιο αποφασισμένες σε ζητήματα δικαιωμάτων», συνεχίζει.

Αν και η Εθνική Λέγκα για τη Δημοκρατία έχει ως ηγέτιδα την Αούνγκ Σαν Σου Κι, τα κορυφαία αξιώματά της καταλαμβάνονται από άνδρες. Και όπως και το Τατμαντάου, τα υψηλότερα αξιώματα προορίζονται κυρίως για τα μέλη της εθνικής πλειοψηφίας των Βιρμανών.

Στους δρόμους της Μιανμάρ, παρά το γεγονός ότι οι δυνάμεις ασφαλείας συνεχίζουν να πυροβολούν άοπλους διαδηλωτές, η σύσταση του κινήματος χαρακτηρίζεται από πολύ μεγαλύτερη διαφορετικότητα. Στις τάξεις του θα βρεις μουσουλμάνες φοιτήτριες, καθολικές καλόγριες, βουδιστές μοναχούς, drag queens και μια λεγεώνα νεαρών γυναικών.

«Η Γενιά Ζ είναι μια ατρόμητη γενιά», υποστηρίζει η Χάνι Αούνγκ, η νεότερη αδερφή της οποίας, η Κιαούρτ Ναντάρ Αούνγκ δολοφονήθηκε από σφαίρα στο κεφάλι την Τετάρτη, στην πόλη Μονίγουα. «Η αδερφή μου κατέβαινε καθημερινά στις διαδηλώσεις. Μιλούσε τη δικτατορία».

Σε ομιλία που αναπαράχθηκε από εκδόσεις της κρατικής προπαγάνδας, στις αρχές της εβδομάδας, ο στρατηγός Μιν Αούνγκ Χλάινγκ, ο επικεφαλής του στρατού, περιφρόνησε τους διαδηλωτές για την απρέπειά τους, με τα «αναξιοπρεπή ρούχα τους που έρχονται σε αντίθεση με την κουλτούρα της Μιανμάρ». Αυτή η φράση θεωρείται ότι αναφέρεται κυρίως στις γυναίκες που φορούν παντελόνι.

Λίγα λεπτά πριν πέσει νεκρή από τις σφαίρες των δυνάμεων καταστολής, η Κιάλ Σιν, φορώντας αθλητικά παπούτσια και σκισμένο τζιν, συγκέντρωσε γύρω της τους υπόλοιπους ειρηνικούς διαδηλωτές.

Ενώ παρέπαιαν εξαιτίας των δακρυγόνων που έριχναν επάνω τους οι δυνάμεις ασφαλείας, η Κιάλ Σιν τους μοίραζε νερό για να καθαρίσουν τα μάτια τους. «Δεν θα το βάλουμε στα πόδια», ακούγεται να φωνάζει σε βίντεο που κατέγραψε άλλος διαδηλωτής. «Το αίμα του λαού μας δεν θα πρέπει να αγγίξει το έδαφος».

«Είναι το πιο γενναίο κορίτσι που έχω δει στη ζωή μου», είπε στους Times η Κο Λου Μάο, που φωτογράφισε μερικά από τα τελευταία στιγμιότυπα της ζωής της Κιάλ Σιν.

Κάτω από το μπλουζάκι της, η Κιάλ Σιν φορούσε ένα μενταγιόν σε σχήμα αστεριού, γιατί το όνομά της σημαίνει «αγνό αστέρι» στα βιρμανικά.

«Έλεγε “αν δεις ένα αστέρι, θυμήσου, είμαι εγώ»», δηλώνει στους Times η Τσο Νουέ Οό, ια φίλη της. «Πάντα θα τη θυμάμαι με περηφάνια».