7 Μαρτίου 1948 : Η Δωδεκάνησος γίνεται Ελλάδα

Το νησιωτικό σύμπλεγμα των Δωδεκανήσων ενσωματώθηκε ως γνωστόν στην Ελλάδα μετά το πέρας του B’ Παγκοσμίου Πολέμου, αφού προηγήθηκε η υπογραφή της Συνθήκης Ειρήνης των Παρισίων μεταξύ Eλλάδας και Iταλίας, στις 10 Φεβρουαρίου 1947.

Η συνθήκη αυτή υλοποιήθηκε μετά την παρέλευση μιας μεταβατικής περιόδου για την αλλαγή της πολιτικοστρατιωτικής διοίκησης στα Δωδεκάνησα και την ψήφιση σχετικού νόμου από το ελληνικό κοινοβούλιο (3 Ιανουαρίου 1948).

Τελικά, η επίσημη τελετή της ενσωμάτωσης των Δωδεκανήσων στη Μητέρα Πατρίδα έλαβε χώρα στις 7 Μαρτίου 1948.

Τα προηγηθέντα

Από το Σάββατο 6 Μαρτίου 1947 ο δωδεκανησιακός λαός περίμενε με ανυπομονησία τη μεγάλη ημέρα, για την οποία είχαν αγωνιστεί και είχαν θυσιαστεί αμέτρητοι αφανείς και γνωστοί μάρτυρες.

Οι κάτοικοι των χωριών της Ρόδου είχαν κατακλύσει την πρωτεύουσα του νησιού, προκειμένου να πανηγυρίσουν για την ένωση και να υποδεχτούν τους αντιπροσώπους του ελληνικού κράτους.

Ο βασιλιάς των Ελλήνων Παύλος, η βασίλισσα Φρειδερίκη, η ακολουθία τους και ο αρχηγός του Στόλου έπλεαν ήδη προς τη Ρόδο επιβαίνοντας στο αντιτορπιλικό «Θεμιστοκλής», το οποίο συνοδευόταν τιμητικώς από ένα αγγλικό και ένα αμερικανικό αντιτορπιλικό.

Η υποδοχή της βασιλικής οικογένειας

Τη βασιλική οικογένεια και τους άλλους επισήμους ανέμεναν στο λιμένα της Ρόδου το πρωί της Κυριακής 7ης Μαρτίου 1948 ο δήμαρχος της πόλης μαζί με ολόκληρο το δημοτικό συμβούλιο, η Κεντρική Δωδεκανησιακή Επιτροπή, αντιπροσωπείες παλαιών πολεμιστών, εκπρόσωποι των κοινοτήτων της Ρόδου και των άλλων νησιών, καθώς και πλήθος κόσμου.

Λίγο πριν από τις 9:00 π.μ. κατέπλευσε στο λιμένα το αντιτορπιλικό «Θεμιστοκλής» μαζί με τα λοιπά σκάφη συνοδείας.

Σε αυτό επιβιβάστηκε λίγο αργότερα, προκειμένου να προϋπαντήσει τους βασιλείς, ο αντιναύαρχος Περικλής Ιωαννίδης, πρώτος διοικητής των Δωδεκανήσων (με πολιτικό σύμβουλο τον πανεπιστημιακό και δικαστικό Μιχαήλ Στασινόπουλο, μετέπειτα πρόεδρο της Ελληνικής Δημοκρατίας).

Στις 9:35 π.μ., υπό τους ήχους χαιρετιστηρίων κανονιοβολισμών, κωδωνοκρουσιών από τις εκκλησίες και συριγμών από τα πλοία, πλεύρισε στην προκυμαία της γιορτινής και σημαιοστολισμένης Ρόδου η βενζινάκατος που μετέφερε το βασιλιά των Ελλήνων.

Μόλις ο βασιλιάς πάτησε στην ξηρά, τα συγκεντρωμένα πλήθη άρχισαν να ζητωκραυγάζουν και να χειροκροτούν, παραληρώντας από ενθουσιασμό.

Αφού αποβιβάστηκαν η βασίλισσα και τα υπόλοιπα μέλη της βασιλικής οικογένειας, ο δήμαρχος της Ρόδου, Γαβριήλ Χαρίτος, ενεχείρισε στον Παύλο το κλειδί της πόλης, προσφωνώντας τους βασιλείς με τα ακόλουθα θερμά λόγια:

«Το προαιώνιον όνειρον των Δωδεκανησίων πραγματοποιείται σήμερον και ολοκληρούται το εθνικόν έργον των. Με την συντελουμένην σήμερον ενσωμάτωσιν της πολυπαθούς Δωδεκανήσου εις την Μητέρα Ελλάδα τερματίζεται μία οδυνηρά περίοδος της ελληνικής ιστορίας και αρχίζει μία περίοδος νέα και πλήρης ελπίδων. Οι Δωδεκανήσιοι έχουν πλέον πλήρη επίγνωσιν της αποστολής των και γνωρίζουν ότι διά της ενώσεως θα συμβάλουν απ’ ευθείας εις την ευημερίαν, την πρόοδον και την ακμήν της Ελλάδος. Η δε συμβολή των αυτή θα είναι πιο πολυτιμοτάτη διά την εθνικήν πνευματικήν ανάπτυξιν και το μεγαλείον του Έθνους μας.

Μεγαλειότατοι,

Υπό το κράτος της πλέον ισχυράς συγκινήσεως διά την εξαιρετικήν εύνοιαν την οποίαν η τύχη επεφύλασσεν εις εμέ, παραδίδω εις Υμάς, τους ανταξίους συνεχιστάς της αίγλης των βασιλέων του Βυζαντίου και του αειμνήστου αδελφού σας Γεωργίου του Β′, του οποίου το πνεύμα θα σας είναι πιστός συμπαραστάτης, τας κλείδας της πόλεως της Ρόδου και των άλλων Δωδεκανήσων, με την διάπυρον ευχήν όπως συνεχίσετε την ένδοξον πορείαν Σας».

Στη συνέχεια, μέσα σε κλίμα μεγάλου ενθουσιασμού, η βασιλική πομπή έφθασε διά της οδού Ελευθερίας στην πλατεία του Διοικητηρίου.

Εκεί, μετά την ανάκρουση του εθνικού ύμνου, ο υπουργός Εσωτερικών, Πέτρος Μαυρομιχάλης, ανέγνωσε από τον εξώστη του Διοικητηρίου το ακόλουθο βασιλικό διάταγμα:

Περί Προσαρτήσεως της Δωδεκανήσου εις την Ελλάδα

Παύλος Α′

Βασιλεύς των Ελλήνων

Απεφασίσαμεν και διατάσσομεν:

Άρθρον 1ον – Αι νήσοι της Δωδεκανήσου Ρόδος, Κάλυμνος, Κάρπαθος, Αστυπάλαια, Νίσυρος, Πάτμος, Χάλκη, Κάσος, Σύμη, Κως, Λέρος και Καστελλόριζον, ως και αι παρακείμεναι νησίδες, είναι προσαρτημέναι εις το Ελληνικόν Κράτος από της 28ης Οκτωβρίου 1947.

Ο παρών Νόμος, ψηφισθείς υπό της Δ΄ Αναθεωρητικής Βουλής και παρ’ Ημών σήμερον κυρωθείς, δημοσιευθήτω διά της Εφημερίδος της Κυβερνήσεως και εκτελεσθήτω ως νόμος του Κράτους.

Εν Αθήναις τη 3η Ιανουαρίου 1948

Παύλος Α′

«Κυρώνω την προσάρτησιν της Δωδεκανήσου εις την Μητέρα Πατρίδα»

Μετά την ανάγνωση του βασιλικού διατάγματος ο βασιλιάς των Ελλήνων ανέγνωσε το εξής διάγγελμά του προς το λαό των Δωδεκανήσων:

«Κατά την χαρμόσυνον αυτήν στιγμήν φέρω εις τους Έλληνας της Δωδεκανήσου τον αδελφικόν χαιρετισμόν του ελληνικού λαού.

Η σημερινή αγία ημέρα, κατά την οποίαν ικανοποιείται ο ζωηρότερος παλμός της Ελλάδος, είναι η ευτυχεστέρα ημέρα της ζωής μου. Ευχαριστώ τον Θεόν διότι έλαχεν εις εμέ η τιμή να περιβάλω με την ενεργόν στοργήν μου την Δωδεκάνησον και να ίδω κυματίζουσαν την κυανόλευκον εις τον ελληνικόν ουρανόν της.

Η σημερινή ημέρα επληρώθη με πολύ αίμα και πολλά δάκρυα, αλλά μόνον με αίμα και δάκρυα γράφονται ιστορίαι όπως η ελληνική.

Η Δωδεκάνησος υπήρξεν εις των λαμπροτέρων αστέρων εις τον ουρανόν του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού. Υπήρξεν πάντοτε ένδοξον προπύργιον των αγώνων της φυλής και μήτηρ υπερηφάνων και ανδρείων τέκνων.

Υπήρξε πάντοτε πηγή ακτινοβολίας ελληνικού πνεύματος. Η Δωδεκάνησος δεν είναι μόνον ελληνική, είναι Ελλάς.

Είμαι ευτυχής και συγκεκινημένος. Αισθάνομαι να πτερυγίζουν χαρμοσύνως γύρω μας αι ψυχαί των νεκρών αδελφών μας του τελευταίου ενδόξου πολέμου και η σκέψις μου την στιγμήν αυτήν στρέφεται προς τον μέγαν απόντα, τον αείμνηστον αδελφόν μου Βασιλέα Γεώργιον, τον νικητήν του Πολέμου της Αλβανίας.

Εν ονόματι της ικανοποιήσεως των ιερωτέρων ανθρωπίνων δικαιωμάτων,

Εν ονόματι της ενδόξου ελληνικής ιστορίας,

Ενώπιον της αιωνίας Ελλάδος και ενώπιον του παντοδυνάμου Θεού,

Κυρώνω την προσάρτησιν της Δωδεκανήσου εις την Μητέρα Πατρίδα».

Η ομιλία του Κωνσταντίνου Τσαλδάρη

Μετά την ανάγνωση του βασιλικού διαγγέλματος ο Παύλος προέβη στην αποκάλυψη αναμνηστικής πλάκας στο Διοικητήριο και στην κατάθεση στεφάνου στο Βωμό της Πατρίδας.

Αμέσως μετά ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης του Θεμιστοκλή Σοφούλη, ο Κωνσταντίνος Τσαλδάρης, εκφώνησε λόγο σχετικά με τους αγώνες για την απελευθέρωση της Δωδεκανήσου, αναφέροντας μεταξύ άλλων τα εξής:

«Η τελευταία περιπέτεια της Δωδεκανήσου, που ήρχισε την 22αν Απριλίου 1912, απεκάλυψε περισσότερον από κάθε άλλην φοράν την δύναμιν και το μεγαλείον της ελληνικής ψυχής, με την άκαμπτον αντίστασίν της και την άσβεστον φλόγα της διά την ελευθερίαν, η οποία εξεδηλώθη άμεσος και συνεχής.

Πρώτη πάντοτε εις τους εθνικούς αγώνας η Δωδεκάνησος, πρώτη πάλιν έτρεξε και εις την μεγάλην μάχην των Ελλήνων, όταν ήχησεν η σάλπιγξ της 28ης Οκτωβρίου του 1940. Πρώτη εις την Πίνδον, με το εκλεκτόν της τέκνον, τον νέον ήρωά της, τον Αλέξανδρον Διάκον. Τον Δωδεκανήσιον υπολοχαγόν του Πεζικού, που έπεσε μαχόμενος πρώτος εις τας επάλξεις της Τσούκας επάνω εις την Πίνδον.

Δωδεκανήσιοι επίσης υπήρξαν και άλλοι αφανείς ήρωες των τελευταίων αγώνων, ο λοχαγός Φανουράκης από την Χάλκην, ο Παπαλουκάς και η Ανθούλα Ζερβού από την Ρόδον, αι ηρωίδες της Καλύμνου, ο Καζώνης, ο Μάγγος, ο Σάββας από το Καστελλόριζον, ο ηγούμενος Χρύσανθος Μαρουλάκης από την Σύμην, ο Καπίρης από την Κω και όλοι οι αθάνατοι ήρωες, που έπεσαν διά την ελευθερίαν της Δωδεκανήσου. Η ψυχή τους θ’ αναγαλλιάζη σήμερον που η Δωδεκάνησος είναι Ελλάδα».

Η ολοκλήρωση των εορταστικών εκδηλώσεων

Μετά το λόγο του Τσαλδάρη ακολούθησε μεγάλη στρατιωτική παρέλαση, με τη συμμετοχή τμημάτων και από τους τρεις Κλάδους των Ενόπλων Δυνάμεων (ξεχώρισαν οι εύζωνοι της Ανακτορικής Φρουράς), και τελέστηκε δοξολογία στο μητροπολιτικό ναό των Εισοδίων της Θεοτόκου, χοροστατούντος του μητροπολίτη Ρόδου Τιμοθέου.

Τέλος, το απόγευμα της ίδιας ημέρας, της Κυριακής 7ης Μαρτίου 1948, πραγματοποιήθηκε λαμπαδηφορία στη φωταγωγημένη πόλη της Ρόδου, με τη συμμετοχή τμημάτων των Ενόπλων Δυνάμεων, προσκόπων, μαθητών κ.ά.