«Ηταν η καλύτερη εποχή. Ηταν η χειρότερη εποχή. Ηταν η άνοιξη της ελπίδας. Ηταν ο χειμώνας της απελπισίας. Ηταν ο καιρός της πίστης. Ηταν της απιστίας ο χρόνος. Είχαμε τα πάντα μπροστά μας. Δεν είχαμε τίποτα μπρος μας. Με λίγα λόγια. Η εποχή αυτή ήταν ίδια με την εποχή μας». Φράσεις που μοιάζουν τόσο επίκαιρες. Θα μπορούσαν να είχαν γραφτεί σήμερα και να σχολιάζουν το τώρα μας. Και όμως, έτσι άρχισε τον λόγο τις για τις γυναίκες (αναφερόμενη σε ένα απόσπασμα από μυθιστόρημα του Ντίκενς) η Μελίνα Μερκούρη το μακρινό 1982.

Πέρασαν ήδη 27 χρόνια από εκείνο το κυριακάτικο μεσημέρι της 6ης Μαρτίου που ακούσαμε ότι η Μελίνα «…ταξίδι κίνησε να πάει, να μας θυμάται και να μας αγαπάει». Δύο 24ωρα μετά, η σορός της έφθασε από τη Νέα Υόρκη στην Αθήνα και ύστερα από δύο μέρες έγινε η κηδεία (της Μελίνας, που το άγχος της ήταν μήπως η είδηση του θανάτου της περάσει ως μονόστηλο στις εφημερίδες). Με το υπουργικό αυτοκίνητο να ακολουθεί τον κιλλίβαντα που μετέφερε το φέρετρο και στη θέση του συνοδηγού απλωμένο το κόκκινο φουστάνι της (πάντα μπροστά καθόταν, της φαινόταν κιτς η επίσημη πίσω θέση). Ούτε να το είχε προγραμματίσει, αυτή η τετραήμερη διαδικασία της αναχώρησής της συμπεριλάμβανε την Ημέρα της Γυναίκας. Που τη θέση της στη χώρα μας αγωνίστηκε να αναβαθμίσει. Και μάλιστα δια του παραδείγματος.

Η Μελίνα της κατασταλαγμένης, από κοριτσάκι ακόμη, θηλυκότητας που κουβαλούσε όμως πάντα εντός της το «εμπόλεμο» ενός νεαρού αγοριού, θεωρούσε δικαίωμα το να είναι γυναίκα. «Δεν ζηλεύω τίποτα το ανδρικό. Το θαυμάζω πολλές φορές αλλά δεν θα άλλαζα με τίποτα το δικαίωμα να είμαι γυναίκα» έλεγε. Λογάριαζε τα πάθη για «αγγέλους», χωρίς φύλο δηλαδή. «Και ζήλεψα πολύ και ερωτεύτηκα πολύ και με ερωτεύτηκαν πολύ και θύμωσα πολύ και παίδεψα και με παίδεψαν και εκδικήθηκα και με εκδικήθηκαν». Και είχε τα γυναικεία κότσια να παραδεχθεί αφοπλιστικά ότι «οι πιο ευτυχισμένες στιγμές της ζωής μου ήταν όταν έπεσε η χούντα, την πρώτη φορά που έκανα έρωτα και την πρώτη φορά που έφαγα κρέμα καραμελέ».

Εκείνη την ομιλία του 1982 για την Ημέρα της Γυναίκας η Μελίνα την έκλεισε λέγοντας: «Ετσι θα αλλάξουν και τα μυαλά της γυναίκας, γιατί κι αυτή έχει εσωτερικεύσει τη φαλλοκρατική ιδεολογία της δήθεν δικής της μειονεξίας και της δήθεν ανωτερότητας του άντρα και γιατί πολλές φορές η υποταγή τη βολεύει να λύνει τα προβλήματα μέσω του άντρα (…) Η ελευθερία είναι το ζητούμενο αλλά η ελευθερία δεν χαρίζεται ποτέ. Κερδίζεται. Κι εκείνος που θα πρέπει να την κερδίσει και θα την κερδίσει είναι η γυναίκα».

Γι’ αυτό και πολλά άλλα, 27 χρόνια μετά την αναχώρησή της, είναι, συνειρμικά, μια από τις φιγούρες που προσωποποιούν αυτήν τη μέρα. Και σίγουρα, στην εποχή του ελληνικού #MeToo, λείπει η γυναικεία λεβεντιά της.

Headlines