Μιλώντας κανείς για την φετινή Παγκόσμια Ημέρας Γυναίκας στην Ελλάδα, μοιραία σκέφτεται την Σοφία Μπεκατώρου.

Η χρυσή ολυμπιονίκης, πριν λίγο μόλις καιρό, έριξε το πρώτο ντόμινο προκειμένου να ξεκινήσει να έχει υπόσταση το ελληνικό κίνημα metoo, μιλώντας για πρώτη φορά για την οδυνηρή προσωπική εμπειρία κακοποίησης που βίωσε σε νεαρή ηλικία, στους κόλπους της ιστιοπλοΐας.

Σε έναν δημιουργικό διάλογο με την συγγραφέα Μαρία Μαυρικάκη στην AthensVo,ice η Σοφία Μπεκατώρου συζητά για τον πρωταθλητισμό, τη μητρότητα αλλά και για το πώς τόλμησε να μιλήσει.

Mαρία Μαυρικάκη: Σοφία, η ζωή και η θάλασσα μοιάζουν πολύ, είναι κι οι δυο γένους θηλυκού, έχουν κι οι δυο κάποιες πλευρές πανέμορφες και άλλες επικίνδυνες. Ζώντας, περνάμε καταστάσεις που άλλοτε μας ανεβάζουν ψηλά κι άλλοτε μας βυθίζουν όπως το κύμα το θαλασσινό. Εσύ τα έβαλες με τα κύματα από πολύ νωρίς και, μέσω του αθλήματός σου, κατάφερες να τα τιθασέψεις σε βαθμό που να κατακτήσεις την απόλυτη κορυφή.

Σοφία Μπεκατώρου: Χαίρομαι που ξεκινάμε την κουβέντα από τη μεγάλη μου αγάπη. Εκεί συναντώ την απόλυτη ελευθερία και δοκιμάζω τις αντοχές μου. Να σου θυμίσω, Μαρία, ότι κι εσύ έχεις παρομοιάσει συχνά τη σχέση σου με τη συγγραφή με εκείνη που έχεις με τη θάλασσα. Καταλαβαίνεις, λοιπόν, πόση δύναμη που αντλώ από τη θάλασσα.

Πολλοί άνθρωποι την προτιμούν λάδι, κάτι που δεν γίνεται να συμβαίνει συχνά, άσε που με την άπνοια δεν φτάνεις ποτέ στον προορισμό σου. Όταν πάλι φυσά δυνατός άνεμος για να επιβιώσεις χρειάζεται τέχνη και μαεστρία.

Είναι ο δρόμος που διάλεξα να ακολουθήσω από μικρή. Και κάπως έτσι, μπήκα σε έναν χώρο απολύτως ανδροκρατούμενο, αυτόν της ιστιοπλοΐας.

Μαρία Μαυρικάκη : Ένα παιδί, ένα νεαρό κορίτσι, διαλέγει ένα άθλημα ομαδικό και αποφασίζει να περιπλανηθεί στον συναρπαστικό κόσμο του. Αυτό σημαίνει ότι θα στερηθεί πολλές ώρες ανεμελιάς και ότι στο εξής αντί για παιχνίδι, φανταστικές ιστορίες και αυτοσχεδιασμούς, θα πρέπει να λειτουργεί με πειθαρχία, να σκληρύνει και να δίνει μάχες. Επηρεάστηκε ο χαρακτήρας σου από αυτή τη συνθήκη;

Σοφία Μπεκατώρου: Σε μεγάλο βαθμό, όμως δεν ήταν μόνο ο χώρος του αθλητισμού που με επηρέασε ως προς αυτό, ήταν και το γεγονός ότι από πολύ μικρή ηλικία είχα αναλάβει ευθύνες στην οικογένεια, με πρώτη και βασικότερη αυτήν του εαυτού μου.

Δεν μου ήρθαν εύκολα και βολικά τα πράγματα, ούτε βίωσα αυτό που λένε ανέμελα παιδικά χρόνια.

Όταν τα άλλα παιδιά ζούσαν σε ροζ συννεφάκια, εγώ χρειάστηκε να πάρω το τιμόνι της ζωής μου στα χέρια μου.

Έπαιξε μεγάλο ρόλο το φύλο μου σε αυτή την κατάσταση. Εξάλλου, οι γυναίκες είμαστε φτιαγμένες από τη φύση να αντέχουμε πολύ περισσότερο τις κακουχίες και τον πόνο.

Μαρία Μαυρικάκη: Κι έρχεται η πατριαρχική δομή της κοινωνίας μας και χτίζει έτσι τις σχέσεις των φύλων, ώστε να «δώσει κι άλλον πόνο». Υπάρχουν στερεότυπα τόσο βαθιά ριζωμένα στη συλλογική συνείδηση, που οι περισσότεροι δέχονται το διαφορετικό και το ασυνήθιστο με επιφυλάξεις και μία μόνιμη καχυποψία. Για παράδειγμα, υπάρχουν άνθρωποι που ακόμη προσπαθούν να ανακαλύψουν την «ιδιοτέλεια» και την «υστεροβουλία» που κρύβεται πίσω από τη γενναία στάση σου.

Σοφία Μπεκατώρου: Ναι, γιατί ελάχιστοι δέχονται ότι κάποιος μπορεί προβεί σε μία σημαντική κίνηση χωρίς να περιμένει προσωπικά ανταλλάγματα.

Λένε ότι έχω πολιτικές βλέψεις ή ότι θα εξαργυρώσω την πράξη μου αυτή με χίλιους δυο τρόπους.

Με ενοχλεί να μην αντιλαμβάνονται το ρίσκο που πήρα, την προσωπική μου έκθεση χωρίς να έχω ιδέα τι θα επακολουθούσε, τους στροβιλισμούς στην ιδιωτική μου ζωή και κυρίως το βαθύ τραύμα, που ενώ πάει να επουλωθεί, ξανανοίγει κάθε φορά που πρέπει να επανέλθω στην φρικτή αυτή εμπειρία που βίωσα.

Μαρία Μαυρικάκη: Με τη συγκεκριμένη δράση σου, Σοφία (που όλοι την γνωρίζουμε και περιττεύει να την επαναλάβουμε) και συνεπώς με το ατομικό σου παράδειγμα, έχεις φέρει μία αλλαγή στη χώρα. Αρκετά ζητήματα που θεωρούνταν ως δεδομένα, είτε αφελώς είτε κακόβουλα, τελούν σήμερα υπό αίρεση.

Ο βιασμός σου δεν ήταν «συμπτωματικός», δεν μπήκε κάποιος άγνωστος από πίσω σου στην πολυκατοικία και ξέβρασε πάνω σου τον νοσηρό εαυτό του. Καθημερινά αποδεικνύεται πως πρόκειται για ένα εγγενές κομμάτι του κόσμου της εξουσίας σε διαφορετικούς χώρους, καθώς και του τρόπου που τη διαχειρίζονται πολλοί από τους κατέχοντες. Ειδικά στον αθλητισμό, δεν έχω παρά να θυμηθώ ένα παλαιότερο παράδειγμα, της Ιρλανδής κολυμβήτριας Κάρεν Λιτς, που συμπυκνώνει όλη την ουσία της σχέσης θύτη-θύματος στον χώρο σας και την απίστευτη δυσκολία στη διαχείρισή της.

Σοφία Μπεκατώρου: Πράγματι, η Κάρεν αγωνίζεται εδώ και χρόνια για κάθαρση στον αθλητισμό, συμμετείχε κι εκείνη στην ημερίδα «Σπάσε τη Σιωπή, Μίλησε, Μην Ανέχεσαι», που διοργάνωσε το Υφυπουργείο Αθλητισμού, στο πλαίσιο προγράμματος του Συμβουλίου της Ευρώπης.

(Να πω με την ευκαιρία, ότι το εγχειρίδιο που περιλαμβανόταν στο υλικό της εκδήλωσης θα πρέπει να είναι οδηγός κάθε αθλήτριας.

Προσωπικά, βρήκα στις περίπου τριάντα σελίδες του όλα όσα είχα βιώσει και αισθανθεί).

Από εδώ που έφτασα και από όσα έμαθα παλεύοντας με τις θύελλες της ζωής, τόλμησα να μιλήσω πολύ συγκεκριμένα και για πράγματα που γνωρίζω.

Γιατί θεωρώ ευθύνη, αλλά και μαζί υποχρέωση της κάθε γυναίκας, να συμμετέχει στο δημόσιο διάλογο, να έχει άποψη για όσα συμβαίνουν στην κοινωνία και να προσπαθεί να βελτιώσει ό,τι περνά από το χέρι της.

Και μιλώ απευθυνόμενη ειδικά στις νέες κοπέλες. Αν συνειδητοποιήσουμε, ότι η κάθε μία και ο καθένας έχει τη δύναμη να αλλάξει πράγματα στο δικό του μικρόκοσμο, τότε θα αλλάξουμε συνολικά.

Μαρία Μαυρικάκη: Μητέρα και πρωταθλήτρια. Ως συνδυασμός, ακούγεται σε δυσκολία κάτι σαν τον κύβο του Ρούμπικ.

Σοφία Μπεκατώρου: Ναι, αλλά κάποτε πρέπει να πεις ο κύβος ερρίφθη, αν θες πραγματικά να κάνεις παιδιά. Κι εγώ το ήθελα πολύ.

Το ερώτημα είναι πώς επιστρέφει μια μητέρα στον πρωταθλητισμό; Πόσο έχει φροντίσει το κράτος, ώστε να μην τερματίζεται η καριέρα μιας γυναίκας μετά τη μητρότητα; Τι δομές χρειάζεται να δημιουργήσουμε για να συνεχίζει το γυναικείο φύλο να παράγει;

Μαρία Μαρικάκη: Καταλαβαίνω ότι ίσως αυτή η μάχη ήταν από τις σπουδαιότερες που έδωσες, επίσης νικηφόρα. Θα ήθελα πολύ να ακούσω μια κουβέντα και για το χρυσό ολυμπιακό μετάλλιο. Πώς είναι να είσαι ο καλύτερος στον κόσμο ever, στο άθλημά σου, πώς διαχειρίζεσαι την κορυφή, τι σημαίνει να βρίσκεσαι στο υψηλότερο βάθρο;

Σοφία Μπεκατώρου: Σημαίνει βαθιά ικανοποίηση και ανταμοιβή ηθική. (Όποιος φαντάζεται πακτωλούς χρημάτων είναι βαθιά νυχτωμένος). Επίσης σημαίνει αναγνώριση, αλλά και φθόνο. Και πάνω από όλα σημαίνει απέραντη μοναξιά.

Όσο κι αν έχεις ανθρώπους γύρω σου, στην κορυφή είσαι μόνος.

Μαρία Μαυρικάκη : Σοφία, η συζήτηση μαζί σου θυμίζει καθαρό αέρα, μυρίζει ιώδιο και μακροβούτια στο αλμυρό νερό, εκεί όπου έχεις γίνει μούσκεμα αμέτρητες φορές. Έχεις παλέψει σε συνθήκες και θερμοκρασίες κάθε τύπου, έχεις υποστεί ανείπωτη πίεση, ένταση, κακουχίες. Ανάλογες καταστάσεις φαίνεται πως βιώνεις διαρκώς το τελευταίο τρίμηνο, σε ψυχικό επίπεδο, που όμως σε έστεψαν με ένα μετάλλιο άλλου τύπου.

Σοφία Μπεκατώρου: Επειδή αυτό το μετάλλιο που αναφέρεις, Μαρία, δεν είναι κάτι απτό, θα σιγουρευτώ ότι το κέρδισα μόνο όταν νιώσω ότι οι περισσότεροι άνθρωποι έχουν αφυπνιστεί και έχουν νικήσει τον φόβο που τους αναγκάζει να κρατούν ανάλογες υποθέσεις σφαλισμένες στους τοίχους του σπιτιού τους (βάζω μαζί και τον δικό μου πατέρα, που είναι της γνώμης να μην τα πολυσυζητώ τα θέματα του βιασμού, χωρίς να καταλαβαίνει πόσο με φθείρουν κάτι τέτοιες προτροπές του).

Σε όσους πετούν διάφορες κουβέντες του αέρα, θυμίζω ότι στον πρωταθλητισμό δεν φοβήθηκα ποτέ κι ότι συνέχισα στα πολύ βαθιά για να μπορέσω κάποτε να φτάσω στην κορυφή. Απορώ, πώς μου λένε ότι εδώ, στο θέμα της κακοποίησής μου, ότι θα έπρεπε να σταματήσω.

Μαρία Μαυρικάκη: Και πράγματι, δεν σταμάτησες, μόνο που ο δρόμος για να το κατορθώσεις δεν ήταν στρωμένος με άνθη. Έκανες χρόνια δουλειά με τον εαυτό σου, το επεξεργάστηκες με την ανάλυσή σου (ψυχοθεραπεία), το κατάφερες. Μίλησες. Και τώρα ενθαρρύνεις ή εμπνέεις άλλα θύματα να κάνουν το ίδιο. Γιατί όσο υπάρχουν άνθρωποι, θα υπάρχουν θύτες και θύματα, αλλά πάντα θα υπάρχει και ελπίδα, καθώς τα θύματα θα βρίσκουν τη σοφία να μιλήσουν, να ορτσάρουν, να κάνουν τακ και να αλλάξουν πορεία.

Σοφία Μπεκατώρου: Αφού εσύ χρησιμοποιείς ναυτική ορολογία, Μαρία, λέω εγώ να χρησιμοποιήσω την ποίηση για να κλείσουμε αυτή τη συζήτηση. Λόγω της ημέρας, θα αφιερώσω σε όλες τις γυναίκες που μας διαβάζουν δυο στίχους από τον Μικρό Ναυτίλο, του Ελύτη:

«Εμπρός λοιπόν/ Από σένα εξαρτάται. Τάχυνε την αστραπή/ Πιάσε το ΠΡΕΠΕΙ από το ιώτα και γδάρε το ίσαμε το πι».

Headlines