Κοροναϊός : Αύξηση των παιδικών γάμων σε όλο τον κόσμο εξαιτίας της πανδημίας

Η Σαπάνα ονειρευόταν να γίνει πολιτικός. Κάθε βράδυ, μέσα στην καλύβα της στο τέλος ενός κακοτράχαλου χωματόδρομου, η 17χρονη άνοιγε τη μοναδική λάμπα, που λειτουργεί με ηλιακή ενέργεια, και διάβαζε τα βιβλία της, σχεδιάζοντας ένα μέλλον που δεν θα θύμιζε σε τίποτα τη ζωή της μητέρας της.

Κι έπειτα ήρθε ο κοροναϊός. Εισέβαλε στο Νεπάλ, κλείνοντας τα σχολεία – και η Σαπάνα έχασε τη συγκέντρωσή της. Αποκλεισμένη στο χωριό της και μην έχοντας τίποτα να κάνει, έγινε φίλη με έναν εργάτη που είχε μείνει χωρίς δουλειά.

Ερωτεύτηκαν. Λίγο αργότερα, παντρεύτηκαν. Τώρα, η Σαπάνα έχει εγκαταλείψει τα επαγγελματικά της όνειρα και δεν έχει σκοπό να επιστρέψει στο σχολείο.

«Τα πράγματα θα ήταν διαφορετικά αν δεν είχα διακόψει την εκπαίδευσή μου», εξηγεί στους Times της Νέας Υόρκης, ενώ θηλάζει τον δύο μηνών γιο της.

Αυτό που συνέβη στην Σαπάνα, σε μια μικρή πόλη του Νεπάλ, συμβαίνει και σε αμέτρητα άλλα κορίτσια από όλο τον αναπτυσσόμενο κόσμο. Οι γάμοι ανηλίκων αυξάνονται σε ανησυχητικά επίπεδα σε πολλά μέρη, σύμφωνα με τον ΟΗΕ, και η πανδημία του κοροναϊού αντιστρέφει ολόκληρα χρόνια σκληρού αγώνα για την παραμονή των νεαρών γυναικών στις σχολικές αίθουσες.

Σε έκθεση που δημοσιεύθηκε τη Δευτέρα, η UNICEF προέβλεψε ότι στη διάρκεια της δεκαετίας που διανύουμε, επιπλέον 10 εκατ. κορίτσια διατρέχουν τον κίνδυνο παιδικού γάμου, ο οποίος ορίζεται κατά τον οργανισμό ως γάμος που τελείται πριν την ενηλικίωση. Η Ενριέτα Φόρε, εκτελεστική διευθύντρια της UNICEF, αναφέρει ότι «ο κοροναϊός έχει καταστήσει ακόμη χειρότερη μια ήδη δύσκολη κατάσταση για εκατομμύρια κορίτσια».

Αυτό που ανησυχεί περισσότερο τους υπερασπιστές των δικαιωμάτων των παιδιών, είναι η ξεκάθαρη σύνδεση μεταξύ του πρόωρου γάμου και του περιορισμένου προσδόκιμου ορίου διαβίωσης. Οι επιπλοκές κατά τη διάρκεια της κύησης και του τοκετού είναι η κυριότερη αιτία θανάτου για τα κορίτσια ηλικίας 15 έως 19 ετών στον αναπτυσσόμενο κόσμο, σύμφωνα με τον ΠΟΥ, και τα παιδιά των ανήλικων γυναικών είναι αντιμέτωπα με κατά πολύ υψηλότερη βρεφική θνησιμότητα.

Οι ειδικοί αναφέρουν ότι η πανδημία έχει εντείνει τους παράγοντες που ευνοούν τους γάμους ανηλίκων, όπως είναι η έλλειψη εκπαίδευσης, οι οικονομικές δυσκολίες, ο θάνατος των γονιών και η εφηβική κύηση – η αύξηση της τελευταίας οφείλεται στη μεγαλύτερη δυσκολία πρόσβασης στην αντισύλληψη.

«Είναι βέβαιο ότι ο κοροναϊός μας έχει γυρίσει πίσω», υποστηρίζει μιλώντας στους Times η Νανκάλι Μακσούντ, έμπειρη σύμβουλος της UNICEF.

Σε ορισμένες περιπτώσεις, τα νεαρά κορίτσια εξαναγκάζονται από τους γονείς τους ή κάποιον άλλο φορέα εξουσίας να παντρευτούν άνδρες μεγαλύτερης ηλικίας. Όμως οι ακτιβιστές για τα δικαιώματα των παιδιών ανησυχούν για τις νεαρές γυναίκες που, εξαιτίας των επιπτώσεων του κοροναϊού, εγκαταλείπουν το σχολείο και αντιμετωπίζουν τον πρόωρο γάμο ως μοναδική επιλογή, αφήνοντας πίσω τις φιλοδοξίες τους για εκπαίδευση – και για μια καλύτερη ζωή.

Πολλοί παιδικοί γάμοι δεν καταγράφονται ποτέ. Η UNICEF εκτιμά ότι 650 εκατ. γυναίκες και κορίτσια που βρίσκονται σήμερα εν ζωή, παντρεύτηκαν στη διάρκεια της παιδικής τους ηλικίας. Οι υπερασπιστές των δικαιωμάτων των παιδιών αναφέρουν ότι διαπιστώνουν αυξητικές τάσεις σε περιοχές όπου το πρόβλημα υπήρχε προ πολλού, όπως η Ινδία, το Μπαγκλαντές, η Νιγηρία, η Κένυα, η Αιθιοπία και το Μαλάουι, όπου οι παιδικές κυήσεις έχουν ακόμη και τριπλασιαστεί σε ορισμένες περιοχές.

Στο Νεπάλ, όπου η νόμιμη ηλικία γάμου είναι τα 20 έτη, η κατάσταση μοιάζει ιδιαιτέρως οξυμένη. Διασταυρούμενα προβλήματα, που εμφανίζονται στη συγκεκριμένη χώρα, και η παρούσα χρονική συγκυρία, στρέφει σε πολλές περιπτώσεις τις νεαρές γυναίκες στον πρόωρο γάμο.

Το Νεπάλ, μια από τις φτωχότερες χώρες της Ασίας, στηρίζεται στα εμβάσματα και στον τουρισμό. Η πανδημία έχει συντρίψει και τις δύο πηγές εσόδων. Συνήθως, αυτή την εποχή οι τουρίστες ξεκινούν για τα βουνά, κάνοντας ακριβές ορειβατικές εκστρατείες στις πλαγιές του Έβερεστ. Φέτος, οι οικονομικές ροές που στήριζαν την τοπική οικονομία έχουν σχεδόν εξατμιστεί.

Εκατομμύρια εργάτες από το Νεπάλ εργάζονται στο εξωτερικό, συχνά ως μάγειρες, καθαριστές, οικιακοί βοηθοί, φρουροί και νταντάδες στην Ινδία και τη Μέση Ανατολή. Το 2019, το Νεπάλ είχε έσοδα $8,25 δισ. από εμβάσματα από το εξωτερικό. Όμως με το μεγαλύτερο μέρος της παγκόσμιας οικονομίας να έχει ισοπεδωθεί, οι ροές εμβασμάτων έχουν επίσης ανακοπεί. Στρατιές Νεπαλέζων ανδρών, συχνά ανύπαντρων, αναγκάστηκαν πρόσφατα να επιστρέψουν στην πατρίδα τους.

Πολλοί ακόμη έχασαν τις δουλειές τους στα αστικά κέντρα του Νεπάλ. Μεγάλος αριθμός νέων ανδρών τριγυρίζει πλέον στα ορεινά χωριά, χωρίς να έχει τίποτα να κάνει – και χωρίς εισόδημα. Έτσι γνωρίστηκε η Σαπάνα με τον σύζυγό της, τον Χαρντάς.

Ο Χαρντάς, που όπως λέει είναι περίπου 20 ετών, εργαζόταν ως ξεναγός, συχνά σε πόλεις όπως το Κατμαντού και το Νεπαλγκούντζ. Όμως από τη στιγμή που απολύθηκε τον Απρίλιο, στην αρχή της πανδημίας, επέστρεψε στη μικρή πόλη Ράπτι Σονάρι, από όπου κατάγεται.

Ο πατέρας της Σαπάνα, ο Ραμ Νταγιάλ, βρίσκεται επίσης σε πολύ κακή οικονομική κατάσταση. Δεν ήθελε η κόρη του να παντρευτεί τόσο νέα, όμως η αποχώρησή της από το πατρικό σπίτι, ήταν ανακουφιστική από οικονομικής άποψης. Έχει άλλα πέντε στόματα να θρέψει.

«Θα είχε μια καλύτερη ζωή αν τελείωνε την πρώτη λυκείου», λέει ο Νταγιάλ στους Times.

Η Γκούμι, σύζυγός του και μητέρα της Σαπάνα, συμφωνεί. Κι εκείνη ήταν ανήλικη όταν παντρεύτηκε. Πλέον έχει τέσσερα παιδιά, και καμία εκπαίδευση.

Ακτιβιστές κατά των γάμων ανηλίκων αναφέρουν ότι είναι αντιμέτωποι με τις δυσκολότερες συνθήκες που έχουν αντιμετωπίσει ποτέ, και το πρόβλημα συνεχίζει να επιδεινώνεται. Το Νεπάλ έχει επιβάλει αυστηρούς περιορισμούς στις κινήσεις των οχημάτων. Όταν επιβλήθηκαν οι περιορισμοί, οι ακτιβιστές εγκλωβίστηκαν στο σπίτι όπως και όλοι οι υπόλοιποι. Αρκετοί ανέφεραν ότι ο αριθμός των παιδικών γάμων έχει διπλασιαστεί – ή σχεδόν διπλασιαστεί – στη διάρκεια της πανδημίας.

«Είμαστε πάλι στο μηδέν», αναφέρει η Χίρα Κάτρι, μια ακτιβίστρια κατά των παιδικών γάμων που δραστηριοποιείται στο Νεπάλ.

Πριν δυο χρόνια, εξηγεί η Κάτρι στους Times, παρενέβη και σταμάτησε επτά παιδικούς γάμους στο χωριό της. Και η κίνησή της αυτή δεν ήταν ιδιαιτέρως καλοδεχούμενη. Πολλές οικογένειες στο Νεπάλ είναι πρόθυμες να παντρέψουν τις νεαρές κόρες τους. Ορισμένοι χωρικοί απείλησαν ακόμη και τη ζωή της, όπως λέει, και πέταξαν χρησιμοποιημένα προφυλακτικά έξω από το σπίτι της, για να την εξευτελίσουν.

Η αστυνομία δεν την βοήθησε και πολύ. Οι αστυνομικοί με έδρα τα χωριά εστιάζουν περισσότερο στην επιβολή των μέτρων της καραντίνας και έχουν το νου τους για πιθανά κρούσματα. Ορισμένοι εξέφρασαν ρητά την απροθυμία τους να εμπλακούν.

«Πρόκειται για σοβαρές κατηγορίες», αναφέρει ο Ομ Μπαχαντούρ Ράνα, αστυνομικός στη Νεπαλγκούντζ. «Αν ανοίξουμε φάκελο για γάμο ανηλίκων, μπορεί να καταστρέψουμε και την παραμικρή ελπίδα νέων ανθρώπων να αποκτήσουν κάποτε μια δουλειά στο δημόσιο».

Σε ολόκληρο το κεντρικό Νεπάλ, πολλές οικογένειες μοιράζονται το ίδιο βίωμα του πρόωρου γάμου κάποιας κόρης τους.

Η 17χρονη Μαγιαγουάτι, που επίσης ζει στο Ράπτι Σονάρι, ονειρευόταν να σπουδάσει γεωπονική. Όμως οι δυσκολίες της οικογένειάς της στη διάρκεια της πανδημίας την έκαναν να αισθανθεί ενοχές, καθώς πίστευε ότι τους ήταν βάρος. Παράτησε το σχολείο και στη συνέχεια παντρεύτηκε έναν εργάτη. Τα όνειρά της, πλέον, έχουν σβήσει.

«Δεν έχουμε χρήματα», εξηγεί η Μαγιαγουάτι στους Times. «Πώς θα μπορούσα να συνεχίσω το σχολείο».

Όπως λέει, οι περισσότερες φίλες της που παντρεύτηκαν κατά τη διάρκεια του lockdown πλέον περιμένουν παιδί.

Ορισμένοι Νεπαλέζοι βρίσκουν πλεονεκτήματα στους γάμους ανηλίκων. Αρκετοί πρεσβύτεροι της κοινότητας Μαντέσι, που ζει κοντά στα σύνορα με την Ινδία, αναφέρουν ότι έχουν παραχαράξει τα πιστοποιητικά γέννησης των κορών τους προκειμένου να αποφύγουν πιθανά προβλήματα.

«Το γεγονός ότι πάντρεψα τις κόρες μου σε νεαρή ηλικία με έκανε πιο χαρούμενη. Είναι παραδοσιακή πρακτική μας», εξηγεί η Μίνα Κόντου, που αναφέρει στους Times ότι πρόσφατα πλαστογράφησε το πιστοποιητικό γέννησης της 16χρονης κόρης της, προκειμένου να φαίνεται ότι είναι 19 ετών.

«Η αστυνομία δεν μπορεί να μας σταματήσει», υποστηρίζει.