Διαβατήριο ανοσίας : Εμβολιαστικό απαρτχάιντ ή κορονα-ουτοπία; 

«Πιστοποιητικό εμβολιασμού»,«υγειονομικό διαβατήριο», «πάσο ανοσίας». Όπως και να το ονομάσει κανείς, μπορεί να μας προσφέρει τη δυνατότητα επιστροφής στην κανονικότητα ή να μας οδηγήσει σε ένα δυστοπικό, επιστημονικής φαντασίας μέλλον, γράφει το Politico.

Η χρήση του γίνεται ήδη στο Ισραήλ, ενώ η Ε.Ε. και άλλες χώρες επιταχύνουν τις διαδικασίες για την καθιέρωσή του.

Όμως, σε έναν κόσμο μετά την πανδημία, θα υπάρχουν πρακτικά δύο κατηγορίες ανθρώπων: αυτοί που θα έχουν κάνει το εμβόλιο κι αυτοί που δεν θα έχουν εμβολιαστεί, είτε από επιλογή, είτε γιατί δεν μπορούν -για λόγους υγείας ή απλά προσβασιμότητας- να το κάνουν.

Ειδικοί σε θέματα δημόσιας υγείας και ηθικής υπογραμμίζουν τον κίνδυνο σημαντικών διακρίσεων, ιδίως στην παρούσα φάση, όπου υπάρχουν ακόμη σημαντικές ελλείψεις στην παραγωγή εμβολίων.

Το πώς θα γίνει η διαχείριση αυτών των πιστοποιητικών και ο βαθμός αποδοχής που θα έχουν, θα καθορίσουν το προς τα πού θα γείρει η «πλάστιγγα»: προς την επιστροφή στην κανονικότητα ή προς τη δημιουργία μιας δυστοπικής πραγματικότητας.

Με αυτό το ερώτημα, λοιπόν, και με χρονικό ορίζοντα τα τέλη του έτους, το Politico παραθέτει έξι υποθετικά σενάρια για την επόμενη ημέρα.

Σενάριο 1. Κορονα-ουτοπία

Είναι τέλη του 2021 και η πανδημία δεν έχει τελειώσει. Όλα, ωστόσο δείχνουν να πηγαίνουν – πρώτη φορά έπειτα από καιρό – βάσει του σχεδιασμού. Τα πιστοποιητικά εμβολιασμού σημειώνουν μεγάλη επιτυχία.

Μία κοινοπραξία τεχνολογικών κολοσσών και μεγάλων επιχειρηματικών ομίλων έχει πείσει τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ) να υιοθετήσει στην ηλεκτρονική πλατφόρμα που έχει φτιάξει, ενεργοποιώντας μαζί με τα κράτη μία διεθνή συνεργασία.

Αυτό επιτρέπει γρήγορη ανανέωση των δεδομένων. Τα σαφή δημόσια μηνύματα βοηθούν τους πολίτες να κατανοήσουν τι πρέπει να κάνουν, εάν αλλάξει η κατάσταση -σε περίπτωση π.χ. εξάπλωσης στην περιοχή τους ενός νέου στελέχους του ιού, που δεν καλύπτεται από το εμβόλιο που έχουν κάνει.

Κοινωνική, ιατρική και οικονομική στήριξη παρέχεται σε όλους όσοι βρεθούν ξαφνικά να μην έχουν ανοσία. Υπάρχει επίσης σαφές σύστημα για αμφισβήτηση της κατάστασης «μη ανοσίας».

Όσοι δεν μπορούν να εμβολιαστούν για ιατρικούς λόγους έχουν την επιλογή να κάνουν διαγνωστικά τεστ στο σπίτι, ώστε να γνωρίζουν την κατάστασή τους, αλλά και τη δυνατότητα ελεύθερης πρόσβασης σε υπηρεσίες, δημόσιους χώρους κλπ, υπό την προϋπόθεση ότι προστατεύονται από την ανοσία των άλλων.

Για όσους αρνούνται να εμβολιαστούν, για άλλους λόγους, είναι ευρέως διαθέσιμα ταχεία τεστ αντιγόνων ή διαγνωστικά τεστ κατ’ οίκον, τα οποία και θα πρέπει να κάνουν τακτικά, για να έχουν γνώση της υγειονομικής κατάστασής τους.

Το Politico δεν αφήνει, πάντως, περιθώρια υλοποίησης αυτού του σεναρίου. Στην υποσημείωση «πιθανότητα», γράφει: «Ha. Hahaha. HAHAHAHAHAHAHAHAHAHA».

Σενάριο 2. Εμβολιαστικό απαρτχάιντ

Είναι τέλη του 2021 και η πανδημία δεν έχει τελειώσει. Τα πιστοποιητικά εμβολιασμού είναι προϋπόθεση για την είσοδο στους περισσότερους δημόσιους χώρους και στις ιδιωτικές επιχειρήσεις.

Οι φόβοι για πλαστογραφήσεις έχουν καταστήσει οδυνηρή την απόκτηση έγγραφης πιστοποίησης, εμποδίζοντας όσους δεν έχουν νέας τεχνολογίας κινητά (smartphone) να κυκλοφορούν απρόσκοπτα. Μία από τις συνέπειες είναι η επιδείνωση της εισοδηματικής ανισότητας.

Ακόμη και οι πιο πλούσιοι μπορεί ξαφνικά να βρεθούν αποκομμένοι, εάν φερ’ ειπείν μία ενημέρωση λογισμικού στο κινητό τους καταναλώσει, σε λάθος μέρος και στιγμή, την μπαταρία στη συσκευή τους, όπου έχουν την ηλεκτρονική εφαρμογή (app) του πάσου ανοσίας.

Ελάχιστη μέριμνα έχει ληφθεί για όσους δεν μπορούν να εμβολιαστούν για ιατρικούς λόγους, αφήνοντας πολλές εγκύους και άτομα με ανοσολογικές διαταραχές εκτός εργασίας ή μετακινήσεων σε μεγάλο μέρος των περιοχών διαμονής τους.

Δημιουργείται αντι-κίνημα, με πολέμιους των εμβολίων και σκληροπυρηνικούς υπερασπιστές της ιδιωτικότητας να συναθροίζονται σε υπόγειες «ελεύθερες ζώνες» και στις ελάχιστες επιχειρήσεις που θα συνεχίζουν να τους εξυπηρετούν.

Αυτό οδηγεί όχι μόνο σε εστίες έξαρσης του κοροναϊού, αλλά και σε πολιτική βία. Οι πιέσεις στις κυβερνήσεις εντείνονται για να κηρύξουν «ανοσία της αγέλης» στις χώρες τους και να ξανανοίξουν όλα για όλους.

Το Politico χαρακτηρίζει το σενάριο αυτό υπερβολικό και «χαμηλή» την πιθανότητα υλοποίησής του. Επισημαίνει, πάντως, ότι ήδη υπάρχουν εστίες πολιτικής έντασης.

Σενάριο 3. Επιστροφή στο μέλλον

Είναι τέλη του 2021 και η επιδημία δεν έχει τελειώσει. Οι κυβερνήσεις έχουν θέσει σε εφαρμογή συστήματα υγειονομικών πάσων που χρησιμοποιούνται ευρέως από τους πολίτες και την αγορά.

Όμως, καθώς μπαίνει ο χειμώνας, ο σχεδιασμός θεωρείται ξεπερασμένος. Ο ορισμός της «ανοσίας» βασίζεται σε εκτιμήσεις των ειδικών από το περασμένο καλοκαίρι, όταν οριστικοποιήθηκαν τα συστήματα.

O  κόσμος, εν τω μεταξύ, συμπεριφέρεται όπως και πριν από την πανδημία. Εμφανίζονται νέα στελέχη του κοροναϊού και τα εμβόλια χάνουν την αποτελεσματικότητά τους πιο γρήγορα από το αναμενόμενο.

Οι κυβερνήσεις αρχίζουν νέα κούρσα εμβολιασμών και επικαιροποιούν τα συστήματα υγειονομικής πιστοποίησης. Στο μεσοδιάστημα, τα νοσοκομεία έχουν ξαναγεμίσει κι έχουν επανέλθει τα lockdowns.

Οι πιθανότητες για αυτό το σενάριο, κατά το Politico; Το χαρακτηρίζει «σιγουράκι».

Σενάριο 4. Νομικό λίμπο

Είναι τέλη του 2021 και η πανδημία δεν έχει τελειώσει. Το πάσο ανοσίας αποδείχθηκε αποτυχία.

Εκ των υστέρων, δεν θα έπρεπε να εκπλήσσει το γεγονός ότι οπουδήποτε εφαρμόστηκε, υπήρξαν προσφυγές στα δικαστήρια -και μάλιστα επιτυχείς.

Σε μεγάλο βαθμό, εξάλλου, το πάσο ανοσίας ήταν ανεφάρμοστο. Όσοι το έχουν λάβει, εξασφάλισαν κάποια οφέλη, όπως πιο άμεση πρόσβαση σε ορισμένους χώρους. Όμως, οι δικαστικές αποφάσεις κατέστησαν ανέφικτη την απαγόρευση σε οποιονδήποτε – εμβολιασμένο ή μη – να πάει όπου θέλει.

Οι επιχειρήσεις αντιμετωπίζουν έναν γρίφο: να επιβάλουν το πάσο ανοσίας και να διακινδυνεύσουν νομικές συνέπειες ή να είναι ανοιχτές για όλους και ενδεχομένως να μηνυθούν από κάποιον που θα νοσήσει;

Όπως και η χρήση της μάσκας, εν τω μεταξύ, το πάσο ανοσίας έχει υποδαυλίσει σε ορισμένες χώρες πολιτιστικές διενέξεις. Οι αστυνομικοί έλεγχοι για την εξακρίβωση υγειονομικών στοιχείων και καθεστώτος ανοσίας γίνονται πιο επιθετικοί σε περιοχές, με υψηλό ποσοστό μειονοτήτων και μεταναστών.

Το μόνο θετικό από τη δικαστική διελκυστίνδα είναι ότι το ερώτημα περί προστασίας της ιδιωτικότητας μετατέθηκε για την επόμενη πανδημία.

Οι πιθανότητες υλοποίησης αυτού του σεναρίου είναι, κατά το Politico, «πολύ υψηλές».

Σενάριο 5. Εντελώς νέος μπελάς

Είναι τέλη του 2021, η πανδημία δεν έχει τελειώσει και, τώρα, έχει προκύψει νέος λόγος ανησυχίας.

Η εφαρμογή του πάσου ανοσίας έγινε εντός του έτους, με δεσμεύσεις των κυβερνήσεων για τον μεταξύ τους συντονισμό. Στο πέρασμα του χρόνου, ωστόσο, αντικρουόμενα συμφέροντα, νομικά ζητήματα, πολιτικές απορρήτου και πολιτικά χρονοδιαγράμματα οδήγησαν καθεμία από αυτές να τραβήξει το δικό της δρόμο.

Στο μεσοδιάστημα, εκτός κι εντός συνόρων έχουν δημιουργηθεί διαφορετικά σχήματα από ένα πλήθος ανταγωνιστριών εταιρειών και λόμπι της τεχνολογίας.

Ελάχιστα από τα διαφορετικά αυτά συστήματα είναι διαλειτουργικά. Κάποιος χρειάζεται άλλη εφαρμογή (app) για να πετάξει με έναν συγκεκριμένο όμιλο αεροπορικών εταιρειών κι άλλη για να πάει σε έναν αγώνα ποδοσφαίρου ή να μπει στο αγαπημένο του νυχτερινό μαγαζί.

Πολλές διαφορετικές εφαρμογές απαιτούνται για ταξίδια στο εξωτερικό, αναλόγως π.χ. τα εμβόλια που έχει εγκρίνει η χώρα προορισμού ή το κατώτερο όριο ανοσίας που έχει ορίσει.

Οι περιοχές, εν τω μεταξύ, όπου υπάρχει μεγάλο ποσοστό εμβολιασμού του πληθυσμού αρχίζουν να προσελκύουν διαφόρων ειδών επενδύσεις, σε αντίθεση με όσες αποφεύγουν την επιβολή της ανοσίας.

Κατά το Politico, το σενάριο αυτό είναι «πρακτικά αναπόφευκτο».

Σενάριο 6. Προς τι ο μπελάς;

Είναι τέλη του 2021 και η πανδημία είτε έχει ήδη, είτε κοντεύει να τελειώσει.

Τα εμβόλια έχουν αποδειχθεί εξαιρετικά αποτελεσματικά, προστατεύοντας και αυτούς στους οποίους χορηγήθηκαν, και τους γύρω τους από την μετάδοση του κοροναϊού.

Οι εμβολιασμένοι έχουν επιστρέψει στους φυσιολογικούς ρυθμούς ζωής, αγκαλιάζοντας τους δικούς τους, συναντώντας τις παρέες τους, κάνοντας δραστηριότητες και πηγαίνοντας διακοπές.

Ελάχιστοι είναι αυτοί που δεν έχουν κάνει το εμβόλιο, στην πλειονότητά τους οι σκληροπυρηνικοί πολέμιοί του.

Οι χώρες ουδέποτε πέτυχαν τη συλλογική ανοσία και πότε-πότε εμφανίζονται νέες μεταλλάξεις, που όμως δεν είναι πια τόσο ισχυρές, ώστε να στέλνουν τον κόσμο στο νοσοκομείο.

Όπως συμβαίνει και με την εποχική γρίπη, κάποιοι από τους πιο ευάλωτους μπορεί να καταλήξουν. Εκτεθειμένοι παραμένουν αυτοί που δεν εμβολιάστηκαν.

Έχοντας «φλερτάρει» με το πάσο ανοσίας και όλα τα συνεπαγώμενα -πολιτικά, ηθικά, νομικά και υλικοτεχνικά- προβλήματα, ο κόσμος έχει αποφασίσει ότι το να ζήσει με ακόμη μια εποχική ασθένεια κάτι υποφερτό.

Για τις πιθανότητες υλοποίησης αυτού του τελευταίου σεναρίου, οι συντάκτες του άρθρου του Politico παραθέτουν την εικόνα 🤞, ενός χεριού δηλαδή με σταυρωμένα τα δάχτυλα, ευχόμενοι να συμβεί..