Τσουνάμι – Ιαπωνία : Δέκα χρόνια μετά, ένα χωριό προσπαθεί να ξαναζωντανέψει από τα ερείπια

*Μετάφραση: Αλεξάνδρα Πράσσα

Επί ολόκληρους αιώνες, ένα χωριό επιβίωνε στο πέρασμα του χρόνου. Είχε βιώσει πόλεμο και επιδημίες, είχε ζήσει αμέτρητες φορές τη σπορά και τη συγκομιδή του ρυζιού, είχε δει δέντρα να φυτεύονται και να πεθαίνουν.

Και μετά, χτύπησε το κύμα. Ο χρόνος σταμάτησε. Και το χωριό πέρασε στην ιστορία.

Όταν ένας καταστροφικός σεισμός, και στη συνέχεια ένα τσουνάμι έπληξαν τις ακτές της Ιαπωνίας στις 11 Μαρτίου του 2011, περισσότεροι από 200 κάτοικοι του χωριού Κεσέν σκοτώθηκαν. Από τα 550 σπίτια, μόλις δύο γλίτωσαν την απόλυτη καταστροφή.

Μετά την υποχώρηση της στάθμης του νερού, σχεδόν όλοι οι επιζήσαντες εγκατέλειψαν τον τόπο τους. Άφησαν πίσω τους τα συντρίμμια της περιουσίας τους, τους τάφους των προγόνων τους και τον τόπο που οι οικογένειές τους καλλιεργούσαν για ολόκληρες γενιές.

Όμως 15 κάτοικοι αρνήθηκαν να εγκαταλείψουν το Κεσέν και ορκίστηκαν ότι θα το ανοικοδομήσουν. Από το 2011 και έπειτα, ο φωτογράφος των Times της Νέας Υόρκης, Χιρόκο Μαϊσούκε, επισκέπτεται το χωριό για να καταγράψει τη σχεδόν καταδικασμένη προσπάθειά τους να σώσουν τον τόπο τους.

«Οι πρόγονοί μας ζούσαν σε αυτό το χωριό επί 1.000 χρόνια», υποστηρίζει ο Ναόσι Σάτο, ένας 87χρονος ξυλοκόπος και αγρότης, που έχασε τον γιο του στο τσουνάμι. «Και τότε γίνονταν καταστροφές. Κάθε φορά, οι άνθρωποι έμεναν εδώ. Ανοικοδομούσαν και έμεναν. Ανοικοδομούσαν και έμεναν. Αισθάνομαι υποχρεωμένος να συνεχίσω αυτό που άρχισαν οι πρόγονοί μου. Δεν ήθελα να χάσω την πόλη μου».

Πολλοί από εκείνους που επέλεξαν να ζήσουν, ανάμεσά τους και ο Σάτο, έμειναν για μήνες χωρίς ρεύμα και τρεχούμενο νερό. Επί έναν ολόκληρο χρόνο, ο Σάτο έμενε σε σκηνή στα ερείπια του σπιτιού του. Επί μια ολόκληρη δεκαετία, ονειρεύεται να δει το χωριό του να ξαναζωντανεύει.

Τον πρώτο χρόνο μετά το τσουνάμι, κάθε μέρα πεζοπορούσε στο δάσος και έκοβε μόνος του τα δέντρα που χρησιμοποίησε για να ξαναχτίσει το σπίτι του. Όταν είδαν ότι μόνο δυο ακόμη οικογένειες ακολούθησαν το παράδειγμά του και ξαναέχτισαν τα σπίτια τους, η σύζυγος και η νύφη του Σάτο συνειδητοποίησαν τη ματαιότητα του σχεδίου του και τον εγκατέλειψαν.

Εκείνοι που αποφάσισαν να μείνουν στο Κεσέν ήταν ήδη ηλικιωμένοι το 2011. Τώρα, στην έβδομη, όγδοη ή και ένατη δεκαετία της ζωής τους, έχουν γεράσει ακόμη πιο πολύ. Σταδιακά, στη διάρκεια της δεκαετίας που πέρασε, μια φρικτή πραγματικότητα άρχισε να κατακάθεται επάνω στο χωριό: Δεν υπάρχει επιστροφή. Το Κεσέν δεν πρόκειται να αποκατασταθεί. Το κενό που άφησε πίσω του, θα υπάρχει για πάντα.

Ο Σάτο έχει αποδεχτεί ότι οι προσπάθειές του μάλλον έγιναν για το τίποτα. Τρία σπίτια έχουν ανοικοδομηθεί και έχει καταφέρει να κρατήσει σε καλή κατάσταση τα χωράφια του πρώην γείτονά του, όμως συμφωνεί ότι χωρίς νέους κατοίκους, το χωριό θα πεθάνει.

«Είμαι πολύ θλιμμένος», δηλώνει στους Times. «Λυπάμαι που οι άνθρωποι δεν θα γυρίσουν».

Επιρρίπτει τις ευθύνες στην κυβέρνηση. Χρειάστηκαν εννιά χρόνια και $840 εκατ. προκειμένου οι αρχές να ολοκληρώσουν ένα πρόγραμμα μέσω του οποίου το ύψωμα πάνω από το χωριό μετατράπηκε σε οικόπεδα κατάλληλα για ανέγερση κτιρίων.

Όμως μέχρι τότε, όπως εξηγεί στους Times ο Σάτο, ήταν ήδη αργά. Σχεδόν όλοι όσοι είχαν φύγει δέκα χρόνια νωρίτερα, πλέον είχαν φτιάξει τις ζωές τους κάπου άλλού. Σε αντίθεση με άλλες κοντινές πόλεις, που επίσης έχουν λάβει κρατική επιχορήγηση, η νέα υπερυψωμένη περιοχή πάνω από το χωριό δεν διαθέτει βασικές υπηρεσίες, όπως καταστήματα και σουπερμάρκετ.

«Αυτή τη στιγμή, δεδομένης και της πανδημίας του κοροναϊού, είμαι τυχερός που ζω εδώ», υποστηρίζει ο Σάτο. Για να βεβαιωθεί ότι οι δημοσιογράφοι των Times κατάλαβαν το αστείο, συμπληρώνει: «Ο αέρας είναι καθαρός και δεν υπάρχουν πολλοί άνθρωποι».

Στο ύψωμα, μια χούφτα νεοαναγερθείσες οικοδομές έχουν ξεπηδήσει γύρω από τον Ναό Κονγκότζι. Όπως και το πλοίο του Θησέα, τα μέρη του οποίου είχαν αντικατασταθεί στο σύνολό τους με την πάροδο των ετών, ο Ναός Κονγκότζι βρίσκεται στο χωριό επί 1.200 χρόνια, όμως ξαναχτίστηκε από την αρχή το 2017.

Επί αιώνες, ο ναός λειτουργούσε ως ημερολόγιο της κοινότητας, σηματοδοτώντας το πέρασμα των μηνών με τις 33 ετήσιες εκδηλώσεις του. Οι τελετές ατές έχουν ουσιαστικά σταματήσει, όμως την Πέμπτη, ο Νομπούο Κομπαγιάση, ο επικεφαλής μοναχός, θα υποδεχτεί τα διασκορπισμένα μέλη της κοινότητας του Κεσέν για μια επιμνημόσυνη δέηση.

Ο Κομπαγιάσι εργάστηκε άοκνα για να βεβαιωθεί ότι οι οικογένειες θα είχαν έναν χώρο στον οποίο θα μπορούσαν να θρηνήσουν τους αγαπημένους τους, όμως είναι ρεαλιστής, αναγνωρίζοντας ότι ο ναός ποτέ δεν θα αντηχήσει με άλλους ήχους, εκτός από εκείνους του θρήνου.

«Φυσικά, θα μου άρεσε να ξαναχτίσω τον ναό που είχαμε πριν το τσουνάμι», λέει ο ίδιος στους Times. «Όμως οι άνθρωποι δεν θέλουν να επιστρέψουν στο μέρος όπου είδαν τους φίλους και την οικογένειά τους να χάνονται. Και υπάρχει και ο φόβος. Οι άνθρωποι φοβούνται ένα μελλοντικό τσουνάμι».

Οι επέτειοι μπορεί να είναι τυπικά γεγονότα, όμως μας θυμίζουν πόσος καιρός έχει περάσει. Τα δέκα χρόνια είναι αρκούντως στρογγυλός αριθμός, όμως δεν είναι παρά ένα από τα πολλά νούμερα με τα οποία μπορεί κανείς να μετρήσει την τραγωδία.

Η δεκαετία αυτή ήταν αιώνας για εκείνους που έχασαν τα παιδιά τους μέσα σε δευτερόλεπτα, αλλά μόνο μια πρόταση στους τόμους της ιαπωνικής ιστορίας. Σε σύγκριση με τα δισεκατομμύρια έτη ιστορίας των τεκτονικών πλακών, οι κινήσεις των οποίων προκάλεσαν τον σεισμό και το τσουνάμι, μοιάζει με κλάσμα του δευτερολέπτου.

Αυτού του είδους η μακροπρόθεσμη θέαση της ιστορίας είναι που δίνει ελπίδα στους ελάχιστους σημερινούς κατοίκους του Κεσέν, ότι μια μέρα τα ερείπια θα αντικατασταθούν από ζωή.

Ο Σάτο, ο ξυλοκόπος, θα γίνει 88 ετών την επόμενη εβδομάδα. Κάθε μέρα ξυπνά στις 6 το πρωί και ακουμπά μια κούπα πράσινο τσάι στον βωμό του σπιτιού του – μια προσφορά στα πνεύματα του γιου του και των προγόνων του. Και στη συνέχεια, όπως ακριβώς έκαναν και οι πρόγονοί του, ασχολείται με τον ορυζώνα και το περιβόλι του.

«Θα ήθελα να δω πώς θα έχει εξελιχθεί αυτό το μέρος σε 30 χρόνια», λέει ο ίδιος. «Όμως μέχρι τότε θα είμαι αναγκασμένος να το κοιτάζω από τους ουρανούς. Και δεν νομίζω ότι αυτό είναι εφικτό».