Ελληνική οικονομία : Γιατί αναμένεται δυναμική ανάκαμψη την επόμενη 2ετία

Τάσος Μαντικίδης

Με τα lockdowns να κοστίζουν 750 εκατ. ευρώ την εβδομάδα, εύλογα η δυναμική ανάκαμψης της ελληνικής οικονομίας μετατίθεται για το 2022, με την Oxford Economics να κάνει λόγο μάλιστα για ένα «ιστορικό» έτος, καθώς η ανάπτυξη θα εκτοξευθεί στο 11,5% σε ετήσια βάση, μετά τα σοκ και τη βαθιά ύφεση του 2020 (-8,2% σε όρους όγκου, -9,6% σε τρέχουσες τιμές) και το σχετικά δύσκολο 2021 (+2,5% ως +3,5%), αφού το α’ τρίμηνο εφέτος, η πτώση του ΑΕΠ εκτιμάται σε υψηλα αλλα μονοψήφια επίπεδα.

Ο τουρισμός

Οι τουριστικές εισπράξεις εξάλλου, με βάση τα μηνύματα εντός και εκτός Ελλάδας και των εκτιμήσεων του ΣΕΤΕ, αναμένεται να κυμανθούν εφέτος στο 40% αυτών του 2019 (18,2 δισ. ευρώ), ενώ σύμφωνα με τον επικεφαλής οικονομολόγο της Eurobank Τάσο Αναστασάτο πλήρης ανάκτηση των προ πανδημίας επιπέδων (2019) δεν αναμένονται πριν το 2024.

Αν και ένα πανευρωπαϊκό διαβατήριο εμβολιασμού προσφέρει μια σανίδα σωτηρίας για τις τουριστικές χώρες και μπορεί να περιορίσει τις ζημιές, πηγές του Bloomberg από τις Βρυξέλλες ανέφεραν πως μόνο «το τεχνικό έργο που υποστηρίζει μια τέτοια πλατφόρμα θα χρειαζόταν τρεις έως τέσσερις μήνες για να ολοκληρωθεί».

Το βασικό σενάριο της Capital Economics προβλέπει ότι σημαντικό μέρος των περιορισμών που πλήττουν τις οικονομίες θα αρθούν τον Μάιο και τον Ιούνιο, ενώ φαίνεται τώρα πιο πιθανό ότι τα περιοριστικά μέτρα θα παραμείνουν σε ισχύ για το μεγαλύτερο μέρος του β’ τριμήνου. Ως εκ τούτου, η ισχυρή ανάκαμψη μεταφέρεται για το τρίτο τρίμηνο του έτους.

Το πραγματικό ΑΕΠ

Εν τω μεταξύ, ύστερα από μία δεκαετία κρίσης χρέους και μνημονίων, αλλά και μετά τη διπλή (υγειονομική και οικονομική) κρίση του κορωνοϊού που οδήγησε πέρυσι σε ύφεση 9,6% σε τρέχουσες τιμές, όσο και στην κορύφωση της κρίσης χρέους το 2011, το πραγματικό ΑΕΠ της Ελλάδας βρίσκεται πλέον 32% χαμηλότερα από τα επίπεδα του 2009.

Ο υπουργός Οικονομικών Χρήστος Σταϊκούρας εξήγησε εξάλλου πως κάθε εβδομάδα lockdown κοστίζει 750 εκατ. ευρώ, ενώ η επιβάρυνση του προϋπολογισμού από τη νέα παράταση των περιοριστικών μέτρων μέχρι τις 16 Μαρτίου θα ανέλθει σε 1,2 δισ. ευρώ. Από αυτά, περίπου τα 520 εκατ. ευρώ αφορούν ση στήριξη του εμπορίου. Το συνολικό κόστος στήριξης της κοινωνίας από τον προϋπολογισμό εκτιμάται εφέτος (μέχρι στιγμής) σε 11,6 δισ. ευρώ, έναντι της αρχικής πρόβλεψης για 7,5 δισ. ευρώ, ενώ στον έναν χρόνο της υγειονομικής κρίσης η στήριξη την πραγματική οικονομία έφθασε τα 27 δισ. ευρώ.

Οι διαθέσιμοι πόροι

Τα ταμειακά διαθέσιμα της χώρας ανέρχονται σήμερα στα 34 δισ. ευρώ, αλλά αν αφαιρεθούν τα 15,7 δισ. ευρώ που είναι «κλειδωμένα» από τους δανειστές και 7 δισ. ευρώ περίπου που καλύπτουν ως απόθεμα τρέχουσες υποχρεώσεις, οι διαθέσιμοι πόροι δεν είναι απεριόριστοι. Από την άλλη πλευρά, αν και ο στόχος του ΟΔΔΗΧ για δανεισμό από τις αγορές συνολικά κατά 12-14 δισ. ευρώ εφέτος (μέχρι στιγμής έχει αντλήσει 5,5 δισ. ευρώ) θεωρείται ότι δεν θα αντιμετωπίσει δυσκολίες, εν τούτοις η άνοδος των αποδόσεων των ομολόγων παγκοσμίως αυξάνει το κόστος δανεισμού και στη χώρα μας ενδεχομένως να αναπροσαρμόσει τις στρατηγικές όσον αφορά τη χρονική διάρκεια των εκδόσεων, αν και υπάρχουν λύσεις για όλα τα σενάρια.

Το «πράσινο φως»

Οι αγορές εξάλλου (με δεδομένες και τις αγορές ελληνικών ομολόγων από την ΕΚΤ βάσει του «QE πανδημίας») δείχνουν να εμπιστεύονται πλέον την Ελλάδα, ενώ προς αυτή την κατεύθυνση λειτουργεί και το «πράσινο φως» που πήρε η χώρα από την παραίτηση του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας (ΕSM) και του Ευρωπαϊκού Ταμείου Χρηματοοικονομικής Σταθερότητας (EFSF) από τη δεσμευτική υποχρέωση πρόωρης αποπληρωμής των δανείων τους σε σχέση με την προγραμματισμένη δεύτερη πρόωρη αποπληρωμή ύψους 3,3 δισ. ευρώ  προς το ΔΝΤ.

Από την άλλη πλευρά, τα καλά νέα ήρθαν από τις Βρυξέλλες, καθώς το Σύμφωνο Σταθερότητας αναμένεται να παραμείνει στον πάγο και το 2022, ενώ οι αγορές δεν αποκλείουν να επεκταθεί κάτι τέτοιο και το 2023.

Περιθώριο κινήσεων

Στις αρχές του 2020, η Ευρωπαϊκή Ενωση ενεργοποίησε γενική ρήτρα διαφυγής από το Σύμφωνο Σταθερότητας για να δοθεί σε κάθε χώρα-μέλος μεγαλύτερο περιθώριο κινήσεων για την αντιμετώπιση της πανδημίας, ενώ σύμφωνα με κορυφαίους οικονομολόγους θα πρέπει σύντομα να βρεθεί τρόπος να διευκολυνθεί η βαθμιαία επιστροφή στη δημοσιονομική πειθαρχία των χωρών-μελών, χωρίς να παρεμποδιστεί η ανάκαμψη των οικονομιών.

«Μόνιμο εργαλείο»

Η εκ βάθρων μεταρρύθμιση του Συμφώνου Σταθερότητας προς την κατεύθυνση των προτάσεων του Ευρωπαϊκού Δημοσιονομικού Συμβουλίου, που πρότεινε τη σύνδεση του ρυθμού αύξησης των δαπανών με τον ρυθμό δυνητικής ανάπτυξης της οικονομίας και με το ύψος του χρέους, θεωρείται μέρος της λύσης. Προς την κατεύθυνση αυτή συμφωνεί και η επικεφαλής της ΕΚΤ Κριστίν Λαγκάρντ, που αναφέρθηκε στην ανάγκη ενός μόνιμου «κοινού αντικυκλικού εργαλείου».

Στη μετά κορωνοϊό εποχή εξάλλου, τυχόν επιστροφή στις πολιτικές μείωσης του χρέους που προβλέπονται στο Σύμφωνο Σταθερότητας θα σήμαινε επιστροφή στη λιτότητα τη στιγμή που οι οικονομίες της ευρωζώνης θα προσπαθούν να ανακάμψουν από τη βαθιά ύφεση που προκάλεσαν η πανδημία και τα lockdowns.

Εχει μία δεκαετία

Χώρες με «υποκείμενα νοσήματα» όπως η Ελλάδα θα έχουν πιο στενά δημοσιονομικά περιθώρια από όσες δεν έχουν να αντιμετωπίσουν προβλήματα υπερχρεωμένου δημόσιου ή ιδιωτικού τομέα και έντονη τάση γήρανσης του πληθυσμού, παρατηρούσε η Μιράντα Ξαφά, Senior scholar, Centre for International Governance Innovation (CIGI), σημειώνοντας πως η χώρα έχει μπροστά της μία δεκαετία μέχρι το 2032 για να βάλει τα δημοσιονομικά μεγέθη σε βιώσιμη τροχιά, οπότε λήγει η περίοδος χάριτος για τα μνημονιακά δάνεια ύψους περίπου 100 δισ. ευρώ από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (EFSF) και αρχίζουν οι αποπληρωμές τοκοχρεολυσίων.

Το Ταμείο Ανάκαμψης

Σημείο-κλειδί για το ουσιαστικό «γύρισμα» της ελληνικής οικονομίας αποτελεί το Ταμείο Ανάκαμψης, με την κυβέρνηση να έχει ετοιμάσει ένα σχέδιο χρηματοδότησης έργων και μεταρρυθμίσεων. Στο πλαίσιο αυτό, από τα 32 δισ. του Ταμείου, τα 5,5 δισ. ευρώ αναμένει να εισρεύσουν εφέτος, με τη μορφή επιχορηγήσεων (4,2 δισ.) και δανείων (1,3 δισ. ευρώ). Συνολικά από τα 32 δισ. ευρώ που θα εισρεύσουν την επόμενη εξαετία, τα 19 δισ. θα είναι επιχορηγήσεις, ενώ τα υπόλοιπα 13 δισ. χαμηλότοκα δάνεια που θα μπορούσαν να χρηματοδοτήσουν επενδύσεις της τάξεως των 25-30 δισ. με μόχλευση από ιδιωτικά κεφάλαια.

Εκτίναξη των αξιών

Από την άλλη πλευρά βέβαια όπως σημείωναν αξιωματούχοι με γνώση των δεδομένων, μετά την «Ελληνική Μεγάλη Υφεση», οι αξίες των περιουσιακών στοιχείων στην Ελλάδα έχουν καταρρεύσει με αποτέλεσμα αν είναι μία χώρα της ευρωζώνης με ουσιαστικές δυνατότητες εκτίναξης των αξιών και άρα και της ανάπτυξης, αυτή να είναι η Ελλάδα. Οπως εκτίμησε και ο Ντίνος Κάμαρης, Head of Markets & Securities Services της HSBC, «το 2020 οι προοπτικές ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας βρίσκονταν ανάμεσα στις κορυφαίες στην ευρωζώνη. Η πανδημία όμως προκάλεσε πλήγμα και ανακατατάξεις μεταξύ των οικονομιών στη ζώνη του ευρώ. Ωστόσο, η πρωτοφανής στήριξη των οικονομιών από τις Κεντρικές Τράπεζες (ΕΚΤ, FED), η πρόοδος των εμβολιασμών και η συσσωρευμένη ρευστότητα από τις καταθέσεις νοικοκυριών και επιχειρήσεων μας επιτρέπουν να αισιοδοξούμε για μια δυναμική ανάκαμψη της Ελλάδας μέσα στην επόμενη διετία».

Η Ελλάδα αποπληρώνει και τα τελευταια δάνεια του ΔΝΤ

Το πράσινο φως στην Ελλάδα να προχωρήσει στην πρόωρη αποπληρωμή των δανείων του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου έδωσε την περασμένη Πέμπτη ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας, ανακοινώνοντας ότι θα παραιτηθεί από την αντίστοιχη υποχρέωση να υπάρξει ανάλογη πρόωρη εξόφληση και στα ευρωπαϊκά δάνεια. Ετσι, η Ελλάδα θα εξοφλήσει ποσό 3,3 δισ. ευρώ (περί το 65% του συνόλου των δανείων που υπολείπονται), ενώ είχε προηγηθεί η πρόωρη αποπληρωμή 2,7 δισ. ευρώ τον Νοέμβριο του 2019. Αν δεν δινόταν η άδεια «εξαίρεσης», με βάση τα συμφωνηθέντα η Ελλάδα θα έπρεπε να πληρώσει πρόωρα 104,5 δισ. προς τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας (EFSF/ESM).

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ ΒΗΜΑ