Γιατί η Ευρώπη μένει πίσω από την Αμερική στην ανάκαμψη μετά την πανδημία;

Στις ΗΠΑ ήδη βλέπουν την έξοδο από το τούνελ. Παρότι η χώρα χτυπήθηκε ιδιαίτερα σκληρά από την πανδημία, αυτή τη στιγμή δείχνει να ηγείται ανάμεσα στις «δυτικές» οικονομίες ως προς το ρυθμό επιστροφής σε οικονομική ανάκαμψη.

Η διάθεση των αμερικανών να καταναλώσουν έχει ανέβει, τα χρηματιστήρια είναι σε ανοδική πορεία και το πακέτο των 1,9 τρισεκατομμυρίων δολαρίων που πέρασε την περασμένη εβδομάδα από το Κογκρέσο αναμένεται να δώσει μεγάλη ώθηση στην αμερικανική οικονομία, την ώρα που οι ρυθμοί εμβολιασμού είναι υψηλοί και η πανδημία δείχνει τα πρώτα σημάδια υποχώρησης.

Την ίδια στιγμή στην Ευρώπη οι χώρες προσπαθούν να αναπροσαρμόσουν τα προγράμματα εμβολιασμού μετά από τις σταδιακές αποφάσεις για προσωρινή διακοπή χρήσης του εμβολίου της AstraZeneka και την ώρα που ούτως ή άλλως οι ρυθμοί εμβολιασμού ήταν χαμηλότεροι των αμερικανικών και υπήρχε διάχυτη δυσαρέσκεια για τον τρόπο που η Ευρωπαϊκή Ένωση διαχειρίστηκε την προμήθεια εμβολίων για τα κράτη μέλη. Ως αποτέλεσμα, σε ορισμένες χώρες συζητούν ξανά για την επιβολή νέων περιοριστικών μέτρων και αυστηρών λοκντάουν.

Το αποτέλεσμα είναι η ΕΕ αυτή τη στιγμή να οδεύει για ένα πρώτο τρίμηνο του 2021 πιθανώς με υφεσιακή δυναμική και συνολικά πολύ πιο αργή προοπτική επιστροφής στα προ πανδημίας επίπεδα.

Η αμερικανική ανάκαμψη

Με τα δεδομένα που υπάρχουν αυτή τη στιγμή οι ΗΠΑ είναι πιθανό να φτάσουν στα προ κρίσης επίπεδα κάποια στιγμή μέσα στο 2021.

Κομβικό ρόλο σε αυτό παίζει το μεγάλο πακέτο του 1,9 τρισεκατομμυρίων δολαρίων που πέρασε από το Κογκρέσο και που θα τονώσει ιδιαίτερα τη συνολική αγοραστική δύναμη των νοικοκυριών. Μάλιστα, εάν συνυπολογιστούν και άλλα ευνοϊκά δημοσιονομικά μέτρα που έχουν τεθεί σε ισχύ, τότε μιλάμε για μια ενίσχυση της αμερικανικής οικονομίας ύψους 11-12% του ΑΕΠ. Αυτό υπολογίζεται να είναι τρεις φορές το τρέχον κενό ως προς το συνολικό προϊόν σε σχέση με την περίοδο πριν από την πανδημία.

Την ίδια στιγμή, οι ρυθμοί εμβολιασμού στις ΗΠΑ είναι ιδιαίτερα υψηλοί, ο Πρόεδρος Μπάιντεν ανακοίνωσε ότι κάθε ενήλικας αμερικανός θα μπορεί να κάνει εμβόλιο μετά την 1^η Μαΐου και διάλεξε τη συμβολική ημερομηνία της 4^ης Ιουλίου για κάποιου είδους επιστροφή στην κανονικότητα.

Το γεγονός αυτό σε συνδυασμό με τη διαφαινόμενη τάση των δεικτών της επιδημίας να υποχωρούν, έχει οδηγήσει ήδη ορισμένες Πολιτείες σε αποφάσεις για σταδιακή άρση κάποιων από τα περιοριστικά μέτρα, γεγονός που αναμένεται να συμβάλει ακόμη περισσότερο σε δυναμικές οικονομικής ανάκαμψης.

Αντίστοιχα, οι αποταμιεύσεις των αμερικανικών νοικοκυριών είναι σε ιδιαίτερα ψηλά επίπεδα και όλοι αναμένουν ότι σταδιακά αυτό θα οδηγήσει σε ιδιαίτερα αυξημένη καταναλωτική δαπάνη, στοιχείο που ως δυναμική εν μέρει καταγράφεται ήδη, ως μεγάλη πίεση στις εφοδιαστικές αλυσίδες να τροφοδοτήσουν τις αγορές λιανικής με καταναλωτικά προϊόντα. Μάλιστα, παρά την υποχώρηση των λιανικών πωλήσεων τον Φεβρουάριο κατά 3%, ύστερα από έναν εντυπωσιακό Ιανουάριο, όλοι περιμένουν αύξηση των πωλήσεων τους επόμενους μήνες καθώς θα ανοίγει η οικονομία. Άλλωστε, παραδοσιακά ο Φεβρουάριος δεν είναι μήνας μεγάλων πωλήσεων, ενώ δεν βοήθησαν και τα μεγάλα κύματα κακοκαιρίας που χτύπησαν τις ΗΠΑ.

Μάλιστα, πρόσφατα ο ΟΟΣΑ αναθεώρησε προς τα πάνω τις προβλέψεις του για την ανάκαμψη της παγκόσμιας οικονομίας, δίνοντας πρόβλεψη για παγκόσμια ανάπτυξη 5,6% το 2021, με την προβλέψει για τις ΗΠΑ να είναι ένα εντυπωσιακό 6,5%, διόρθωση 3,3% σε σχέση με την προηγούμενη πρόβλεψη του Δεκεμβρίου.

Οι ευρωπαϊκές δυσκολίες

Την ίδια στιγμή η Ευρώπη απέχει από το να κινηθεί με τους ρυθμούς της αμερικανικής ανάκαμψης.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση απέχει από το να έχει θέσει σε κίνηση κάτι ανάλογο με το πακέτο του 1,9 τρισεκατομμυρίων δολαρίων της αμερικανικής κυβέρνησης.

Παρότι η Ένωση διαφημίζει ότι έχει διαμορφώσει το μεγαλύτερο πακέτο για την ανάκαμψη της ιστορίας της, που αγγίζει το 1,824 τρισεκατομμύρια ευρώ, στην πραγματικότητα τα ποσά είναι μικρότερα.

Το πακέτο των ενισχύσεων που συμφωνήθηκε αμιγώς για την πανδημία, το Recovery EU είναι συνολικού ύψους 750 δισεκατομμυρίων ευρώ και ένα μέρος του θα έχει τη μορφή δανείων. Τα υπόλοιπα ποσά αφορούν το πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο (αυτό που κάποτε αποκαλούσαμε «προϋπολογισμό της ΕΕ») και με έναν τρόπο ήταν ούτως ή άλλως ενταγμένα στην οικονομική προοπτική των ευρωπαϊκών χωρών για την περίοδο 2021-2027.

Την ίδια στιγμή η ευρωζώνη συρρικνώθηκε πέρσι με ρυθμό 6,6% ενώ οι ΗΠΑ 3,5% συνολικά σε ετήσια βάση και τα δεδομένα για την απασχόληση και τις λιανικές πωλήσεις παραπέμπουν στο ενδεχόμενο να υπάρξει ύφεση στην ευρωζώνη και στο πρώτο τρίμηνο του 2021, κάτι που θα επιβραδύνει ακόμη περισσότερο την προοπτική επιστροφής στα προ πανδημίας επίπεδα. Δεν είναι τυχαίο ότι η τελευταία πρόβλεψη του ΟΟΣΑ για την Ευρωζώνη είναι για ανάκαμψη 3,9% το 2021 διορθωμένη προς τα πάνω μόλις κατά 0,3% σε σχέση με την προηγούμενη.

Ένα μέρος του κενού καλύπτεται είναι αλήθεια από πολιτικές σε εθνικό επίπεδο που έχουν διευκολυνθεί και από το γεγονός ότι και για το 2021 δεν ισχύουν οι περιορισμοί του Συμφώνου Σταθερότητας και πιθανώς η αναστολή ισχύος να επεκταθεί και για το 2022. Όμως, από ένα σημείο και μετά η προοπτική επιστροφής στη δημοσιονομική πειθαρχία θα αρχίσει να κάνει τις χώρες όλο και πιο μετρημένες ως προς την κλίμακα της εθνικής δημόσιας δαπάνης.

Σε κάθε περίπτωση, τα μέτρα που έχουν ανακοινωθεί στην Ευρώπη, σε όλα τα επίπεδα σύμφωνα με τους Financial Times υπολείπονται των αμερικανικών σε κλίμακα, εφόσον καλύπτουν περίπου το 70% του οικονομικού κενού που έχει δημιουργήσει η πανδημία.

Την ίδια στιγμή στην Ευρώπη η κατάσταση με την πανδημία δεν παραπέμπει σε γρήγορη άρση των περιοριστικών μέτρων. Μάλιστα, σε αρκετές χώρες συζητιέται η εκ νέου ενεργοποίηση περιοριστικών μέτρων. Την ίδια ώρα οι ρυθμοί εμβολιασμού απέχουν από το να είναι οι επιθυμητοί, παρά τον στόχο της ΕΕ να έχει εμβολιαστεί το 70% των ενηλίκων μέχρι τον Σεπτέμβριο. Τα προβλήματα, μάλιστα, που έχουν προκύψει με διάφορες χώρες να αναστέλλουν τη χορήγηση του εμβολίου της AstraZeneka, προβλήματα που έρχονται σε συνέχεια της προηγούμενης αδυναμίας να εξασφαλιστούν επαρκείς ποσότητες εμβολίων, καθιστούν ακόμη πιο δύσκολη την επίτευξη αυτών των εμβολιαστικών στόχων για τις χώρες της ΕΕ.

Το τίμημα της ευρωπαϊκής δυστοκίας

Όλα αυτά παραπέμπουν σε ένα πρόβλημα που είχε παρατηρηθεί και στην προηγούμενη μεγάλη οικονομική κρίση, αυτή του 2008. Και τότε η οικονομική απάντηση της ΕΕ θα έρθει με καθυστέρηση και μάλιστα αφού η οικονομική κρίση είχε μετατραπεί και σε σχεδόν ανοιχτή κρίση του ίδιου του ευρώ. Τότε μόνο θα έρθει το ‘whatever it takes’ του Ντράγκι και η ευρωπαϊκή εκδοχή «ποσοτικής χαλάρωσης».

Ακόμη, χειρότερα, εν μέσω αρνητικής οικονομικής συγκυρίας τότε η ΕΕ θα επικεντρώσει στη λογική της δημοσιονομικής πειθαρχίας, με αποκορύφωμα την εμπειρία των Μνημονίων, με αποτέλεσμα για ένα διάστημα η Ευρώπη να φαντάζει ως ο «μεγάλος ασθενής» της παγκόσμιας οικονομίας, εγκλωβισμένη σε μια οικονομική πολιτική αλλά και συνολικά σε έναν τρόπο σκέψης που θεωρούσε τη λιτότητα υπέρτατη οικονομική αξία ακόμη και εκεί που οδηγούσε στην οικονομική στασιμότητα και ταυτόχρονα υπονόμευε τον κοινωνικό ιστό ιδίως των περιφερειακών κρατών-μελών,

Αλλά και στην εκκίνηση της κρίσης που προκάλεσε η πανδημία και τα περιοριστικά μέτρα για την αντιμετώπισή της η ΕΕ θα σπαταλήσει πολύ χρήμα και πολιτικό κεφάλαιο για να μπορέσει να συμφωνήσει σε ένα μετριοπαθές στην πραγματικότητα «ταμείο ανάκαμψης» και αυτό αφού χρειάστηκε να καμφθούν οι αντιστάσεις χωρών που επέμεναν ακόμη και εν μέσω τεράστιας ύφεσης να θεωρούν ότι δεν υπάρχουν περιθώρια για μεγάλες κοινές ευρωπαϊκές οικονομικές παρεμβάσεις.