Με την αναπηρία στην εξίσωση: Κατά των αμβλώσεων, αλλά υπέρ της ευγονικής

Ο Στέλιος Κυμπουρόπουλος δεν είναι ένας ανάπηρος πολιτικός. Είναι ένας πολύ έξυπνος, πολύ μορφωμένος (γιατρός) πολιτικός που είναι και ανάπηρος. Αναλύοντας τη συζήτηση γύρω από το “κατά των αμβλώσεων” ακροδεξιό ψήφισμα που στήριξε, βλέπουμε δύο βασικούς πυλώνες αντιδράσεων  μεταξύ των υπερασπιστών της άμβλωσης: Αυτούς που θα περίμεναν ο  Κυμπουρόπουλος να είναι πιο ευαίσθητος με τα κοινωνικά ζητήματα κι εκείνους που τον δικαιολογούν “κάπως”. Και οι δύο αυτοί πυλώνες βασίζουν το επιχείρημα στο γεγονός ότι ο ευρωβουλευτής… είναι ανάπηρος.

Αλλά ο Στέλιος Κυμπουρόπουλος είναι πολλά περισσότερα. Εκλέχθηκε πρώτος σε ψήφους ανάμεσα στους συνυποψηφίους του, είναι ένας πολύ έξυπνος άνθρωπος και έκανε μία πολιτική κίνηση-ματ: Απευθύνθηκε στο πιο συντηρητικό κομμάτι των ψηφοφόρων της ΝΔ, στο οποίο επίσημα το κόμμα δε θα μπορούσε, ή ίσως και δε θα ήθελε να απευθυνθεί ποτέ. Οπότε, ο Στέλιος Κυμπουρόπουλος συσπείρωσε έναν κόσμο, ο πρωθυπουργός “άδειασε” τον ευρωβουλευτή και ούτε γάτα-ούτε ζημιά. Εξάλλου, το ζήτημα των αμβλώσεων έχει λυθεί θεσμικά στη χώρα μας εδώ και σχεδόν 40 χρόνια. Η συζήτηση δεν γίνεται πάνω στο αν κινδυνεύει να αλλάξει ή όχι ο νόμος, επειδή δεν κινδυνεύει. Η συζήτηση είναι σε εντελώς ηθική βάση.

“Αν η μητέρα μου ήξερε…”

Δικαιολογώντας την ψήφο του, ο κ. Κυμπουρόπουλος έπαιξε το πιο δυνατό χαρτί από όλα. “ Αν η μητέρα μου ήξερε (ότι θα ήταν ΑμεΑ) δε θα ζούσα τώρα”. Με αυτόν τον έξυπνο ελιγμό, έβαλε στην εξίσωση της προσωπική εμπειρία. Ακριβώς αυτό πάνω στο οποίο δομήθηκε ολόκληρη η συζήτηση: Πώς/γιατί ένας ανάπηρος πολιτικός να ψηφίσει κάτι τόσο παρεμβατικό για το ανθρώπινο σώμα.

Το δυστυχές είναι πως ο Στέλιος Κυμπουρόπουλος έχει κάθε ηθική νομιμοποίηση να θέσει αυτό το ερώτημα. Γιατί την έχει; Επειδή την έχει και η ιατρική κοινότητα. Στη χώρα μας οι αμβλώσεις επιτρέπονται μέχρι τους πρώτους μήνες της κύησης, αλλά κατ’εξαίρεση όχι απλά επιτρέπονται, γίνονται και κατόπιν προτροπής του γιατρού σε περίπτωση που ο προγεννητικός έλεγχος διαπιστώσει χρωμοσωματικές ιδιαιτερότητες (πχ, σύνδρομο Down, μορφές αναπηρίας/δυσπλασίας, ακόμα και… θαλασσαιμία, η οποία είναι πλήρως ελεγχόμενη πλέον).

Εδώ, λοιπόν, εντοπίζουμε την πρώτη αντίφαση αναφορικά με τους “υπέρ ζωής” θιασώτες: Δεν τους ενδιαφέρει γενικώς το αγέννητο παιδί, τους ενδιαφέρει ειδικώς το υγιές έμβρυο. Ακόμα και στις τάξεις των πιο προοδευτικών τμημάτων της κοινωνίας θεωρείται απολύτως δεδομένο ότι η μητέρα θα προχωρήσει σε άμβλωση σε περίπτωση που το έμβρυο δεν είναι “υγιές”. Υγιές όχι επί της ουσίας, όχι σε περίπτωση δηλαδή που κινδυνεύει να σκοτώσει την κυοφορούσα ή να γεννηθεί νεκρό. Υγιές, δηλαδή αρτιμελές. Χωρίς να γίνεται “βάρος” σε περίπτωση που γεννηθεί.

Ακριβώς αυτό κέρδισε ο Στέλιος Κυμπουρόπουλος στη μάχη των εντυπώσεων: Μία περίπτωση ανθρώπου που οι γυναικολόγοι θα προέτρεπαν να μη γεννηθεί, σε κοιτάζει και σου λέει ότι κοίτα να δεις, εγώ δε θα ζούσα αν ο προγεννητικός έλεγχος δε συμφωνούσε με τα ευγονικά σας στάνταρτς. Μπουμ, λοιπόν. Όλο το ακροδεξιό επιχείρημα του ψηφίσματος γύρισε και μας δάγκωσε στο πιο ευαίσθητο σημείο μας: Την αμηχανία.

Κοινωνία ιατροκεντρική

Εδώ εντοπίζεται η μεγαλύτερη υποκρισία ανάμεσα στους υπερασπιστές της κατάργησης των αμβλώσεων και αν είχαμε διαφορετικά αντανακλαστικά, θα είχαμε στα χέρια μας ένα δυνατό επιχείρημα: Είναι όντως υπέρ της αγέννητης ζωής; Όχι, δεν είναι. Δεν είναι γιατί θεωρούν απολύτως απαραίτητη την άμβλωση στις περιπτώσεις που περιγράφηκαν παραπάνω. Το πιο απλοϊκό επιχείρημα είναι αυτό “του καημένου του πλάσματος που θα βασανίζεται”. Αυτό διαπερνά ολόκληρη την κοινωνία, κάθε ιδεολογικής αναφοράς. Γιατί; Μα επειδή η ιατρική κοινότητα όχι απλώς προτρέπει, αλλά σχεδόν δεν αποδέχεται το ενδεχόμενο μία γυναίκα να μην αποφασίσει να προχωρήσει σε άμβλωση, αν διαπιστώσει ότι το έμβρυο δεν είναι αρτιμελές.

Ξεκινώντας ήδη από αυτό το δεδομένο, βλέπουμε μία εντελώς θεσμική πρώτη παρέμβαση στο γυναικείο σώμα, αλλά αυτή είναι μία σκέψη για δευτερεύοντα χρόνο. Σε πρώτο επίπεδο, βλέπουμε την κυρίαρχη αντίληψη σε σχέση με την αναπηρία. Είναι η ίδια αντίληψη που θεωρεί “βάρος” τα ανάπηρα παιδιά, η ίδια αντίληψη που αναρωτιέται αν ο αυτισμός μπορεί να διαπιστωθεί σε προγεννητικό έλεγχο (δεν μπορεί), η ίδια αντίληψη που επιτρέπει, τελικά την ύπαρξη κολαστηρίων, όπως είναι αυτό των Λεχαινών. Ένα μέρος για να “ξεφορτώνεσαι” τα ανάπηρα παιδιά. Και, ξανά, ούτε γάτα, ούτε και ζημιά.

Έτσι, λοιπόν, το επιχείρημα σε σχέση με την κατάργηση των αμβλώσεων στην πραγματικότητα δεν αφορούσε ποτέ τα δικαιώματα της γυναίκας πάνω στο σώμα της. Αφορά το ενδεχόμενο να γεννηθεί κάποιος υγιής άνθρωπος. Βέβαια, η ζωή κρύβει παγίδες, έχει και πολύ σκοτεινό χιούμορ κι η αναπηρία καμιά φορά έρχεται και σε βρίσκει πολύ αργότερα από τη γέννησή σου, από αυτά τα μη ελέγξιμα γονίδια των προγεννητικών ελέγχων και κάπως έτσι, γεννιόμαστε κι εμείς, οι ανάπηροι που… σας τη σκάσαμε, συνάνθρωποι ευγονιστές.  Και πράγματι, αν οι προγεννητικοί έλεγχοι μπορούσαν να διαπιστώσουν αυτισμούς, σοβαρά αυτοάνοσα ή άλλες παθήσεις, πιθανότατα θα ήμασταν κι εμείς στην κατηγορία των εμβρύων που δεν είναι αρκετά “καλά”, σαν τα αυγά τα κλούβια.

Η γυναίκα και το σώμα

Παρόλο που το ιατροκεντρικό μοντέλο της κοινωνίας επιλέγει ποια παιδιά πρέπει να γεννηθούν και ποια όχι, συμπαρασύροντας και τη συζήτηση γύρω από τις αμβλώσεις, το μοναδικό πράγμα που θα είχε σημασία να μας αφορά, είναι ο παρεμβατισμός που επιβάλλεται στο ανθρώπινο σώμα, εν προκειμένω στο σώμα που κυοφορεί.

Είτε υποστηρίζουμε την κατάργηση των αμβλώσεων, είτε υποστηρίζουμε τις υποχρεωτικές αμβλώσεις, στην πραγματικότητα λογαριάζουμε χωρίς το μοναδικό ξενοδόχο που έχει σημασία η γνώμη του: Τη γυναίκα που κυοφορεί. Γιατί η γυναίκα που κυοφορεί είναι αυτή που θα αποφασίσει αν θέλει να διακόψει μία κύηση ενός “υγιούς” εμβρύου, ή αν θέλει να γεννήσει ένα παιδί με σύνδρομο Down, ας πούμε. Πιθανόν, πιστεύοντας ότι η αναπηρία, αυτή με την οποία μπορείς να ζήσεις μια μακρά ζωή, δεν είναι πληγή του Φαραώ.

“Μα όχι σε αυτήν την κοινωνία”, θα πούνε οι προοδευτικότεροι εκ των υπερασπιστών της ιατροκεντρικής άμβλωσης. Θα πρέπει να αλλάξουμε την κοινωνία, πριν αλλάξει η αντίληψη των γιατρών για τα επιπλέον χρωμοσώματα στα έμβρυα, λοιπόν. Αυτό δεν μπορεί να γίνει, όσο υπάρχουν ανάπηροι, όσο υπάρχουμε εμείς οι ανάπηροι, τόσο θα αλλάζει και η κοινωνία και η αντίληψη.

Αλλά ακόμα κι αυτό είναι πιο εύκολο, να καταφέρουμε να πειστεί ο κόσμος ότι τα ανάπηρα παιδιά δεν είναι “βάρος”, οι ανάπηροι άνθρωποι δεν είναι “πρόβλημα”, παρά να καταφέρουμε να αποδεχτούν όλες οι πλευρές, οι συντηρητικοί, οι φανατικοί χριστιανοί, οι γυναικολόγοι πως η γυναίκα και μόνο η γυναίκα πρέπει να έχει τον πρώτο και τον τελευταίο λόγο πάνω στο σώμα της.

Ο Στέλιος Κυμπουρόπουλος έκανε μία στρατηγικά άψογη ντρίμπλα: Μετατόπισε ολόκληρη τη συζήτηση μακριά από την ουσία της, δηλαδή την γυναίκα και την απόφαση που θα έχει πάνω στο σώμα της. Γιατί ο Στέλιος Κυμπουρόπουλος δεν οφείλει να είναι τίποτε από αυτά που νομίζουμε ότι είναι τα ΑμεΑ: Προοδευτικός, ριζοσπάστης ακόμα. Κατάφερε να μετατοπίσει το επίκεντρο της συζήτησης στην αναπηρία του, αποδεικνύοντας αυτό που ζούμε κάθε μέρα. Οι υπέρ της κατάργησης των αμβλώσεων θιασώτες, θα στηρίξουν μία άμβλωση ευγονική και, ξανά και διαρκώς, εκτός της συζήτησης, της ουσιαστικής συζήτησης, παραμένει η γυναίκα και το σώμα της. Οτιδήποτε κι αν κυοφορεί μέσα σε αυτό. Γιατί στο τέλος της ημέρας -και στη μέση της εγκυμοσύνης- τελικά νομιμοποιούνται πλήρως οι παρεμβατισμοί πάνω στο ξένο σώμα και, μάλιστα, χωρίς καν δεύτερη ερώτηση.