Ελευθέριος Βενιζέλος: Η ημέρα που η σύγχρονη Ελλάδα έχασε τον πολιτικό της πατέρα

Το πρωί της 18ης Μαρτίου του 1936 η Ελλάδα χάνει μία από τις σπουδαιότερες πολιτικές προσωπικότητες της ιστορίας της. Λίγες ημέρες μετά από το εγκεφαλικό επεισόδιο που είχε υποστεί, ο Ελευθέριος Βενιζέλος  φεύγει από τη ζωή.

Μέσα από τις σελίδες του «ΕΛΕΥΘΕΡΟΥ ΒΗΜΑΤΟΣ» της εφημερίδας που ίδρυσε ο Δημήτριος Λαμπράκης το 1922 για να στηρίξει τον προσωπικό του φίλο Ελευθέριο Βενιζέλο ξαναζούμε τα 24ώρα εκείνα που την Ελλάδα δεν απασχολούσε τίποτε άλλο παρά ο θάνατος του μεγάλου της ηγέτη.

Γράφει το «ΕΛΕΥΘΕΡΟΝ ΒΗΜΑ» το κεντρικό άρθρο της 18ης Μαρτίου 1936, λίγες ώρες πριν επέλθει το μοιραίο:

«Ο Βενιζέλος νεκρός; Πράγματα ανυπόφορα, παρ’ όλην την φυσικότητά των, διά τον σημερινόν Έλληνα, τον φίλον του Βενιζέλου ή τον εχθρόν. Όλοι εχθροί και φίλοι επί ένα τέταρτον και πλεόν αιώνος εζήσαμεν υπό το έντονο φως της θριαμβευτικής διανοίας του.

»Το όνομά του, είτε αγάπην είτε μίσος ενέπνεεν, ήτο σάλπισμα δράσεως και αγώνων. Εις τον πολιτικόν βίον μας εκινούμεθα αποκλειστικώς δι’ αυτού. Είτε υπέρ αυτού είτε εναντίον του, είτε Βενιζελικοί είτε Αντιβενιζελικοί ελεγόμεθα, υπήρξαμεν όλοι σχεδόν τα παθητικά όργανα της απεράντου θελήσεως, που ήτο, μαζί με την μεγαλοφυίαν, το κύριον γνώρισμα του υπέροχου τούτου ανδρός»

To «ΕΛΕΥΘΕΡΟΝ ΒΗΜΑ» της ίδιας ημέρας δημοσιεύει την τελευταία επιστολή του Βενιζέλου:

«ΠΑΡΙΣΙΟΙ, 18 Μαρτίου. Ο Βενιζέλος δεν ήτο πλέον κύριος των αισθήσεών του. Μόλις ανεγνώριζε την κυρίαν Βενιζέλου και τους υιούς του, οι οποίοι ήσαν γύρω εις την κλίνην του. Όσον παρήρχετο η ώρα προς εσπέρας, ο ασθενής έχανε τας αισθήσεις του έως ότου περιέπεσεν εις κωματώδη κατάστασιν.

»Αι νοσοκόμοι του έκαμαν ενέσεις αδρεναλίνης και ουαβαΐνης, αι οποίαι πολλάκις είνε θαυματουργοί. Η καρδιά του όμως δεν αντέδρα πλέον. Περί τα εξήμερώματα ήρχισεν η επιθανάτιος αγωνία, έως ότου την 8.5’ επήλθε το μοιραίον».

Η είδηση του θανάτου του Βενιζέλου συγκλόνισε την Ελλάδα και ολόκληρη η χώρα βυθίστηκε στο πένθος.

«Απερίγραπτος είνε η θλίψις του προσφυγικού κόσμου εκ του θανάτου του Ελευθ. Βενιζέλου. Οι συνοικισμοί Βύρωνος, Καισαριανής, Νέας Ιωνίας, Φιλαδελφείας και οι άλλοι προσέλαβον πένθιμον όψιν.

»Εσταμάτησε κάθε ψυχαγωγία, εις τα καφενεία έπαυσαν να δίδουν οινοπνευματώδη ποτά και εις μερικά κέντρα οι ιδιοκτήται των είχαν θες ανημμένας λαμπάδας περιβεβλημένας με μαύρα κρέπια. Επίσης τα περισστόερα σπίτια των συνοικισμών διεκοσμήθησαν πενθίμως και έχουν αναρτηθή εντός πενθίμων πλαισίων εικόνες του εκλιπόντος πολιτικού».

Επεισόδια

Προτού η σορός του Ελευθέριου Βενιζέλου φτάσει, για να ταφεί, στην ιδιαίτερη πατρίδα του την Κρήτη, ήταν αρχικά προγραμματισμένο να τεθεί σε δημόσιο προσκύνημα στην Αθήνα. Κάτι τέτοιο όμως δεν έγινε λόγω επεισοδίων που ξέσπασαν στην πρωτεύουσα λίγες ημέρες πριν την άφιξη της σορού από τη Γαλλία.

»Είς την πλατείαν της Ομονοίας ο επί κεφαλής της εκεί τοποθετημένης αστυνομικής δυνάμεως τους συνέστησε να διαλυθούν, εκείνοι όμως εις απάντησιν ήρχισαν να λιθοβολούν τους αστυφύλακας, τινάς των οποίων και εμωλώπισαν, ελιθοβόλησαν δε και τινα καταστήματα, τα οποία είχον αναηρτημένας μεσιστίους σημαίας. (…)

»Μετά ταύτα μεγάλη ομάς, κατευθυνόμενη προς τα ανάκτορα, διήλθεν εκ της Βουλής,  πολλοί δε των διαδηλωτών επεχείρησαν να εισέλθουν εντός του μεγάρου, με πρόθεσιν να καταβιβάσουν οι ίδιοι την σημαίαν, η οποία κυματίζει μεσιστίος. (…) Το υπόλοιπον τμήμα των διαδηλωτών εδοκίμασε να ανέλθη την λεωφόρον Βασιλίσσης Σοφίας, αλλά η αστυνομική δύναμις, ενισχυθείσα εν τω μεταξύ, τους διέλυσε με τα κλομπς».

Στην αγκαλιά της κρητικής γης

«ΧΑΝΙΑ, 27 Μαρτίου. Την 7.30’ πρωινήν ο “Κουντουριώτης” εισέπλευσεν εις τον λιμένα των Χανίων, ακολουθούμενος από τα “Ψαρά”. Μετά τινα λεπτά, κατέπλευσεν επίσης το αντιτορπιλλικόν “Σπέτσαι”, φέρον τον Διάδοχον και την κυβέρνητικήν αντιπροσωπείαν (…) Ηκολούθησαν πέντε επιβατικά, πλήρη κόσμου, ερχομένου εξ Αθηνών διά να προσκυνήση την σορόν του Ελευθερίου Βενιζέλου.

(…)

»Η συνάντησις του αρχηγού των Φιλελευθέρων με την οικογένειαν του Ελευθερίου Βενιζέλου υπήρξε συγκινητικωτάτη. Συντετριμμένος ο κ. Σοφούλης και κλαίων τους ενηγκαλίσθη και τους ησπάσθη. Ακολούθως, με αύξουσαν συγκίνησιν, μετέβη εις τον πυργίσκον του πρωραίου τηλεβόλου, όπου είχεν εναποτεθή το φέρετρον και προσεκύνησε τον νεκρόν».

Οι Χανιώτες ήταν εδώ και ώρες στο πόδι.

«Η πόλις των Χανίων ηγρύπνησεν ολόκληρον την νύκτα, τα συρρεύσαντα δε πλήθη διενυκτέρευσαν εις την παραλίαν εν αναμονή του κατάπλου των πολεμικών. Γραίαι, γέροντες, τυλιγμένοι με κάπες και σκεπάσματα ανέμενον εις τας γωνίας των δρόμων και των πλατειών, χωρίς να τους απογοητεύη η θερμοκρασία της αυγής με χιονισμένα τα υπερκείμενα Λευκά Όρη.

»Οι κώδωνες των εκκλησιών από χαραυγής σημαίνουν πενθίμως εις μίαν κατάμαυρην πόλιν γεμάτην ασφυκτικώς από μάζας λαού αναμένοντος εκείνον, ίνα τον αποχαιρετήση διά τελευταίαν φοράν. Η ιστορία θα αναφέρη το συντριπτικόν αυτό πένθος, όμοιον του οποίου δεν υπάρχει εις τους αιώνας»

Στις 10:00 π.μ. ακριβώς υπό τους κανονιοβολισμούς του φρουρίου των Χανίων και με την μπάντα να παίζει τον εθνικό ύμνο, το φέρετρο μεταφέρεται στην κρητική στεριά και παραδίδεται σε ομάδα παλαιών αγωνιστών με κρητικές ενδυμασίες.

«Το κάλυμμα του φερέτρου ανεγείρεται και εμφανίζεται η γαληνιαία μορφή του μεγάλου νεκρού. Οι παριστάμενοι γονυπετούν και αναλύονται εις δάκρυα, το δε πλήθος θρηνεί απ’ άκρου εις άκρον».

Στο Ακρωτήρι

Στις 29 Μαρτίου έρχεται πλέον η στιγμή να παραδοθεί η σορός του Ελευθέριου Βενιζέλου στη γη που αγάπησε όσο καμιά, την κρητική γη. Θα ταφεί στο Ακρωτήρι , δίπλα από την ιστορική εκκλησία του Προφήτη Ηλία. Γράφει ο Νικόλαος Γιοκαρίνης:

«ΧΑΝΙΑ, 29 Μαρτίου. Η μεγάλη νεκρική πορεία από Χαλέπας εις Ακρωτήρι διήρκεσε δύο περίπου ώρας. (…)

»Μια ατελείωτος μαύρη ταινία ανθρώπινη ελίσσεται επάνω εις το βουνό εν μέσω συννέφων σκόνης και είνε ωσάν λιτανεία με λάβαρα εκατοντάδας και εξαπτέρυγα αποστράπτοντα. (…)

»Οι κάτοικοι του Ακρωτηρίου ραίνουν διά τελευταίαν φοράν την σορόν και ίδου η πομπή ενώπιον των βάθρων του αγάλματος της ελευθεερίας όπερ έχει μεταβληθη εις ανθρώπινη πυραμίδα υπό των συγκεντρωμένων χωρικών».

Ο Στέλιος Πιστολάκης, στενός συνεργάτης και παλαιός συναγωνιστής του Βενιζέλου στην Κρητική Επανάσταση του 1897, μεταξύ άλλων αναφέρει στον επικήδειό του:

«Εδώ εις την θέσιν του Προφήτου Ηλία, όπου υπερήσπιζες την εθνικήν μας σημαίαν ριπτομένην υπό των Ευρωπαίων και ανυψουμένην υπό σου εν μέσω καταιγισμού οβίδων υπό τα χαίνοντα στόματα των τηλεβόλων των ηνωμένων στόλων της Ευρώπης. Εδώ εισήλθες το πρώτον εςι την πολεμικήν κολυμβήθραν και εδώ έλαβες το πρώτον βάπτισμα του πυρός»

Δίπλα από τον τάφο του Ελευθέριου Βενιζέλου γράφτηκε αργότερα ο επικήδειος του, που ο ίδιος είχε εκφωνήσει στην βουλή των Ελλήνων τον Απρίλιο του 1932:

«Ο προκείμενος νεκρός ήτο αληθινός άνδρας με θάρρος και αυτοπεποίθησιν και δι’ εαυτόν και διά τον λαόν τον οποίον εκλήθη να κυβερνήση.

»Ίσως έκανε πολλά σφάλματα αλλά ποτέ δεν του απέλειψε το θάρρος, ποτέ δεν υπήρξε μοιρολάτρης διότι ποτέ δεν επερίμενεν από την μοίραν να ίδη την χώραν του προηγμένην, αλλά έθεσεν εις την υπηρεσίαν της όλο το πυρ που είχε μέσα του, κάθε δύναμιν ψυχικήν και σωματικήν».