Πόσο θα έπρεπε να αμείβεται η σύγχρονη «Μαίρη Παναγιωταρά»; 

Μαγείρεμα, σκούπισμα, σφουγγάρισμα, ξεσκόνισμα, φροντίδα παιδιών και ηλικιωμένων, σιδέρωμα, συγύρισμα και τελειωμό δεν έχει…

Διαχρονικά, αυτή είναι συνήθως μία καθαρά ή σχεδόν αποκλειστικά γυναικεία υπόθεση στο σπίτι. Χωρίς αυτό, βέβαια, να σημαίνει ότι η καθημερινή απασχόλησή της είναι μόνο με τα οικιακά.

Κατά πολλούς οικονομολόγους, αυτές οι καθημερινές ευθύνες αποτελούν μία μορφή άμισθης εργασίας, και δη χωρίς ωράριο, επτά ημέρες την εβδομάδα.

Μέχρι και σήμερα, ωστόσο, η κοστολόγησή τους παραμένει γρίφος, παρά το βαρύ κόστος που έχουν. Και σε προσωπικό, αλλά -στις περισσότερες των περιπτώσεων- και σε επαγγελματικό επίπεδο για τις περισσότερες γυνίκες. Φαίνεται, μάλιστα, ότι έγινε δυσβάσταχτο στον καιρό της πανδημίας…

Δικαστικές αποφάσεις-σταθμός

Μία πρώτη απόπειρα αποτίμησης έγινε προ μηνός στην Κίνα. Σε μία απόφαση-σταθμό, την πρώτη του είδους της στη χώρα, δικαστήριο επιδίκασε σε υπόθεση διαζυγίου την καταβολή ποσού 50.000 γουάν (περίπου 6.000 ευρώ) από τον πρώην σύζυγο στην πρώην σύζυγο, ως αποζημίωση για τις δουλειές που αυτή έκανε στο σπίτι και για τη διαπαιδαγώγηση του γιού τους, στα πέντε χρόνια του έγγαμου βίου τους.

Πρακτικά, εάν κάνει κανείς τη διαίρεση, προκύπτει ότι η γυναίκα έλαβε ως μηνιαία αποζημίωση λίγο κάτω από το ισοδύναμο του μέσου όρου του κατώτατου μισθού στην Κίνα, κατά τη διάρκεια αυτής της πενταετίας.

Το γεγονός προκάλεσε δηλητηριώδη σχόλια στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για το πόσο φθηνά… πλήρωσε τη νύφη ο Κινέζος.

Σε κάθε περίπτωση, ήταν η πρώτη εφαρμογή των διατάξεων του νέου αστικού κώδικα της Κίνας, που τέθηκε σε ισχύ τον Ιανουάριο και δίνει σε υποθέσεις διαζυγίων τη δυνατότητα διεκδίκησης και αποζημίωσης για τις οικιακές δουλειές, την ανατροφή τέκνων ή/και τη φροντίδα ηλικιωμένων γονέων, κατά τη διάρκεια του έγγαμου βίου.

Σχεδόν ταυτόχρονα, το Ανώτατο Δικαστήριο της Πορτογαλίας (STJ) έβαζε το «μαχαίρι» ακόμη πιο «βαθιά στο κόκκαλο».

Σε μία εξίσου ιστορική απόφαση, επέβαλε την καταβολή αποζημίωσης ύψους 60.782 ευρώ σε γυναίκα από τον επί 30ετία και εκτός γάμου πρώην σύντροφό της.

«Η οικιακή εργασία, αν και παραμένει μυστηριωδώς αόρατη σε πολλούς, έχει προφανώς οικονομική αξία και μεταφράζεται σε πλουτισμό, με την εξοικονόμηση δαπανών», τονίζεται στο σκεπτικό της απόφασης.

«Η παροχή οικιακής εργασίας, καθώς και η φροντίδα, η επίβλεψη και η διαπαιδαγώγηση των παιδιών, αποκλειστικά ή ουσιαστικά από ένα από τα μέλη της μη-συζυγικής σχέσης είχε ως αποτέλεσμα τη φτωχοποίηση του ενός συντρόφου», συμπληρώνει.

Δικαστικοί κύκλοι επεσήμαναν ως «πλέον σημαντικό σε αυτή την απόφαση το γεγονός ότι η αποζημίωση ορίστηκε ως αποτίμηση όχι της προσφερόμενης οικιακής εργασίας, αλλά των περιουσιακών στοιχείων που απέκτησε ο εναγόμενος, χάρη στην υπηρεσία της ενάγουσας, αλλά αποκλειστικά για δική του χρήση».

Με απλά λόγια, το δικαστήριο απεφάνθη ότι χάρη στην οικιακή εργασία της συντρόφου του, ο εναγόμενος είχε όχι μόνον λιγότερα μηνιαία έξοδα (δεν αναγκαζόταν π.χ. πληρώνει για φαγητό ή για τον τακτικό καθαρισμό του σπιτιού), αλλά και περισσότερο ελεύθερο χρόνο για να ενισχύσει, εάν ήθελε, το μηνιαίο του εισόδημα (π.χ. με μία εκ περιτροπής εργασία).

Η πανδημία ως επιταχυντής της φυλετικής ανισότητας

Η πανδημία και τα lockdowns – με το κλείσιμο των σχολείων, τις αυξημένες ανάγκες για φροντίδα των εγκλωβισμένων παιδιών στο σπίτι, αλλά και τα λουκέτα σε πολλές επιχειρήσεις – οδήγησαν κατά πολλούς αναλυτές και έρευνες σε ένα άνευ προηγουμένου πισωγύρισμα στη φυλετική ισότητα, μόλις μέσα στον τελευταίο χρόνο.

«Εάν [το ποσό της άμισθης εργασίας από τις γυναίκες] ήταν πάνω από τριπλάσια, συγκριτικά με εκείνη των ανδρών, πριν από την πανδημία, σας διαβεβαιώνω ότι η αναλογία αυτή διπλασιάστηκε, το λιγότερο, κατά την πανδημία», λέει χαρακτηριστικά η αναπληρώτρια εκτελεστική διευθύντρια της υπηρεσίας του ΟΗΕ για τις γυναίκες «UN Women», Αντίτα Μπατία.

Πλέον «υπάρχει πραγματικός κίνδυνος να επιστρέψουμε σε φυλετικά στερεότυπα που ίσχυαν τη δεκαετία του 1950», επισημαίνει.

Τελευταία στοιχεία του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου για την Ισότητα των Φύλων (EIGE) δείχνουν ότι, κατά τη διάρκεια των lockdowns, οι οικιακές εργασίες αυξήθηκαν κατακόρυφα, κυρίως για τις γυναίκες, μειώνοντας την παραγωγικότητά τους και πιθανόν περιορίζοντας την επαγγελματική τους ανέλιξη και, κατά συνέπεια, και τις αμοιβές τους.

«Όταν οι γυναίκες απασχολούνται με τις δουλειές στο σπίτι, έχουν λιγότερο χρόνο για αμειβόμενη εργασία», εξηγεί στο δίκτυο CNBC η Λόρεν Μακκούντγουιν, ιδρύτρια της Career Contessa και δημιουργός του The Salary Project: μιας πρωτοβουλίας με στόχο στη στήριξη των γυναικών για να κατανοήσουν καλύτερα την επαγγελματική αξία τους και να διεκδικήσουν καλύτερες αμοιβές.

Αντίθετα, τα οφέλη της αναλογικής κατανομής των οικογενειακών βαρών μεταξύ ενός ζευγαριού εργαζομένων δεν είναι μόνο πολλά, αλλά και μακροπρόθεσμα, τονίζουν ειδικοί.

Τα είχαν αναπτύξει εύστοχα σε ένα παλαιότερο, χαρακτηριζόμενο μέχρι μέχρι και σήμερα εμβληματικό άρθρο τους στους New York Times η COO του Facebook, Σέριλ Σάντμπεργκ και ο ψυχολόγος και καθητηγής στο πανεπιστήμιο της Πενσιλβάνια, Άνταμ Γκραντ.

«Έρευνες έχουν καταδείξει ότι όταν οι άνδρες συμμετέχουν αναλογικά στις δουλειές του σπιτιού, οι σύντροφοί τους είναι πιο ευτυχισμένες και λιγότερο καταθλιπτικές, οι καυγάδες είναι λιγότεροι, ενώ μειώνοντα τα ποσοστά διαζυγίων», έγραφαν. «Αμφότεροι ζουν επίσης περισσότερο, με καλύτερη φροντίδα και συναισθηματική αλληλοϋποστήριξη».