Το δώρο του Μακρόν για την επέτειο του ’21

Γνώστης των τρόπων καλής συμπεριφοράς, ο γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν δεν θα μπορούσε να έρθει με άδεια χέρια στην εθνική γιορτή της Ελλάδας. Και φέρνει ένα δώρο – δάνειο με διάσημη υπογραφή και ιδιαίτερα συμβολικό χαρακτήρα: μια ταπισερί στην οποία έχει υφανθεί το περίφημο έργο του Ραφαήλ «Η Σχολή των Αθηνών». Πρόκειται για τη νωπογραφία που κοσμεί τη μια από τις επιφάνειες της «Αίθουσας της Υπογραφής» στο Αποστολικό Παλάτι του Βατικανού και συγκεκριμένα στην πτέρυγα όπου βρίσκονται οι «Αίθουσες του Ραφαήλ».

Τα εγκαίνια της Εθνικής Πινακοθήκης θεωρήθηκαν από τη γαλλική πλευρά ως μια καλή ευκαιρία προβολής, γι’ αυτό και ζήτησε να εξεταστεί το ενδεχόμενο να παρουσιαστεί η ταπισερί σε κάποια αίθουσα του κτιρίου που ανακαινίστηκε, υπερδιπλασίασε τους χώρους του και θα ανοίξει (ύστερα από οκτώ χρόνια που διήρκεσαν οι εργασίες για την ανακαίνιση και την επέκτασή του) στις 24 Μαρτίου. Το μέγεθος όμως του τάπητα τοίχου (8,5×4,95μ.), σε συνδυασμό με το γεγονός ότι το κτίριο της Εθνικής Πινακοθήκης θα ανοίξει μόνο για την προγραμματισμένη τελετή εγκαινίων, παρουσία ελάχιστων υψηλών καλεσμένων (και θα κλείσει την επομένη καθώς τα μουσεία παραμένουν απρόσιτα για το κοινό, σύμφωνα με τα ισχύοντα μέτρα ως την ώρα που γράφονταν αυτές οι γραμμές), αλλά και με το ότι όλες οι αίθουσες, ακόμη και οι χώροι μετάβασης έχουν καλυφθεί από τα έργα της μόνιμης συλλογής, είχαν ως αποτέλεσμα η ταπισερί να κατευθυνθεί στο Μέγαρο της Βουλής, χωρίς ωστόσο να μπορεί να αποκλειστεί κάποια έκπληξη της τελευταίας στιγμής.

Στο περιστύλιο της Βουλής

Ο τάπητας τοίχου δεν καταλήγει τυχαία στη Βουλή των Ελλήνων. Αντιθέτως αυτός ήταν εξαρχής ο προορισμός της και η ιδέα για την παρουσίασή της στην Εθνική Πινακοθήκη ήταν πρόταση εκ μέρους της Γαλλίας, ώστε να προβληθεί περαιτέρω και επ’ αφορμή των εγκαινίων το δάνειο της γαλλικής κυβέρνησης προς την Ελλάδα, με αφορμή και την επέτειο των 200 χρόνων από την κήρυξη της Επανάστασης. Σύμφωνα με τον σχεδιασμό, η ταπισερί θα ενταχθεί στο πλαίσιο της έκθεσης που ετοιμάζεται αυτή την περίοδο από το ελληνικό Κοινοβούλιο με άξονα την εθνική επέτειο. Η θέση της έχει ήδη αποφασιστεί στο Περιστύλιο – έναν από τους τρεις χώρους του Μεγάρου, όπου θα παρουσιαστεί η έκθεση – και θα έχει καίριο ρόλο στην ενότητα που θα εξετάζει την προεπαναστατική περίοδο και την ανάπτυξη του φιλελληνικού κινήματος. Στο κοινό – υπό την προϋπόθεση άρσης των περιοριστικών μέτρων – θα είναι προσβάσιμη από τις 19 Απριλίου, ημέρα θανάτου του λόρδου Βύρωνα, που έχει καθιερωθεί και ως Ημέρα Φιλελληνισμού και Διεθνούς Αλληλεγγύης, οπότε και έχουν οριστεί τα εγκαίνια της έκθεσης, και θα παραμείνει στην Αθήνα για έναν χρόνο.

Κεντρικές μορφές στο έργο, που φιλοτεχνήθηκε από τον εκ των κορυφαίων δημιουργών της Αναγέννησης, μεταξύ των ετών 1510 και 1511, για την αίθουσα που λειτουργούσε ως χώρος μελέτης του Πάπα Ιουλίου Β’ και στην οποία έχει υπογραφεί πλήθος σημαντικότατων παπικών αποφάσεων, είναι οι δύο πλέον εμβληματικοί φιλόσοφοι του αρχαίου ελληνικού κόσμου, ο Αριστοτέλης και ο Πλάτων. Ο πρώτος απεικονίζεται να κρατά στο χέρι του το έργο του «Ηθικά Νικομάχεια» και να δείχνει προς το έδαφος, ενώ ο δεύτερος δείχνει προς τον ουρανό και κρατά ανά χείρας τον «Τίμαιο». Περιβάλλονται δε από πολλές ακόμη μορφές φιλοσόφων, σχετικά με την ταυτότητα των οποίων έχουν διατυπωθεί πολλές διαφορετικές απόψεις.

Αν και το πρωτότυπο έργο του Ραφαήλ είναι γνωστό ως «Η Σχολή των Αθηνών», ο ίδιος ο δημιουργός του φέρεται ότι το είχε τιτλοφορήσει με τη λατινική ρήση «Causarum Cognitio», που σημαίνει «Γνώριζε τις αιτίες», δεδομένου ότι βασικό θέμα της νωπογραφίας του ήταν η αρχαία ελληνική φιλοσοφία.

Οι δύο ταπισερί

Το δημοφιλές αυτό έργο, δύο αιώνες σχεδόν μετά τη δημιουργία του, «αντιγράφηκε», όχι όμως με χρώματα και πινέλα, αλλά με νήματα από μαλλί, μετάξι και χρυσό από το περίφημο Εργοστάσιο των Γκομπλέν (ιδρύθηκε στις αρχές του 17ου αι. με πρωτοβουλία του Ερρίκου Δ’ της Γαλλίας) μεταξύ των ετών 1683 και 1685. Ο τάπητας τοίχου κρέμεται πάνω από το βήμα της μεγάλης αίθουσας της Γαλλικής Εθνοσυνέλευσης. Μάλιστα, πριν από λίγους μήνες, τον περασμένο Σεπτέμβριο, βρέθηκε ξανά στο επίκεντρο της δημοσιότητας, όταν συντηρήθηκε από πέντε ειδικούς συντηρητές επί 50 ημέρες και επανατοποθετήθηκε στην αρχική του θέση. Αυτή τη φορά μάλιστα κρεμάστηκε χωρίς τις πτυχώσεις της προηγούμενης ανάρτησής του, που είχαν γίνει αιτία να μην είναι ορατή η αυτοπροσωπογραφία του Ραφαήλ, ο οποίος εμφανίζεται ανάμεσα στους αρχαίους έλληνες φιλοσόφους, στη δεξιά (για τον θεατή) πλευρά του έργου. Στη Γαλλική Εθνοσυνέλευση, δε, βρίσκεται από το 1879.

Μια δεύτερη ταπισερί – το δάνειο του Εμανουέλ Μακρόν προς την Αθήνα -, ανάλογη της προηγούμενης, προϊόν του ίδιου εργοστασίου αλλά μεταγενέστερης κατασκευής, κοσμεί την Αίθουσα Αναχωρήσεων του Μεγάρου Λασέ. Πρόκειται ουσιαστικά για το γραφείο του προέδρου της Εθνοσυνέλευσης και φέρει αυτό το όνομα επειδή ο πρόεδρος αναχωρεί από εκεί, σύμφωνα με ένα αυστηρό τελετουργικό-τελετή που χρονολογείται από την εποχή της Γαλλικής Επανάστασης, για να φτάσει στη μεγάλη αίθουσα συνεδριάσεων.

Η δεύτερη αυτή εκδοχή της «Σχολής των Αθηνών» αποδοσμένη σε τάπητα τοίχου έχει ήδη ξεκρεμαστεί από την Αίθουσα Αναχωρήσεων και ενδεχομένως να φτάσει στην Αθήνα πριν από τον γάλλο πρόεδρο.