Τα Γλυπτά: ένας ολόκληρος κόσμος

Αρκεί μια φράση. Να ειπωθεί μόνο το όνομά τους για να βρεθούν στο επίκεντρο του παγκόσμιου ενδιαφέροντος και η αναφορά αυτή να δημοσιευτεί από την Αυστραλία έως τις Ηνωμένες Πολιτείες. Ακόμη κι αν πρόκειται για την πολλοστή άρνηση σχετικά με τον επαναπατρισμό τους, όπως εκείνη που διατύπωσε προ ημερών στα «ΝΕΑ» ο βρετανός πρωθυπουργός Μπόρις Τζόνσον. Τα Γλυπτά του Παρθενώνα από τη στιγμή που άρχισαν να γίνονται γνωστά τόσο στη Δύση όσο και στην Ανατολή υμνήθηκαν ως οι αντιπροσωπευτικότερες δημιουργίες της κλασικής τέχνης. Απόδειξη ότι από τον τούρκο περιηγητή Εβλιγιά Τσελεμπί που έγραφε ότι «είναι θαύματα των θαυμάτων! Οποιο άγαλμα κι αν παρατηρήσεις προσεκτικά θα ανακαλύψεις πάνω του τη σφραγίδα της δημιουργίας» έως τον γάλλο διπλωμάτη Φρανσουά Ολιβιέ Μαρκί ντε Νουαντέλ, ο οποίος σε επιστολή του προς τον Λουδοβίκο ΙΔ’ ανέφερε ότι «η θέση αυτών των έξοχων γλυπτών είναι στα γραφεία της μεγαλειότητας σας όπου θα είχαν την προστασία του μεγάλου μονάρχη που τιμά τις επιστήμες και τις τέχνες» οι περιγραφές συναγωνίζονται για το ποια θα είναι πιο δοξαστική.

Ποιος είναι ο λόγος εκείνος που τα τεμαχισμένα και βαριά πληγωμένα Γλυπτά του πολύπαθου κορυφαίου μνημείου της κλασικής αρχαιότητας συγκινούσαν κι εξακολουθούν να συγκινούν όποιον βρεθεί ενώπιον τους; Μια ερώτηση που θα μπορούσε να αντιστραφεί ως εξής: Πώς είναι δυνατόν να σταθεί αδιάφορος κάποιος μπροστά σε μια μαρμάρινη σύνθεση που χιλιάδες χρόνια πριν από την ανακάλυψη της έβδομης τέχνης ο καλλιτέχνης που τη συνέλαβε ακολούθησε την κινηματογραφική τεχνική δημιουργώντας πανοραμικές και πολυπρόσωπες σκηνές δράσεις; Οπου η ένταση σχεδόν «ακούγεται» από τον καλπασμό των αλόγων στη ζωφόρο ενώ στο ίδιο μονοπλάνο συνυπάρχουν οι στιγμές χαλάρωσης που κυριαρχούν σε μια γιορτή; Οπου στα γκρο πλαν τα πρόσωπα έχουν στο σύνολο τους τέλεια χαρακτηριστικά, χωρίς μορφασμούς, είναι ήρεμα και εκφράζουν με μια ελαφρά μελαγχολία, ένδειξη της συνειδητοποίησης της ευθύνης που έχουν ως πολίτες;

Δεν είναι μόνο το γεγονός ότι μέσω του εντυπωσιακού γλυπτού διακόσμου του Παρθενώνα που συνέλαβε ο Φειδίας με τα 48 αγάλματα των αετωμάτων, τις 92 ανάγλυφες συνθέσεις των μετοπών και τα 160 μ. της ζωφόρου «η τέχνη εξανθρώπισε τους θεούς και θεοποίησε τον άνθρωπο», όπως πολλές φορές έχει υποστηριχθεί. Είναι το γεγονός ότι όπως μόλις σε βάθος 5 εκ. οι ταλαντούχοι γλύπτες (στο σύνολό τους 80) κατάφεραν να σκαλίσουν τουλάχιστον τέσσερα διαφορετικά επίπεδα, άλλα τόσα επίπεδα κατάφεραν να εκφράσουν τα συγκεκριμένα έργα στο ιδεολογικό φάσμα με βασική ιδέα ότι η ζωή δεν είναι παρά ένας διαρκής αγώνας αντίρροπων δυνάμεων από τον οποίο παράγεται η σπίθα για επιβίωση και πρόοδο. Θεοί μάχονται εναντίον θεών, σκοτεινές δυνάμεις εναντίον της λογικής, η βαρβαρότητα εναντίον του πολιτισμού, μέχρι που όλα να μπουν σε τάξη στην αυστηρά δομημένη πομπή της σπουδαιότερης γιορτής που τελείται στην πόλη που γέννησε τη Δημοκρατία. Μια αρμονία που βασίζεται στη σύνθεση των αντίθετων δυνάμεων.

Ισως διαβάζοντας κάποιος τις παραπάνω γραμμές να θεωρεί πως πρόκειται για επιχειρήματα που αφορούν περισσότερο όσους έχουν εμβαθύνει τις γνώσεις τους στην τέχνη, όμως δεν χρειάζεται παρά παρατηρητικότητα και ευρύτητα σκέψης για διαπιστώσει όσα είχε διατυπώσει ο ευρυμαθής αρχαιολόγος, ακαδημαϊκός και τέως διευθυντής του Μουσείου Μπενάκη, Αγγελος Δεληβορριάς: «Δύσκολα θα έβρισκα μια άλλη δημιουργία που να συνοψίζει με τέτοια εμβέλεια έναν ολόκληρο κόσμο, που μέσα από τον θεολογικό της ορίζοντα, να προβάλλει έτσι σφιχτοδεμένα κοινωνικά αιτήματα, θρησκευτικές εμπειρίες, μελλοντικές στοχεύσεις, ιδανικά που συναρθρώνουν τα θεμέλια του αρχαίου και του δικού μας κόσμου. Αυτές οι αρχές δεν έχουν ξεπεραστεί. Διαφορετικά κανείς δεν θα έμενε σήμερα εκστατικός με την Ακρόπολη».