Εκθεση ΕΕ: Καρότο και μαστίγιο για Τουρκία – Ποια τα βασικά σημεία της

Σε ξεκάθαρη καταγραφή της παραβατικής συμπεριφοράς της Άγκυρας σε όλο το φάσμα των ευρωτουρκικών σχέσεων, με ιδιαίτερη αναφορά στην Ανατολική Μεσόγειο και στα γεγονότα του περασμένου θέρους αλλά του Μαρτίου 2020 στον Έβρο, αλλά και με ρητή αναφορά ακόμη και στην επιβολή τομεακών κυρώσεων που θα μπορούσαν να πλήξουν βαθιά την τουρκική οικονομία (πχ στην ενέργεια και στον τουρισμό) εισέρχεται η έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Εξωτερικής Δράσης (ΕΥΕΔ) υπό τον Ζοζέπ Μπορέλ.

Η έκθεση, η οποία βρίσκεται εν γνώσει του «Βήματος», παραδόθηκε στα κράτη-μέλη χθες, Σάββατο 20 Μαρτίου και αναμένεται να παρουσιαστεί αύριο, Δευτέρα 22 Μαρτίου, στο Συμβούλιο Εξωτερικών Υποθέσεων. Ακολούθως θα συζητηθεί από τους ηγέτες των «27» στη Σύνοδο Κορυφής της προσεχούς Πέμπτης και Παρασκευής 25-26 Μαρτίου (η οποία θα πραγματοποιηθεί τελικώς με τηλεδιάσκεψη).

Όπως «Το Βήμα» πληροφορείται, η Αθήνα εμφανίζεται ικανοποιημένη από το περιεχόμενο της έκθεσης. Σύμφωνα με κυβερνητικούς κύκλους, θεωρείται ότι δικαιώνει τη στρατηγική που έχει ακολουθήσει η κυβέρνηση τους προηγούμενους μήνες με σκοπό τη σύνδεση των ελληνοτουρκικών σχέσεων και της τουρκικής παραβατικότητας με το ευρωπαϊκό πλαίσιο.

Επιπλέον, η έκθεση διακατέχεται από αντικειμενικότητα αλλά και από μία «διττή προσέγγιση» η οποία συνδέει τη θετική ατζέντα στις σχέσεις ΕΕ – Τουρκίας με τη συμπεριφορά της Άγκυρας, προβλέποντας αιρεσιμότητα (conditionality) και αναστρεψιμότητα (reversibility).

Παράλληλα, η κατάσταση αναγνωρίζεται ως εύθραυστη, καθώς απαιτείται χρόνος για να αξιολογηθεί αν η αποκλιμάκωση που έχει ακολουθήσει από τον περασμένο Δεκέμβριο και έπειτα είναι διαρκής και αξιόπιστη. Σημειώνεται δε ότι η χρηματοδότηση για το προσφυγικό δεν συμπεριλαμβάνεται στη θετική ατζέντα αλλά κρίνεται αυτόνομα, σε αντίθεση με ό,τι επιθυμούσε η Άγκυρα.

Στην 16σέλιδη έκθεση αναφέρεται χαρακτηριστικά ότι η αμφισβήτηση των θαλασσίων ορίων της Ελλάδος από την Τουρκία τόσο στο Αιγαίο όσο και στην Ανατολική Μεσόγειο υπήρξε μείζων παράγοντας προβλημάτων για τις ευρωτουρκικές σχέσεις, ενώ η υπογραφή του τουρκολιβυκού Μνημονίου αγνόησε τα δικαιώματα των ελληνικών νησιών σε θαλάσσιες ζώνες.

Η έκθεση αναφέρει επίσης συγκεκριμένα ότι «η οριοθέτηση υφαλοκρηπίδας και Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης θα πρέπει να αντιμετωπίζονται μέσω διαλόγου και καλόπιστων διαπραγματεύσεων, σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο, συμπεριλαμβανομένης της UNCLOS, με προσφυγή, εφόσον απαιτείται, στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης. Στο άνωθεν πλαίσιο», συνεχίζει το κείμενο, «η ξεκάθαρη δέσμευση στις σχέσεις καλής γειτονίας και στην ειρηνική επίλυση των διαφορών παραμένει αναγκαία». Ρητή είναι επίσης η αναφορά στις υπερπτήσεις ελληνικού εδάφους, τόσο των νησιών όσο και της ξηράς.

Παράλληλα, στην έκθεση καταγράφονται με σαφήνεια ότι στην κρίση του Έβρου το 2020 η Τουρκία ενθάρρυνε ενεργά μετανάστες και πρόσφυγες να εισέλθουν με βία στο έδαφος της ΕΕ, κάτι που αποτελεί για ακόμη μία φορά αναγνώριση ότι τα ελληνικά σύνορα είναι και σύνορα της ΕΕ. Αυτό συνέβη δε σε πλήρη αντίθεση με τη Δήλωση ΕΕ-Τουρκίας του 2016 για το Μεταναστευτικό. Επιπλέον, καταγράφεται ότι η Τουρκία αρνείται να δεχθεί την επιστροφή 1.450 μεταναστών από την Ελλάδα, όπως υποχρεούται από τη Δήλωση.

Η προσφορά θετικής ατζέντας εξισορροπείται πλήρως με το ενδεχόμενο λήψης περιοριστικών μέτρων σε περίπτωση μη συμμόρφωσης της Άγκυρας – και αυτό παρά την απόπειρα συγκεκριμένων κοινοτικών αξιωματούχων να λειανθούν οι αιχμές εναντίον της Άγκυρας.

Η θετική ατζέντα περιλαμβάνει πέντε σημεία: α) τη συνεργασία στο Μεταναστευτικό, χωρίς όμως αναφορά σε επιπλέον κονδύλια και με σαφή σύνδεση της συνεργασίας με την αποδοχή των επιστροφών από την Ελλάδα, β) την επιτάχυνση των επανεγκαταστάσεων από την Τουρκία στην ΕΕ, γ) την έναρξη μίας συζήτησης για αναβάθμιση της Τελωνειακής Ένωσης, αλλά αφού λυθούν τα πολλά προβλήματα που η Τουρκία προκαλεί στην υπάρχουσα συμφωνία, δ) στην επανάληψη συνομιλιών υψηλού επιπέδου και ε) στην ενίσχυση των ανταλλαγών μεταξύ ατόμων.

Σαφής είναι όμως και ο κατάλογος των έξυπνων, κλιμακούμενων και εφόσον χρειαστεί αναστρέψιμων περιοριστικών μέτρων και πιο συγκεκριμένα: α) την υιοθέτηση πρόσθετων καταλόγων για κυρώσεων, β) την ενίσχυση των υπαρχουσών κυρώσεων για να συμπεριλάβουν νομικά πρόσωπα, γ) την επιβολή νέων περιορισμών στην ευρωτουρκική οικονομική συνεργασία, δ) την επιβολή τομεακών κυρώσεων στην τουρκική οικονομία και ε) την επιβολή κυρώσεων στην ενέργεια και σε τομείς που σχετίζονται με αυτή.