Η παγκόσμια κρίση ελέω κοροναιού έφερε στο προσκήνιο μια μεγάλη συζήτηση για τις Ηγεσίες, για το ρόλο των Ηγετών σε έκτακτες συνθήκες και το βαθμό αντίδρασής του.

Για μια ακόμη φορά – τώρα πιο έντονα από ποτέ- διαγνώστηκαν «ισχυρές ηγεσίες» κατώτερες των περιστάσεων, μη διαθέτοντας την αναγκαία ενσυναίσθηση, όπως φάνηκε πχ στο θέμα της προμήθειας εμβολίων από την Ε.Ε. Και παρά την κρισιμότητα των στιγμών διακρίθηκαν, στα πρώτα στάδια της κρίσης, στο πεδίο της ανευθυνότητας.

Σε πολλές περιπτώσεις αρχηγοί κρατών, παρουσίασαν συμπεριφορές με στοιχεία που παρατηρούνται σε μορφές ηγεσίας που χαρακτηρίζονται επιστημονικά ως μη χαρισματικές. Και όπως έλεγε ο Μαξ Βέμπερ, το διαμέτρημα του εκάστοτε Ηγέτη αποτελεί συνάρτηση του στόχου που θέτει και του τρόπου με τον οποίο κινείται βάση του πλαισίου που όρισε.

Οι Ηγέτες σε περιόδους κρίσεων πρέπει να διακρίνονται από πολλά ηγετικά χαρακτηριστικά. Βασικότερο όλων όμως είναι το αίσθημα ευθύνης που οφείλουν να έχουν τόσο έναντι της χώρας που διοικούν όσο κυρίως έναντι των μελλοντικών γενιών.

Το αίσθημα ευθύνης τους φέρνει μπροστά και σε οδυνηρές αποφάσεις ή ακόμα και σε επιλογές που τους οδηγούν απέναντι σε παραδοσιακά ακροατήριά τους.

Πριν περίπου εννέα χρόνια σε εκδήλωση της Δημόσιας Βιβλιοθήκης στη Νέα Υόρκη, ο επιφανής ακαδημαϊκός Μπάρυ Στράους (καθηγητής Ιστορίας και Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο Κορνέλ) σημείωσε ότι οι ηγέτες είναι αρκετά συχνά ιδιαίτερα επιρρεπείς σε λανθασμένες αποφάσεις και πράξεις τόσο στο οικονομικό πεδίο όσο και σε πολέμους.

Και επειδή η παρούσα κρίση, χαρακτηρίζεται ως πόλεμος, αναδεικνύεται πόσο επιρρεπείς είναι σε λανθασμένες αποφάσεις σειρά ηγετών, ακυρώνοντας στην πράξη ένα βασικό αξίωμα που τους αφορά διαχρονικά και το οποίο αναφέρει ότι η εξουσία και η ηγεσία είναι δυο διαφορετικές έννοιες. Και αυτό διότι η ηγεσία έχει ως βασική προϋπόθεση να προσαρμόζεται ο εκάστοτε ηγέτης, επιδεικνύοντας ηγετικά χαρακτηριστικά.

Εξάλλου κατά τον Βέμπερ, η πολιτική ορίζεται ως «διευθύνουσα» δραστηριότητα του Κράτους και ο πολιτικός οφείλει να παίρνει θέση και να είναι παθιασμένος (ira et stadium). Κρίσεις όπως η παρούσα καθορίζουν και τα όρια της υπευθυνότητας ενός Ηγέτη που έχει ως πρώτιστη αρχή να μάχεται.

Σε αρκετές Σχολές Ηγεσίας σε ευρωπαϊκά και αμερικανικά πανεπιστήμια διδάσκεται το μάθημα που αφορά την εξαγωγή συμπερασμάτων από παλαιότερες κρίσεις για να αντιμετωπίσουν άλλες στο μέλλον. Στην κατάστρωση σχεδίων αντιμετώπισης κρίσεων, υπάρχει το αξίωμα: «δεν υφίσταται στρατηγική αλλά μόνο μοντέλο για τη διαχείριση της κρίσης».

Στην παρούσα φάση, η ηγεσία δεν μπορεί να υπάρξει μόνη της χωρίς κοινωνική συμμετοχή και στήριξη, ειδικά όταν λαμβάνονται αποφάσεις, επιβεβλημένες για την προστασία της δημόσιας υγείας, όπως η επιχείρηση «μένουμε σπίτι».

Το ξεπέρασμα μιας κρίσης δεν αποτελεί στόχο μόνο μιας Ηγεσίας, πεφωτισμένης ή μη, αλλά είναι ζήτημα συλλογικής αυτογνωσίας και κοινωνικής ευθύνης.

Στο εξαιρετικό βιβλίο «Ασθενείς Ηγέτες στην εξουσία» (εκδόσεις Καστανιώτη) του Ντέιβιντ Όουεν (υπουργός Εξωτερικών στη Βρετανία στην κυβέρνηση των Εργατικών επί πρωθυπουργίας Τζειμς Κάλαχαν) αναδεικνύεται το Σύνδρομο της Ύβρεως, το οποίο εντοπίζεται σε Ηγέτες – αρχηγούς κρατών και είναι απόρροια της εξουσίας.

Επ’ αυτού η ιστορικός Μπάρμπαρα Τάκμαν ορίζει το Σύνδρομο της Υβρεως ως την αφύσικη εμμονή σε μια πολιτική που αποδεδειγμένα είναι ανεφάρμοστη ή αντιπαραγωγική. «Η ξεροκεφαλιά, η πηγή της αυταπάτης, αποτελεί παράγοντα με τεράστιο ρόλο στη διακυβέρνηση» αναφέρει.

Ουσιαστικά το χαρακτηριστικό σύμπτωμα του Συνδρόμου της Ύβρεως είναι η άρνηση των κυβερνώντων να αλλάξουν γραμμή πλεύσης ώστε να μην παραδεχθούν ότι έπραξαν λάθος. Αυτό το σύνδρομο καταγράφηκε σε μεγάλο βαθμό στην παγκόσμια πολιτική σκηνή, ενώ με μεγάλη καθυστέρηση ηγέτες, εγκατέλειψαν τον αρχικό δογματισμό τους ως προς την αντιμετώπιση της κρίσης του κορονοϊού. Βέβαια χάθηκε πολύτιμος χρόνος, δείγμα της έπαρσης ως αποτέλεσμα της μέθης της εξουσίας.

Σε ακραία γεγονότα, όπως τώρα, αναδεικνύονται ηγέτες και ηγετικές συμπεριφορές και ειδικά σε περιόδους «μαύρων κύκνων». Όπου μαύρος κύκνος κατά τον Νασιμ Νικόλας Ταλεμπ, από τους σημαντικότερους διανοητές της εποχής, είναι ένα απρόβλεπτο γεγονός που ανατρέπει σταθερές και προκαλεί παρενέργειες που δύναται να γίνουν τραγικές.

Σύμφωνα με τον Τάλεμπ, «δεν γνωρίζουμε τι δεν γνωρίζουμε». Όμως ένας Ηγέτης οφείλει να είναι προετοιμασμένος και να ακολουθεί τη συμβουλή του Σουν Τζου, του Κινέζου θεωρητικού της στρατηγικής: «Μην υποθέτεις ότι ο εχθρός δεν θα έλθει. Προετοιμάσου για τον ερχομό του. Μην υποθέτεις ότι ο εχθρός δεν θα επιτεθεί. Τουναντίον προετοίμασε ισχυρή άμυνα».

Headlines