Το γούρι της Μαυρογένους και τα εθνικά σύμβολα

Συχνά πυκνά στην Ελλάδα, προκύπτει μια αφορμή που θα φέρει στη δημόσια συζήτηση τον τρόπο που πρέπει να διαχειριζόμαστε, ως λαός, τα σύμβολά μας.

Τελευταία και πιο πρόσφατη αφορμή στάθηκε ένα από τα γούρια που βρίσκονταν εδώ και πολλούς μήνες ανάμεσα στα εκθέματα του Μουσείου Μπενάκη για το έτος 2021.

Σε αυτό, η μορφή της Μαντώς Μαυρογένους ταυτίζεται με τη γνωστή γυναικεία φιγούρα που επιδεικνύει το μπράτσο της κάτω από το μότο «We can do it!» («Μπορούμε να το κάνουμε»).

Η ηρωίδα του 1821 που αφιέρωσε τα πάντα στον Αγώνα των Ελλήνων για την Ελευθερία, «συναντά» τη γνωστή αφίσα του J. Howard Miller, που κυκλοφόρησε στις ΗΠΑ εν μέσω Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου.

H αφίσα είχε ως στόχο, τότε, την αναπτέρωση του ηθικού των γυναικών που εργάζονταν στα εργοστάσια, ενώ τις επόμενες δεκαετίες αποτέλεσε σύμβολο της γυναικείας ισχύος, του φεμινισμού και της προάσπισης των γυναικείων δικαιωμάτων.

Το γούρι της ομάδας Β612, όπως μπορείτε να διαπιστώσετε και μόνοι σας συνοδεύεται από το ταμπελάκι «ΥΓΕΙΑ, ΚΑΥ.., ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ».

Κάπως έτσι, και προφανώς επειδή πλησιάζουμε στην 25η Μαρτίου, το συγκεκριμένο γούρι αν και βρισκόταν στις προθήκες του πωλητηρίου του μουσείου από τον περασμένο Δεκέμβριο, έγινε ξαφνικά διάσημο, προκαλώντας έντονες αντιδράσεις και κατηγορίες για προσβολή της μνήμης και της προσφοράς της Μαντώς Μαυρογένους αλλά και για εν γένει προσβολή των αξιών και των αρχών της Ελληνικής Επανάστασης του 1821.

Η συνδημιουργός του συγκεκριμένου έργου,  Κατερίνα Σαββοπούλου, μιλώντας προγενέστερα στο marieclaire.gr, είχε χαρακτηρίσει τη Μαντώ Μαυρογένους ως «ατρόμητη γυναίκα» και ως «το πιο αυθεντικό σύμβολο της ελληνικής επανάστασης», ενώ εξηγώντας την επιλογή της ανέφερε:  «Πατήσαμε στο πόστερ ως διεθνή γλώσσα για να ενισχύσουμε τη σημειολογία του φυλαχτού».

Θέση στο ζήτημα αναγκάστηκε χθες να πάρει και το ίδιο το Μουσείο Μπενάκη το οποίο αφού δήλωσε στο newsit.gr πως παραμένει πάντα «δεκτικό στις δημιουργικές θεωρήσεις των καλλιτεχνών που φιλοξενεί», αναφορικά με το επίμαχο μότο ξεκαθάρισε πως η συγκεκριμένη «φράση αποτελεί εδώ και χρόνια το γνωμικό των Β612»

ΥΓΕΙΑ, ΚΑΥ.., ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ

Πόσο πλήττεται στην πραγματικότητα το κύρος της ίδιας της Μαυρογένους, η αξία των θυσιών της για την πατρίδα, και το νόημα του 1821 από τις τρεις αυτές λέξεις και από το γεγονός ότι η ελληνίδα ηρωίδα ταυτίζεται με μια αμερικανίδα εργάτρια του 1943;

«Μοίρα» των ζωντανών συμβόλων, που παρά το πέρασμα τόσων χρόνων, διατηρούν ακόμα την ισχύ τους, είναι τη στιγμή που συνεχίζουν να εκπέμπουν τις δικές τους αξίες και μηνύματα, ταυτόχρονα να αποτελούν πηγή έμπνευσης και τρόπο έκφρασης διαφορετικών ιδεών και απόψεων ή την αφορμή για σχολιασμό της τρέχουσας επικαιρότητας. Αν δεν το «καταφέρνουν» αυτό πιθανότατα έχουν πάψει να είναι σύμβολα ζωντανά.

Υπάρχουν σαφώς όρια στο πόσο ελεύθερη μπορεί να είναι η «παράφραση» ενός συμβόλου, όμως ιδίως στην Τέχνη θα πρέπει να φροντίζουμε τα όρια αυτά να είναι τα ευρύτερα δυνατά.

Το ότι διαφωνούν κάποιοι, λίγοι ή πολλοί, με την άποψη που εκφράζεται μέσω της διαφορετικής χρήσης ενός συμβόλου δεν συνιστά απαραιτήτως και προσβολή του συμβόλου.

Τα εθνικά μας σύμβολα, η σημαία μας, οι εθνικοί μας ήρωες και οι εθνικές μας επέτειοι, οι ημέρες μνήμης δηλαδή της θυσίας των προγόνων μας για ελευθερία, δεν κινδυνεύουν από την Τέχνη.

Άλλος είναι ο εχθρός τους. Αυτός που τις περισσότερες φορές μέσα στην πολύπαθη Ιστορία μας εμφανίστηκε ως ο αυτόκλητος προστάτης τους.

Είναι η Ακροδεξιά και ο Φασισμός, που σε κρίσιμες περιόδους της Ιστορίας μας, γραπώθηκαν από τα σύμβολα αυτά, εκμεταλλεύτηκαν την ισχύ τους και, μολύνοντάς τα, έκαναν μια μεγάλη μερίδα του ελληνικού λαού να τα αντιμετωπίζει με δυσπιστία και πολλές φορές ακόμα και λοιδορία.

Απέναντι σε αυτόν το εχθρό πρέπει να δείξουμε τα αντανακλαστικά μας και την ευαισθησία μας για τη σωτηρία των συμβόλων μας.

Γιατί αλίμονο αν ως λαός τα παραδώσουμε στους οπαδούς της ανελευθερίας, της βίας και της καταπίεσης.

Τη στιγμή που θα γίνει αυτό οριστικά, οριστικά θα σβήσει και κάθε νόημα της θυσίας των αγωνιστών του 1821 και κάθε άλλης εμβληματικής ιστορικής περιόδου.