Οι «μαύρες τρύπες» στη φήμη του Χόκινγκ

Σε μία από τις διαλέξεις του το 2016 ο Στίβεν Χόκινγκ είπε κάτι παράδοξο: «Οι άνθρωποι αναζητούν μικρές μαύρες τρύπες… αλλά μέχρι στιγμής δεν έχει βρεθεί καμία». Και συνεχίζοντας ανέφερε με τον χαρακτηριστικό τόνο της μηχανικής φωνής του: «Είναι κρίμα, γιατί αν το είχαν κάνει, θα είχα πάρει βραβείο Νομπέλ». Οι περισσότεροι είδαν σε αυτή τη δήλωση έναν πνευματώδη αστεϊσμό. Ομως ο βετεράνος συγγραφέας επιστημονικών βιογραφιών Τσαρλς Σιφ σε μια νέα βιογραφία εντοπίζει μία άλλη ένδειξη: την απενοχοποιημένη αυτοπροβολή του σε βαθμό αλαζονείας. Ο Σιφ στο βιβλίο του «Hawking Hawking: The Selling of a Scientific Celebrity» υποστηρίζει ότι η φήμη του εμβληματικού φυσικού είναι υπερεκτιμημένη.

Ο έμπειρος επιστημονικός συγγραφέας δεν επιδιώκει την αποδόμηση του Χόκινγκ και δεν αμφιβάλλει για την αξία της σκέψης του. Ο Χόκινγκ ήταν σεβαστός ως μια σχεδόν υπεράνθρωπη νοημοσύνη. Το μυαλό και η ιδιαίτερη σωματικότητά του συνέβαλαν στο να απογυμνωθεί από την προσωπικότητά του και να μετατραπεί σε ίνδαλμα. Η βιογραφία αποσκοπεί να επαναφέρει στο είδωλο τα χαρακτηριστικά της ανθρώπινης συμπεριφοράς του, επισημαίνει ο Φίλιπ Μπολ στο άρθρο του στο περιοδικό «Prospect».

Ο Τσαρλς Σιφ ασχολείται με τον Χόκινγκ αντίστροφα ξεκινώντας από τον θάνατο και καταλήγοντας στη γέννησή του. Ο μεγαλύτερος θρίαμβος του Στίβεν Χόκινγκ ήρθε το 1974, με τη θεωρία του για τις μαύρες τρύπες ότι βαθμιαία η ενέργειά τους χαμηλώνει έως που «εξατμίζονται». Και ότι δεν είναι τα αιώνια αντικείμενα, όπως πίστευαν αρχικά. Για πολύ καιρό ο ίδιος πίστευε ότι οι μαύρες τρύπες εξαλείφουν τις πληροφορίες για πάντα. Ωστόσο σήμερα πιστεύεται, και σε μεγάλο βαθμό χάρη στον μαθητή του Χόκινγκ Ντον Πέιτζ, ότι οι πληροφορίες μπορεί και να ανακτηθούν. Η εργασία του Χόκινγκ πάνω σε αυτό το «παράδοξο της πληροφορίας» δημιούργησε το γόνιμο πλέγμα συνδέσμων της σχετικότητας, με τη κβαντική θεωρία, τη θερμοδυναμική και τη θεωρία των πληροφοριών που εξακολουθεί να παράγει νέες ιδέες.

Το βιβλίο «Μια σύντομη ιστορία του χρόνου» του 1988 του εξασφάλισε φήμη. Ομως οι περισσότεροι αγοραστές του δεν το διάβασαν ολόκληρο, καθώς είναι γεμάτο με όρους ακατανόητους για το ευρύ αναγνωστικό κοινό. Ο Χόκινγκ ήθελε να υμνείται μόνο για το μυαλό του, αλλά λαχταρούσε πολύ έντονα και τη φήμη. Για να αποφύγει την αλήθεια για το πόσο η διασημότητά του εξαρτιόταν από την αναπηρία του συμμετείχε στη συνεχή δυσφορία της κοινωνίας πάνω σε αυτό το θέμα. Ο Χόκινγκ δεν παρήγαγε πραγματικά κανένα σημαντικό επιστημονικό έργο μετά από αυτό το βιβλίο. Μια δεκαετία αργότερα ξεπεράστηκε από μια νέα γενιά θεωρητικών της Φυσικής. Προς το τέλος της καριέρας του επέπλεε σερβίροντας μισοψημένες ιδέες αλλά εξακολουθούσε να τραβά την προσοχή του κόσμου. Το 2004 ανακοίνωσε ότι είχε «λύσει ένα σημαντικό πρόβλημα στη θεωρητική Φυσική» – το παράδοξο πληροφοριών της μαύρης τρύπας. Αλλά το μόνο που έκανε ήταν να πείσει τον εαυτό του για αυτό που πολλοί άλλοι πίστευαν ήδη: ότι είχε κάνει λάθος να πιστεύει ότι οι πληροφορίες διαγράφονταν μέσα στις μαύρες τρύπες.

Αδιαφορία και απόρριψη

Η εικόνα που προκύπτει από τη βιογραφία «Hawking Hawking» είναι εκείνη ενός ανθρώπου με πολύ στενή πνευματική εστίαση και πριν από την ασθένειά του. Ηταν εμφανώς αδιάφορος για άλλα επιστημονικά πεδία. Η πρώτη σύζυγός του, Τζέιν, το επιβεβαιώνει λέγοντας ότι ο Χόκινγκ έδειχνε αμείλικτη περιφρόνηση για τις μεσαιωνικές μελέτες που ήταν ο δικός της τομέας ερευνών. Ηταν εξίσου απορριπτικός για τη φιλοσοφία, τη θεολογία, ή ακόμα και για οποιοδήποτε πεδίο θέασης του κόσμου, παρά μόνο μέσα από την επιστήμη. Ούτε έδειχνε να ενδιαφέρεται ιδιαίτερα για τη Φυσική πέρα από το δικό του πρίσμα.

Επομένως θα πρέπει να τον κρίνουμε όπως θα κάναμε με οποιοδήποτε άλλο δημόσιο πρόσωπο. Αυτό που κάναμε ήταν να τον έχουμε αντιμετωπίσει με επιείκεια λόγω της αναπηρίας του προσφέροντάς του ένα είδος «αποζημίωσης». Η ζωή του Χόκινγκ αξίζει να τη γιορτάσουμε, αλλά αν τη μυθοποιήσουμε, τότε απλά κατασκευάζουμε μια ιστορία πάνω στην οποία μπορούμε να προβάλουμε τις ανησυχίες και τις φαντασιώσεις μας. Κι όμως, του αξίζει κάτι καλύτερο.