Ηπια ισχύς

Oι επέτειοι δεν είναι ποτέ απλές επέτειοι – γιατί τότε θα ήταν βαρετές. Δεν προσφέρονται δηλαδή μόνο για αναμνήσεις, ιστορικές αναδιφήσεις ή το γνωστό παιχνίδι του «what if», αλλά και για συγκρίσεις, αντιδιαστολές, προβληματισμούς και διδάγματα. Αν γιορταζόταν όπως της έπρεπε, η επέτειος των 200 χρόνων από την Επανάσταση του 1821 θα είχε ήδη προκαλέσει θυελλώδεις συζητήσεις για την ανδρεία των Ελλήνων, αλλά και την έφεσή τους στη διχόνοια, για τον ρόλο της παιδείας, για τη δύναμη της θρησκείας και για τη σχιζοφρενική μας σχέση με τους ξένους, σε Ανατολή και Δύση. Ακόμη και με το μυαλό μας στην πανδημία, όμως, υπάρχει πάντα η πολυτέλεια για ορισμένες αιρετικές σκέψεις.

Για παράδειγμα: πώς κερδίζονται οι πόλεμοι – ή οι επαναστάσεις; Η προφανής απάντηση είναι ότι κερδίζει ο πιο ισχυρός. Αυτός που έχει καλύτερο στρατό ή πιο σύγχρονα όπλα. Στη Μιανμάρ, για παράδειγμα, οι διαδηλωτές υπέρ της δημοκρατίας δεν φαίνεται να έχουν καμιά τύχη απέναντι στο δικτατορικό καθεστώς. Υπάρχει όμως και η άλλη πλευρά, εκείνη της πολιτικής, της οικονομίας και της διπλωματίας. Η Ευρωπαϊκή Ενωση επέβαλε προχθές κυρώσεις σε κινέζους αξιωματούχους για την καταστολή των Ουιγούρων.

Είναι γνωστό ότι η Ελληνική Επανάσταση έχασε στο πεδίο των μαχών. Ο αντίπαλος ήταν πολύ ισχυρότερος και πολύ καλύτερα οργανωμένος – αν και όχι ενωμένος. Αυτό που έκρινε τελικά τον νικητή, και οδήγησε στην ίδρυση του ανεξάρτητου ελληνικού κράτους, ήταν η αποφασιστική παρέμβαση τριών μεγάλων δυνάμεων, πρωτίστως της Αγγλίας και στη συνέχεια της Γαλλίας και της Ρωσίας, και η εκδήλωση ενός θερμού φιλελληνικού κινήματος σε όλο τον κόσμο.

Μας λέει κάτι αυτό για τη σημερινή αντιπαράθεσή μας με την Τουρκία; Ναι, μας λέει πως η έκβασή της δεν θα κριθεί από το ποιος έχει τα πιο σύγχρονα όπλα, όπως φαίνεται να πιστεύει μια ανομοιογενής ομάδα ακαδημαϊκών, καθηγητών, πρέσβεων και στρατιωτικών που υπέγραψε ένα κείμενο υπέρ της προμήθειας νέων φρεγατών. Μια χώρα σαν την Ελλάδα πρέπει να είναι πάντα έτοιμη να πουλήσει ακριβά το τομάρι της. Οποιος πιστεύει όμως ότι αυτή η διαμάχη θα κριθεί στο επίπεδο της σκληρής και όχι της ήπιας ισχύος, για να χρησιμοποιήσουμε τη γνωστή διάκριση του Τζόζεφ Νάι, μάλλον μπερδεύει τον κόσμο με το Stratego.

Είναι χαρακτηριστικό ότι αυτό που αισθάνεται σήμερα ο Ερντογάν ως απειλή, και τον έκανε να υιοθετήσει μια πιο μετριοπαθή στάση, δεν είναι τα σύμφωνα, τα τρίγωνα και οι ρήτρες, αλλά η κατάσταση της οικονομίας του και η επιδείνωση των διεθνών συσχετισμών μετά την εκλογή του Τζο Μπάιντεν. Ο Νάι το έχει πει εδώ και χρόνια: «Η ήπια ισχύς είναι το μέσο της επιτυχίας στην παγκόσμια πολιτική σκηνή». Και στον τομέα αυτό, η Τουρκία τα πηγαίνει όλο και χειρότερα.

Κανείς από τους ανησυχούντες ακαδημαϊκούς δεν ενδιαφέρεται αλήθεια γι’ αυτή τη διάσταση;